De commissies van de Tweede Kamer

Het overgrote deel van de vergaderingen van de Tweede Kamer vindt plaats in commissies. Een Kamercommissie is een groep Kamerleden van verschillende fracties die zich bezighoudt met een beleidsterrein van een ministerie of met een specifiek onderwerp. In de commissies kunnen de fracties veel invloed uitoefenen op wetsvoorstellen en andere plannen van het kabinet.  

20250619-Video-1-commissies-algemeen

Laden
00:00
00:00

Als je aan de Tweede Kamer denkt, dan denk je natuurlijk hier aan. Maar, het grootste gedeelte van het werk gebeurt ergens anders. Namelijk hier in de commissies. De Tweede Kamer controleert de regeringen. Om dit goed te doen, moeten Kamerleden veel informatie verzamelen over bepaalde onderwerpen. Maar het is onmogelijk om ieder onderwerp met 150 mensen tegelijk in detail te bespreken. En daarom zijn er commissies. In de commissies vindt het grootste deel van het overleg tussen de Tweede Kamer en ministers of staatssecretarissen plaats. Er is een flink aantal vaste commissies. Vergadering van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Voor elk ministerie tenminste één. Een commissie bestaat uit Kamerleden van alle fracties, soms wel meerdere van dezelfde fractie. Gelukkig hoeven ze niet allemaal bij elke vergadering aanwezig te zijn, want ook binnen een commissie zijn Kamerleden experts in hun eigen onderwerp. Kamercommissies vergaderen over voorstellen en plannen van ministers en staatssecretarissen en soms van andere Kamerleden. In de commissie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap bespreken ze bijvoorbeeld het lerarentekort. We hebben een leger nodig aan leraren. Of de studiebeurs. Een aantal jaren was er voor hen geen studiebeurs, maar alleen een lening beschikbaar. Ook bereiden ze de behandeling van wetsvoorstellen voor. Zo gaat een wetsvoorstel over de zorg naar de commissie Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Welkom bij de vaste Kamercommissie van VWS, bij de procedurevergadering. We beginnen gewoon met agendapunt één en dat is de regeling van werkzaamheden.

Waarom zijn er commissies?

Ministers en staatssecretarissen worden ondersteund door ambtenaren. Die schrijven bijvoorbeeld wetsvoorstellen en helpen bij het beantwoorden van Kamervragen. De Tweede Kamer moet de regering controleren, dus Kamerleden moeten ook zorgen dat ze genoeg kennis hebben. Daarom werken Kamerleden samen in commissies.

Soorten commissies

Er zijn vaste en tijdelijke Kamercommissies. Voor bijna elk ministerie is er een vaste commissie. Ook is er een vaste commissie voor Europese Zaken en voor Koninkrijksrelaties. Er zijn ook commissies voor grote, actuele problemen of een specifiek onderwerp waar meerdere ministeries zich mee bezig houden, zoals digitalisering en Rijksuitgaven. Daarnaast zijn er commissies die zich met de interne organisatie van de Tweede Kamer bezighouden. En er is een speciale commissie voor Verzoekschriften en Burgerinitiatieven. Bekijk een overzicht van alle commissies, met alle leden en de contactgegevens.  

Wat doet een vaste Kamercommissie?

Kamercommissies vergaderen over voorstellen en plannen van de ministers en staatssecretarissen en soms van andere Kamerleden. Ze bereiden ook de behandeling van wetsvoorstellen voor. Welke soorten vergaderingen commissies kunnen hebben, leest u op de pagina Soorten debatten. Tijdens de commissievergaderingen delen commissieleden van alle fracties het standpunt van hun partij. Vaak doen commissies zelf onderzoek door bijvoorbeeld gesprekken te voeren met experts en werkbezoeken af te leggen. Commissies bereiden ook debatten voor die in de plenaire zaal worden gehouden. In die plenaire vergaderingen dienen de commissieleden moties in en stemmen ze over wetsvoorstellen.

20250519-Video-2-vaste-commissie

Laden
00:00
00:00

Er zijn veel verschillende vergaderingen binnen de commissies. Het commissiedebat komt het meeste voor. Kamerleden stellen vragen aan de minister of staatssecretaris, die daar dan vervolgens op antwoordt. Vaak worden commissiedebatten gebruikt om een debat in de plenaire zaal voor te bereiden. Maar hoe zit het als het kabinet aan een nieuw wetsvoorstel werkt? Dat wordt besproken in een wetgevingsoverleg. Hierbij kunnen Kamerleden vragen het wetsvoorstel te veranderen. Dat noemen we een amendement indienen. Daarover wordt vervolgens weer hier gestemd. SP, GroenLinks, Partij van de Arbeid, Partij voor de Dieren, Denk, Volt, D66. Als commissies meer willen weten over een onderwerp, kunnen ze zich laten informeren of zelf onderzoek doen. Dit kan bijvoorbeeld door een expert of een betrokkene uit te nodigen, wat een hoorzitting heet. Met meer mensen heet dit een rondetafelgesprek, waarbij verschillende meningen duidelijk worden. En soms gaan ze op werkbezoek. Dan is er ook nog de technische briefing. Ambtenaren van een ministerie geven bijvoorbeeld uitleg over belastingen in de commissie van het ministerie van Financiën. Wil je nou zelf aandacht voor een onderwerp? Dan kan je een petitie of een verzoekschrift indienen. Een brief of e-mail sturen naar de commissie die zich daarmee bezighoudt, kan ook gewoon.

Wat doet een tijdelijke Kamercommissie?

Het controleren van de regering is een belangrijke taak van de Tweede Kamer. Als de Kamer een bepaalde zaak nader wil onderzoeken, kan zij een parlementair onderzoek doen. De Kamer kan dan verschillende instrumenten inzetten: een 'gewoon' parlementair onderzoek, een parlementaire ondervraging of een parlementaire enquête. Een tijdelijke commissie gaat aan de slag met het onderzoek en doet hier verslag over aan de Tweede Kamer. Op basis daarvan gaat de Tweede Kamer eerst in debat met de commissie en daarna met de verantwoordelijke personen uit de regering. Het doel is om te leren van het verleden en maatregelen te treffen voor de toekomst. 

20250519-Video-3-tijdelijke-commissies

Laden
00:00
00:00

Wat als er echt iets fout gaat bij de overheid, zoals de toeslagenaffaire? Het bericht dat het kabinet, informatie over de toeslagenaffaire voor de Tweede Kamer achterhield. Dan kan de Tweede Kamer zelf een onderzoek starten met een tijdelijke commissie. Zo'n commissie bestaat uit leden van de Tweede Kamer. Het doel is om te kijken wat er precies fout ging en hoe dat in de toekomst voorkomen kan worden. Er zijn drie vormen. Een parlementaire enquêtecommissie wordt gebruikt om onderzoek te doen naar heel grote problemen en schandalen. Als een enquêtecommissie getuigen oproept, zijn die verplicht om te komen en staan ze onder ede. Dat betekent dat het strafbaar is als een getuige liegt. Een commissie deed zo onderzoek naar de gaswinning in Groningen. Soms is een uitgebreid dossier onderzoek niet nodig, maar alleen een getuigenverhoor. Omdat bijvoorbeeld al veel informatie bekend is. Dit is de beknopte parlementaire enquête. En een derde vorm van onderzoek is het parlementair onderzoek, waarmee we een beter inzicht krijgen in beleid en projecten met grote maatschappelijke gevolgen. Personen en organisaties zijn hierbij niet verplicht om te komen. De tijdelijke commissies doen verslag aan de Tweede Kamer, waarna ze in debat gaan met de verantwoordelijke uit het kabinet. En dat, gebeurt weer hier.

Parlementaire onderzoekscommissie

Het doel van een parlementair onderzoek is om beter inzicht te krijgen in problemen. De commissie kan personen en organisaties uitnodigen om in gesprek te gaan tijdens openbare zittingen. Mensen zijn bij een parlementair onderzoek niet verplicht om dit ook te doen.

In 2020 is de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties ingesteld om een parlementair onderzoek te doen. Klachten over uitvoerende overheidsinstanties zoals het CBR, de Belastingdienst en het UWV vormden de aanleiding. De Tweede Kamer signaleerde dat de burger niet altijd centraal staat en dat er regelmatig dingen misgaan, bijvoorbeeld door lange wachttijden. De commissie heeft onderzoek gedaan om beter inzicht te krijgen in de problemen. De commissie heeft hiervoor mensen uitgenodigd om in gesprek te gaan, bijvoorbeeld van de uitvoeringsorganisaties zelf. De commissie presenteerde het rapport ‘Klem tussen balie en beleid’ met conclusies en aanbevelingen. U kunt het rapport lezen op de pagina Eindrapport Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties.

Parlementaire ondervragingscommissie

Soms heeft de Tweede Kamer behoefte aan een onderzoek waarbij ze getuigen onder ede kan ondervragen, maar waarbij niet eerst een uitgebreid dossieronderzoek nodig is. Sinds 2016 maakt de Kamer daarom gebruik van een parlementaire ondervraging, ook wel mini-enquête of flitsenquête genoemd.

Tot nu toe heeft de Tweede Kamer deze manier van onderzoek drie keer gebruikt. In 2020 startte er een parlementaire ondervragingscommissie om onderzoek te doen naar de problemen rondom kinderopvangtoeslag. Op basis van het verslag van deze commissie trad het kabinet-Rutte III in januari 2021 af. Meer informatie over deze commissie vindt u op de pagina Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.

Parlementaire enquêtecommissie

Een parlementaire enquête is een zwaar middel, dat de Tweede Kamer alleen gebruikt om onderzoek te doen naar heel grote problemen en schandalen. Tijdens het onderzoek kijkt de Tweede Kamer wie er verantwoordelijk waren voor zaken die fout gelopen zijn, en hoe het probleem in de toekomst kan worden voorkomen.

Als een enquêtecommissie getuigen oproept, zijn die verplicht om te komen. Dit geldt ook voor ministers en staatssecretarissen. De getuigen staan onder ede. Dat betekent dat ze strafbaar zijn als blijkt dat ze liegen. De verhoren zijn openbaar en duren vaak enkele weken. Ze trekken veel aandacht van het publiek en de media. De Tweede Kamer gebruikte de parlementaire enquête bijvoorbeeld om de gaswinning in Groningen te onderzoeken. Hier vindt u meer informatie over de Parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen.

Op de infographic staat een u-vormige tafel getekend van bovenaf, met personen die de Kamerleden en bewindspersonen uitbeelden. In het midden van de tekening een tekstblok over de rol van commissies bij het maken van wetten.