De commissies van de Tweede Kamer
Niet alle vergaderingen van de Tweede Kamer zijn met alle Kamerleden. De meeste vergaderingen zijn in commissies. Een Kamercommissie is een groep Kamerleden die zich bezighoudt met een beleidsterrein van een ministerie of met een specifiek onderwerp. De commissies zijn heel belangrijk voor het werk in de Kamer: het grootste deel van het overleg tussen Tweede Kamer en ministers of staatssecretarissen gebeurt in deze commissies.
Soorten commissies
Er zijn vaste en tijdelijke Kamercommissies. Voor bijna elk ministerie is er een vaste commissie. Ook is er een vaste commissie voor Europese Zaken en voor Koninkrijksrelaties. Er zijn ook commissies voor grote, actuele problemen of een specifiek onderwerp waar meerdere ministeries zich mee bezig houden, zoals digitalisering en Rijksuitgaven. Daarnaast zijn er commissies die zich met de interne organisatie van de Tweede Kamer bezighouden. En er is een speciale commissie voor Verzoekschriften en Burgerinitiatieven. Hier staat een overzicht van alle commissies.
Waarom zijn er commissies?
Ministers en staatssecretarissen worden ondersteund door ambtenaren. Die schrijven bijvoorbeeld wetsvoorstellen en helpen bij het beantwoorden van Kamervragen. De Tweede Kamer moet de regering controleren, dus Kamerleden moeten ook zorgen dat ze genoeg kennis hebben. Daarom werken Kamerleden samen in commissies.
Wie zitten er in commissies?
Elke commissie bestaat uit Kamerleden van verschillende fracties. In de commissies kunnen de fracties veel invloed uitoefenen op wetsvoorstellen en andere plannen van het kabinet. Daarom probeert elke fractie mee te doen in zoveel mogelijk commissies.
Wat doet een Kamercommissie?
Kamercommissies vergaderen over voorstellen en plannen van de ministers en staatssecretarissen en soms van andere Kamerleden. Ze bereiden ook de behandeling van wetsvoorstellen voor. Welke soorten vergaderingen commissies kunnen hebben, leest u op de pagina Soorten debatten. Tijdens de commissievergaderingen delen commissieleden van alle fracties het standpunt van hun partij. Vaak doen commissies zelf onderzoek door bijvoorbeeld gesprekken te voeren met experts en werkbezoeken af te leggen. Commissies bereiden ook debatten voor die in de plenaire zaal worden gehouden. In die plenaire vergaderingen dienen de commissieleden moties in en stemmen ze over wetsvoorstellen.
Tijdelijke commissies voor onderzoek naar problemen
Het controleren van de regering is een belangrijke taak van de Tweede Kamer. Als de Kamer een bepaalde zaak nader wil onderzoeken, kan zij een parlementair onderzoek doen. De Kamer kan dan verschillende instrumenten inzetten: een 'gewoon' parlementair onderzoek, een parlementaire ondervraging of een parlementaire enquête. Een tijdelijke commissie gaat aan de slag met het onderzoek en doet hier verslag over aan de Tweede Kamer. Op basis daarvan gaat de Tweede Kamer eerst in debat met de commissie en daarna met de verantwoordelijke personen uit de regering. Het doel is om te leren van het verleden en maatregelen te treffen voor de toekomst.
Parlementaire onderzoekscommissie
Het doel van een parlementair onderzoek is om beter inzicht te krijgen in problemen. De commissie kan personen en organisaties uitnodigen om in gesprek te gaan tijdens openbare zittingen. Mensen zijn bij een parlementair onderzoek niet verplicht om dit ook te doen.
In 2020 is de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties ingesteld om een parlementair onderzoek te doen. Klachten over uitvoerende overheidsinstanties zoals het CBR, de Belastingdienst en het UWV vormden de aanleiding. De Tweede Kamer signaleerde dat de burger niet altijd centraal staat en dat er regelmatig dingen misgaan, bijvoorbeeld door lange wachttijden. De commissie heeft onderzoek gedaan om beter inzicht te krijgen in de problemen. De commissie heeft hiervoor mensen uitgenodigd om in gesprek te gaan, bijvoorbeeld van de uitvoeringsorganisaties zelf. De commissie presenteerde het rapport ‘Klem tussen balie en beleid’ met conclusies en aanbevelingen. U kunt het rapport lezen op de pagina Eindrapport Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties.
Parlementaire ondervragingscommissie
Soms heeft de Tweede Kamer behoefte aan een onderzoek waarbij ze getuigen onder ede kan ondervragen, maar waarbij niet eerst een uitgebreid dossieronderzoek nodig is. Sinds 2016 maakt de Kamer daarom gebruik van een parlementaire ondervraging, ook wel mini-enquête of flitsenquête genoemd.
Tot nu toe heeft de Tweede Kamer deze manier van onderzoek drie keer gebruikt. In 2020 startte er een parlementaire ondervragingscommissie om onderzoek te doen naar de problemen rondom kinderopvangtoeslag. Op basis van het verslag van deze commissie trad het kabinet-Rutte III in januari 2021 af. Meer informatie over deze commissie vindt u op de pagina Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag.
Parlementaire enquêtecommissie
Een parlementaire enquête is een zwaar middel, dat de Tweede Kamer alleen gebruikt om onderzoek te doen naar heel grote problemen en schandalen. Tijdens het onderzoek kijkt de Tweede Kamer wie er verantwoordelijk waren voor zaken die fout gelopen zijn, en hoe het probleem in de toekomst kan worden voorkomen.
Als een enquêtecommissie getuigen oproept, zijn die verplicht om te komen. Dit geldt ook voor ministers en staatssecretarissen. De getuigen staan onder ede. Dat betekent dat ze strafbaar zijn als blijkt dat ze liegen. De verhoren zijn openbaar en duren vaak enkele weken. Ze trekken veel aandacht van het publiek en de media. De Tweede Kamer gebruikte de parlementaire enquête bijvoorbeeld om de gaswinning in Groningen te onderzoeken. Hier vindt u meer informatie over de Parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen.