De oorsprong van de OVSE ligt in de periode van ontspanning in de Koude Oorlog aan het begin van de jaren zeventig. De landen van Oost en West probeerden tot minder gespannen verhoudingen te komen. Tijdens een serie internationale overleggen in Helsinki en Genève werkten Oost en West toe naar de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE).
Helsinki-akkoorden
De CVSE legde op 1 augustus 1975 een aantal doelstellingen vast in de Helsinki-akkoorden. De grote tegenstanders uit de Koude Oorlog, de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie en hun respectievelijke bondgenoten in West- en Oost-Europa, tekenden de akkoorden. Daarmee verplichtten zij zich om een aantal principes na te streven op drie gebieden:
- politiek & militair
- economie & milieu
- mensenrechten.
In regelmatige topconferenties in de jaren zeventig en tachtig spraken de lidstaten over de naleving van deze principes (het ‘Helsinki-proces’).
Val Berlijnse muur
Na de val van de Berlijnse muur in 1989, het einde van de Koude Oorlog en de ontbinding van de Sovjet-Unie besloten de lidstaten de CVSE een permanente institutionele structuur te geven. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) was een feit. De OVSE, met het hoofdkantoor in Wenen, moest het hoofd bieden aan de nieuwe bedreigingen voor de internationale veiligheid die in de jaren negentig ontstonden. Hierover maakten de verdragstaten in 1990 afspraken in het Handvest van Parijs voor een nieuw Europa.
Oprichting assemblee
Het Handvest was onder andere een oproep aan de parlementen van de lidstaten om een OVSE Parlementaire Assemblee in te stellen. Dit om het belang van de democratische waarden in het OVSE-verdragsgebied tot uitdrukking te brengen. De regeringen van de lidstaten nodigden de parlementen uit om nauwer betrokken te raken bij de vernieuwde dialoog over de Helsinki-akkoorden.
Madrid Verklaring
Op initiatief van het Spaanse parlement kwam de Madrid Verklaring (april 1991) tot stand die de organisatie van de Parlementaire Assemblee beschreef. Het internationaal secretariaat werd in Kopenhagen gevestigd. De eerste sessie van de Assemblee vond plaats in Boedapest in 1992.
Korfoe-proces
In juni 2009 besloten de ministers van Buitenlandse Zaken van de OVSE op het Griekse eiland Korfoe om een serie overleggen te beginnen over het functioneren van de organisatie en de naleving van de Helsinki-principes. Aanleiding hiervoor was het voorstel van de Russische president Medvedev om een nieuw verdrag over de veiligheid van Europa te maken. De Assemblee is betrokken bij dit 'Korfoe-proces' door middel van een eigen vertegenwoordiger.