Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Molen, Omtzigt en Wiersma over het bericht ‘Vanaf 1 januari wordt op de Universiteit Twente alleen Engels gesproken’

Antwoord van Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen
3 februari 2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 1289.

Vraag 1

Wat vindt u ervan dat in de week dat we in de Tweede Kamer de wet Taal en toegankelijkheid,
waarmee ingezet wordt op het tegengaan van de onnodige verengelsing in het hoger onderwijs,
behandelen, de Universiteit Twente besluit dat voortaan alleen nog Engels gesproken
mag worden op de universiteit?1

Antwoord 1

De Universiteit Twente heeft reeds in 2015 de beslissing genomen om hier stapsgewijs
naartoe te werken. Het is dus niet zo dat de Universiteit Twente het moment van de
behandeling van de wet heeft gekozen om deze beslissing te nemen.

Vraag 2

Hoe verhoudt het besluit van de Universiteit Twente om het Engels als enige officiële
voertaal te gebruiken zich met artikel 14 van het Europees Verdrag voor de Rechten
van de Mens (EVRM) over het verbod op discriminatie, waaronder op grond van taal?

Antwoord 2

Artikel 14 van het EVRM regelt het verbod op discriminatie. Het artikel schrijft voor
dat het genot van de rechten en vrijheden die in het verdrag zijn vermeld, moeten
worden verzekerd zonder enig onderscheid op welke grond dan ook, zoals taal. Ik heb
geen aanleiding om aan te nemen dat bij deze beslissing van de Universiteit Twente
sprake is van discriminatie van een persoon of personen op grond van taal.

Vraag 3

Hoe verhoudt het besluit van de Universiteit Twente om Engels als enige officiële
voertaal te gebruiken zich met artikel 2:6 van de Algemene wet bestuursrecht, dat
luidt:

«1. Bestuursorganen en onder hun verantwoordelijkheid werkzame personen gebruiken de Nederlandse
taal, tenzij bij wettelijk voorschrift anders is bepaald.

2. In afwijking van het eerste lid kan een andere taal worden gebruikt indien het gebruik
daarvan doelmatiger is en de belangen van derden daardoor niet onevenredig worden
geschaad.»

Antwoord 3

Ingevolge artikel 2:6 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb) gebruiken bestuursorganen
in beginsel de Nederlandse taal. Het artikel heeft betrekking op het bestuurlijk verkeer
tussen burgers en bestuursorganen en geldt zowel voor schriftelijke als mondelinge
contacten. Het artikel heeft geen betrekking op het interne verkeer binnen bestuursorganen.2 Richting studenten dient de universiteit als bestuursorgaan in het bestuurlijk verkeer
dan ook – als hoofdregel – in het Nederlands te communiceren.3 Op deze hoofdregel bestaan uitzonderingen. Een andere taal mag worden gebruikt wanneer
dit bij wettelijk voorschrift is bepaald (eerste lid), en wanneer dit doelmatiger
is en de belangen van derden niet onevenredig worden geschaad (tweede lid). Het kan
voor een instelling bijvoorbeeld in de rede liggen om te kiezen voor het Engels als
voertaal in de medezeggenschap, wanneer alle deelnemers in de medezeggenschap taalvaardig
zijn in het Engels maar niet in het Nederlands. Het is aan de instelling zelf om te
bepalen of zij gebruik maakt van de uitzonderingsregel en het is desgewenst aan de
rechter om te beoordelen of deze keuze al dan niet terecht is geweest.

Vraag 4

Klopt het dat er geen wettelijk voorschrift is dat bepaalt dat er op de Universiteit
Twente geen Nederlands gesproken wordt?

Antwoord 4

Dat klopt.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het tweede lid van artikel 2:6 hier niet van toepassing is,
aangezien Nederlands de voertaal is, de overgrote meerderheid van mensen aan de Universiteit
Twente Nederlands is en Nederlands de voertaal in Nederland is?

Antwoord 5

Met het tweede lid wordt gedoeld op situaties waarin het praktisch is wanneer het
bestuursorgaan een andere taal dan het Nederlands gebruikt. Bijvoorbeeld wanneer degene
werkzaam bij het bestuursorgaan ook de vreemde taal spreekt die de burger spreekt.4 Of een beroep kan worden gedaan op de uitzondering in het tweede lid, zal afhangen
van het concrete geval. Het is aan het bestuursorgaan zelf om dit aan te tonen. Het
is zo nodig vervolgens aan de rechter om te beoordelen of deze keuze al dan niet terecht
is geweest.

Vraag 6

Wanneer bent u voor het eerst op de hoogte gesteld van dit voornemen van de Universiteit
Twente?

Antwoord 6

De Universiteit Twente heeft in 2015 de beslissing genomen om haar taalbeleid anders
in te richten en stapsgewijs toe te werken naar de huidige situatie. Vanaf 1 januari
2019 is er sprake geweest van een transitiejaar. Er is dus geen sprake geweest van
één moment waarop ik op de hoogte ben gesteld.

Vraag 7

Wat gaat u tegen de genomen besluiten van zowel de Universiteit Twente als de Technische
Universiteit Eindhoven doen, indien blijkt dat of vanwege artikel 14 van het EVRM
en/of vanwege artikel 2:6 van de Algemene wet bestuursrecht Nederlands als officiële
voertaal gehandhaafd moet worden?

Antwoord 7

Ik vind het belangrijk dat onderwijs toegankelijk is en dat de kwaliteit van het onderwijs
geborgd is. Daarom zijn in de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek
(hierna: WHW) regels gesteld rondom de taal waarin het onderwijs wordt verzorgd. Met
mijn wetsvoorstel – dat momenteel in behandeling is in de Eerste Kamer – zorg ik voor
een effectief stelsel van handhaving van en toezicht op de naleving van deze regels.
De voertaal op een instelling is iets anders dan de onderwijstaal. Ik ben van mening
dat de keuze die Universiteit Twente heeft gemaakt over de voertaal, het beste genomen
kan worden door de onderwijsinstelling zelf, in samenspraak met haar onderwijsgemeenschap,
en specifiek de medezeggenschap. Wel vind ik dat de genoemde universiteiten goed moeten
nadenken of de gehanteerde voertaal geen onwenselijke gevolgen heeft voor bijvoorbeeld
de toegankelijkheid van de onderwijsinstelling voor studenten.

Als zou blijken dat niet aan het EVRM wordt voldaan omdat een medewerker of student
wordt gediscrimineerd, dan staat hiertegen uiteraard de gebruikelijke rechtsbescherming
open voor de betreffende student of medewerker. Ik heb geen signalen dat hier sprake
van is. De Universiteit Twente heeft mij verzekerd dat van ontslag van medewerkers
vanwege de voertaal op de instelling geen sprake is. Ook in het geval dat de instelling
niet zou voldoen aan artikel 2:6 van de Awb, staat hiertegen de gebruikelijke rechtsbescherming
open.

Vraag 8

Bent u het ermee eens dat, ook in lijn met de wet Taal en toegankelijkheid, juist
meertaligheid belangrijk is, dus ook om ervoor te zorgen dat iedereen zich op de campus
thuis moeten kunnen voelen? Zo ja, wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat universiteiten
stoppen met het volledig overgaan naar Engels als officiële voertaal en hun maatschappelijke
taak in de regio en Nederland beter oppakken?

Antwoord 8

Bij de keuzes voor de taal vind ik het belangrijk dat de kwaliteit en toegankelijkheid
van het onderwijs en de instelling vooropstaan, en dat de onderwijsinstelling haar
regionale en lokale binding niet verliest. Ik ben inderdaad een voorstander van meertaligheid.
Dit is ook wat ik – ten aanzien van de onderwijstaal – voorsta in mijn wetsvoorstel
taal en toegankelijkheid. Dit geldt ook voor de Universiteit Twente die net als alle
andere instellingen gehouden zal zijn aan de regels in het wetsvoorstel taal en toegankelijkheid
als deze na behandeling in de Eerste Kamer in werking treedt. Ik ben van mening dat
de keuze die Universiteit Twente heeft gemaakt over de voertaal, het beste genomen
kan worden door de onderwijsinstelling zelf, in samenspraak met haar onderwijsgemeenschap,
en specifiek de medezeggenschap. Wel vind ik dat universiteiten zich goed moeten afvragen
of de gehanteerde voertaal geen onwenselijke gevolgen heeft voor bijvoorbeeld de toegankelijkheid
van de onderwijsinstelling voor studenten.

Vraag 9

Hoe zijn de medezeggenschap en de raad van toezicht betrokken geweest bij de totstandkoming
van dit besluit?

Antwoord 9

Desgevraagd geeft de Universiteit Twente aan dat in 2015 de beslissing is genomen
om vanaf 2018 de voertaal van de organisatie Engels te gebruiken. De beslissing is
zowel ter instemming aan de universiteitsraad als de raad van toezicht voorgelegd.
In 2019 is de gedragscode voertaal vernieuwd en in juni 2019 ter instemming voorgelegd
aan de universiteitsraad. De raad van toezicht is via managementrapportages, het bestuurlijk
werkplan, een briefing en informele gesprekken door het college van bestuur geïnformeerd.
Ook heeft de raad van toezicht over dit dossier gesproken met de universiteitsraad.

Vraag 10

Bent u het ermee eens dat, zolang er Nederlandstalige medewerkers op de universiteit
werken, het noodzakelijk is dat verslagen en besluiten ook in het Nederlands worden
opgesteld? Op welke manier kunt u hierop ingrijpen? Welke rechten heeft een medewerker,
die Nederlands wenst te spreken bij een vergadering? Kan deze verplicht worden Engels
te spreken?

Antwoord 10

Bij de keuzes voor de taal vind ik het als Minister van Onderwijs belangrijk dat de
kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs en de instelling vooropstaan, en dat
de onderwijsinstelling haar regionale en lokale binding niet verliest. Daarom zijn
in de WHW regels gesteld rondom de onderwijstaal en stel ik met het wetsvoorstel taal
en toegankelijkheid voor om het belang van het Nederlands als onderwijstaal beter
te borgen. De voertaal is iets anders dan de taal waarin het onderwijs wordt verzorgd,
en moet breder dan enkel vanuit onderwijswetgeving worden bezien. Voor wat betreft
de voertaal geldt als het gaat om het handelen van bestuursorganen in het bestuurlijk
verkeer, artikel 2:6 van de Awb, op basis waarvan de instelling zoals gezegd bepaalt
of een uitzondering op het Nederlands aan de orde is en de rechter in voorkomend geval
toetst of deze keuze gerechtvaardigd is.

De Universiteit Twente is zich er van bewust dat bepaalde documenten niet (enkel)
in het Engels kunnen worden opgesteld. De Universiteit heeft aangegeven jaarverslagen,
medewerkersverslagen, en juridische documenten in zowel het Nederlands als het Engels
op te stellen, waarbij de Nederlandse versie de leidende versie is. Voor wat betreft
formele communicatie richting studenten wordt door de Universiteit Twente een onderscheid
gemaakt tussen universiteitsbrede communicatie,5 die ten minste plaats vindt in het Engels, en opleidingsspecifieke correspondentie,6 die ten minste plaats vindt in de taal waarin de opleiding wordt verzorgd. Naast
de formele contacten is er ook «informeel contact». Hierbij kan gedacht worden aan
de «gesprekken bij de koffieautomaat», teamoverleggen, overleggen met de leidinggevende,
en platformoverleggen. In deze contacten hanteert de Universiteit Twente inclusiviteit
als uitgangspunt. Dat wil zeggen dat de taalkeuze van een overleg wordt overgelaten
aan de aanwezigen. Wanneer een niet-Nederlandstalige medewerker aansluit bij het gesprek,
dan wordt verwacht dat het Engels wordt gehanteerd.

Vraag 11

In hoeverre gaat de Universiteit Twente niet alleen een ontwikkelingsplan maken voor
Nederlandse medewerkers die slecht Engels spreken, maar juist ook voor niet-Nederlandse
medewerkers die niet of slecht Nederlands spreken?

Antwoord 11

Desgevraagd geeft de Universiteit Twente aan dat in de periode van november 2018 tot
december 2019 iedere medewerker is gevraagd een inschatting te maken van zijn of haar
Engelse taalniveau. Wanneer dit onder het minimumniveau behorende bij zijn of haar
functie (B1-C1) was, heeft de medewerker in afstemming met zijn of haar leidinggevende
een ontwikkelplan opgesteld. In dit ontwikkelplan wordt afgesproken wat de medewerker
gaat doen om aan het minimumniveau te voldoen en welke faciliteiten de Universiteit
Twente biedt om hieraan te voldoen (zoals cursussen en/of tijd) met als doel de inclusieve
omgeving voor alle medewerkers en studenten te realiseren.

Het taalniveau is onderwerp van gesprek in werkoverleggen en jaargesprekken zolang
de medewerker nog niet aan het minimumniveau voldoet of er andere taalcompetenties
nodig zijn voor het uitoefenen van de functie. De medewerker kan ook zelf het taalniveau
agenderen.

De Universiteit Twente geeft aan dat ongeveer 95% van de medewerkers voldoet aan het
minimum taalniveau of het niveau behorende bij de functie. Een grote groep medewerkers
vraagt daarnaast actief om het verder verbeteren van de Engelse taalbeheersing. Bij
een zeer kleine groep medewerkers lukt het niet goed om het minimum taalniveau te
bereiken. In die gevallen wordt er middels maatwerk gekeken wat er nodig is om zijn
of haar functie goed uit te voeren.

Wat betreft de taalvaardigheid in het Nederlands geeft de Universiteit Twente desgevraagd
aan dat met het oog op het bevorderen van integratie in de Nederlandse samenleving,
vast aangestelde, internationale medewerkers actief aangemoedigd en gefaciliteerd
worden om Nederlands te leren. Ondanks dat de beheersing van de Nederlandse taal vaak
niet nodig is voor de uitoefening van een functie worden medewerkers toch aangemoedigd
om het Nederlands te spreken. Dit kan door zowel de medewerker als leidinggevende
worden geagendeerd, bijvoorbeeld in een werkoverleg of in het jaargesprek. In een
zeldzaam geval komt het voor dat een medewerker voor het adequaat uitoefenen van de
functie het Nederlands onvoldoende machtig is. Bij indiensttreding worden dan in een
ontwikkelplan afspraken gemaakt over de inzet van de medewerker en de faciliteiten
die de Universiteit Twente biedt (tijd, cursussen).

Vraag 12

Deelt u de mening dat het belachelijk is dat de Universiteit Twente zelfs winkels
en huisartsen aanspoort om over te gaan op het Engels, en stelregels, zoals dat men
onderling Engels moet gaan spreken, oplegt aan medewerkers?

Antwoord 12

Als Minister van Onderwijs vind ik het belangrijk dat het onderwijs toegankelijk is
en dat de kwaliteit geborgd is. De keuzes voor de voertaal op en rond de campus zijn
in de eerste plaats aan de universiteit zelf, in samenspraak met de medezeggenschap,
en binnen de juridische kaders.

Wat betreft bijvoorbeeld huisartsen geeft de Universiteit Twente in haar gedragscode
voertaal aan dat zij er ook moeten kunnen zijn voor niet-Nederlandssprekende medewerkers.
Medische dienstverlening, bijvoorbeeld psychische zorg, blijft evenwel voor Nederlandssprekende
medewerkers toegankelijk in het Nederlands.

Vraag 13

Kunt u een overzicht geven van de studies die aan de Universiteit Twente gegeven worden
en aangeven in welke taal/talen ze gegeven worden?

Antwoord 13

Isat

Opleiding

Taal

50002

B Advanced Technology

ENG

50033

B Klinische technologie

NL

50427

B Technology and Liberal Arts & Sciences

ENG

50447

B Creative Technology

ENG

50952

B International business administration

ENG

56066

B Bedrijfsinformatietechnologie

ENG

56226

B Biomedische technologie

NL

56553

B Gezondheidswetenschappen

NL

56604

B Psychologie

ENG

56615

B Communicatiewetenschap

ENG

56654

B Management, Society and Technology

ENG

56952

B Civiele techniek

ENG

56953

B Electrical Engineering

ENG

56955

B Industrieel ontwerpen

ENG

56960

B Scheikundige technologie

ENG

56962

B Technische natuurkunde

NL

56966

B Werktuigbouwkunde

ENG

56994

B Technische bedrijfskunde

ENG

60020

M Public administration

ENG

60023

M Educational science and technology

ENG

60024

M Philosophy of science, technology and society

ENG

60025

M Business information technology

ENG

60026

M Civil engineering and management

ENG

60028

M Nanotechnology

ENG

60029

M Industrial engineering and management

ENG

60030

M Interaction Technology

ENG

60032

M Internet Science and Technology

ENG

60033

M Technical medicine

NL

60300

M Computer science

ENG

60331

M Embedded systems

ENG

60337

M Construction Management and Engineering

ENG

60348

M Applied mathematics

ENG

60353

M Electrical engineering

ENG

60359

M Systems and control

ENG

60436

M Applied physics

ENG

60437

M Chemical engineering

ENG

60439

M Mechanical engineering

ENG

60443

M Sustainable energy technology

ENG

60644

M Business administration

ENG

60708

M Educatie & Communicatie in de Bètawetenschappen

NL

60713

M Communication studies

ENG

65005

M Water Technology (joint degree)

ENG

66226

M Biomedical engineering

ENG

66604

M Psychology

ENG

66851

M Health Sciences

ENG

66955

M Industrial design engineering

ENG

68404

M Science Education and Communication

NL

68532

M Educatie in de Mens- en Maatschappijwetenschappen

NL

68535

M Leraar VHO in de Mens- en Maatschappijwetenschappen

NL

69303

M European studies

ENG

69319

M Environmental and Energy Management

ENG

60962

M Spatial Engineering

ENG

59335

B Technical Computer Science

ENG

59336

B Applied Mathematics

ENG

Vraag 14

Kunt u zich herinneren dat tijdens de wetsbehandeling Taal en toegankelijkheid, in
het kader van het tegengaan van de verengelsing in het hoger onderwijs, ter sprake
kwam dat veel universiteiten Engelstalige psychologieopleidingen aanbieden om studenten
aan te trekken? Kunt u aangeven hoeveel psychologiestudenten de afgelopen vijf jaar
zijn ingestroomd aan de Universiteit Twente? Hoeveel procent daarvan komt uit Nederland,
Duitsland, andere EER-landen en niet-EER-landen?

Antwoord 14

Dat kan ik mij herinneren. In totaal zijn in de afgelopen vijf jaren (2015, 2016,
2017, 2018, 2019) 1296 studenten ingestroomd in de bachelor psychologie. Uit de cijfers
van de Universiteit Twente volgt dat de studenten voornamelijk uit Duitsland en Nederland
komen. Circa 16,2% van het totale aantal komt uit Nederland, circa 83% komt uit de
EER (niet zijnde Nederland) en rond de 0,8% komt uit niet-EER-landen. Van het totale
aantal over de afgelopen vijf jaar komt circa 77,4% uit Duitsland.