Brief regering : Jongvolwassenen in het gevangeniswezen

28 741 Jeugdcriminaliteit

Nr. 940 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR RECHTSBESCHERMING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 10 april 2024

Hierbij informeer ik uw Kamer over de stand van zaken van het capaciteitstekort in
de justitiële jeugdinrichtingen (hierna: JJI’s), de recente ontwikkeling daarin en
de keuze die ik daarin maak.

Jongvolwassenen in het gevangeniswezen

Omdat de JJI’s kampen met een capaciteitstekort is het al langere tijd nodig om bij
plaatsing van jongvolwassenen uit te wijken naar het gevangeniswezen. Ik heb uw Kamer
eerder laten weten dat dit sinds de zomer alleen wordt gedaan als aan een aantal uitgangspunten
wordt voldaan, waaronder: als het een jongvolwassene in preventieve hechtenis1 betreft zonder specialistische zorgbehoefte.2 Sinds de tijdelijke RJJI-locatie Horsterveen in de zomer van 2023 vanwege een lekkage
is weggevallen, is het capaciteitstekort van de JJI’s groter geworden.3 Vanaf dat moment worden jongvolwassenen die niet in een JJI terecht kunnen, zoveel
mogelijk op een speciaal daarvoor ingerichte Huis van Bewaring-afdeling (HvB) in Justitieel
Complex Zeist (hierna: JC Zeist) geplaatst. Daar is het dagprogramma omgeven met extra
waarborgen, zoals educatieve activiteiten en de aanwezigheid van een orthopedagoog.4

In de afgelopen maanden zit deze afdeling in JC Zeist op momenten vol, waardoor jongvolwassenen
ook op andere plekken in het gevangeniswezen geplaatst moeten worden. In de bijlage
bij deze brief heb ik cijfers hierover opgenomen. Sinds oktober 2023 zijn maandelijks
tussen de 4 en 17 jongvolwassenen in het gevangeniswezen geplaatst (op andere plekken
dan JC Zeist). Het gaat daarbij niet meer uitsluitend om jongvolwassenen in preventieve
hechtenis, ook jongvolwassen arrestanten worden in het gevangeniswezen geplaatst.5 Vanwege de capaciteitsdruk worden ook jongvolwassenen met een specialistische zorg-
en/of beveiligingsbehoefte af en toe in het gevangeniswezen (bijvoorbeeld in een Penitentiair
Psychiatrisch Centrum of Beheers Problematische Gedetineerden-afdeling) geplaatst.
Voorheen gebeurde dit voornamelijk als dit vanwege een zorg- en/of beveiligingsbehoefte
van de betrokkene nodig was. Hier krijgen zij de zorg en beveiliging die zij nodig
hebben.

Extra afdeling voor jongvolwassenen

In de aangenomen motie van Kamerlid Ceder wordt de regering verzocht om zeer terughoudend
om te gaan met het plaatsen van deze groep jongvolwassenen in een penitentiaire inrichting
(PI) en wanneer hier toch toe wordt overgegaan, dit enkel beperkt en kortdurend te
doen, en zich in ieder geval in te spannen om te borgen dat wanneer deze groep toch
in een PI wordt geplaatst, dit gebeurt in een specifieke jongvolwassenengroep met
op deze groep afgestemde begeleiding, scholing en een op deze groep afgestemd regime.6

Net als uw Kamer hecht ik er veel waarde aan om, in het belang van deze jongvolwassenen,
terughoudend om te gaan met het plaatsen van deze groep jongvolwassenen in een PI.
Daarom heb ik de Dienst Justitiële Inrichtingen gevraagd een extra afdeling in het
gevangeniswezen vrij te maken voor de jongvolwassenen die niet in JJI’s of in JC Zeist
kunnen worden geplaatst. Ik ben mij ervan bewust dat dit extra druk veroorzaakt op
de capaciteit van het gevangeniswezen, dat toch al zwaar belast is. Ik informeer uw
Kamer zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk in juni, over de locatie van de extra afdeling
en de termijn en wijze waarop deze afdeling kan worden gerealiseerd.

Uitgangpunten

De capacitaire en personele noodsituatie dwingt ertoe de eerder met uw Kamer gedeelde
uitgangspunten voor plaatsing in JC Zeist deels te versmallen voor deze extra afdeling.7 Er worden alleen jongvolwassenen (18+) geplaatst die in een JJI geplaatst hadden
moeten worden. Zij worden, als de capaciteit dit toelaat, overgeplaatst naar JC-Zeist
of naar een JJI.8Op de extra afdeling geldt het regime van een HvB9 en worden deze jongvolwassenen samen geplaatst. Evenals voorheen blijft de mogelijkheid
bestaan om jongvolwassenen op basis van een specifieke zorg- en/of beveiligingsbehoefte
elders in het gevangeniswezen te plaatsen (bijvoorbeeld in een Penitentiair Psychiatrisch
Centrum). Bij plaatsing op de extra afdeling hanteert de divisie Individuele Zaken
de aanwezigheid van een bijzondere zorgvraag, gewelddadig gedrag en/of suïcidaliteit
dan ook als contra-indicatie. De uitgangspunten die ik eerder met uw Kamer deelde
blijven onverkort van toepassing op de afdeling voor jongvolwassenen in JC Zeist.

Capaciteitsuitbreiding voor de lange termijn

Ondertussen werkt de DJI door aan de reeds geplande gefaseerde capaciteitsuitbreiding
van de JJI’s.10 Ik verwacht dat deze uitbreiding over een half jaar dusdanig gevorderd is dat, bij
gelijkblijvende instroom, het plaatsen van jongvolwassenen in het gevangeniswezen
vrijwel niet meer nodig zal zijn. Ook de opening van de extra afdeling betreft dus
een tijdelijke noodmaatregel om de tussengelegen periode te overbruggen.

De Minister voor Rechtsbescherming, F.M. Weerwind