Brief regering : Eindrapport onderzoek regeldruk bij vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen

Nr. 485
BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT EN DE MINISTER
VOOR RECHTSBESCHERMING

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 19 juni 2023

Met deze brief informeren wij uw Kamer, mede namens de Minister van Financiën en de
Staatssecretaris Fiscaliteit en Belastingdienst, over de resultaten van onderzoek
naar de regeldruk bij vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen. Dit
onderzoek is uitgevoerd door Sira Consulting. Hierbij bieden wij uw Kamer de rapportage
«regeldruk bij vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen» aan. In onderstaande
wordt de aanleiding van dit onderzoek beschreven en een samenvatting van het rapport
en een eerste beleidsreactie gegeven. Naar aanleiding van dit rapport gaan wij in
gesprek met vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen. Voor het einde
van 2023 informeren wij de Kamer nader over acties die het kabinet onderneemt met
betrekking tot regeldruk bij deze organisaties.

Tevens wordt hiermee invulling gegeven aan de motie van het lid Rudmer Heerema1, waarin gevraagd wordt om in kaart te brengen welke regeldruk de afgelopen jaren
verzwaard is voor amateursportorganisaties en een voorstel te doen hoe de regeldruk
voor amateursportorganisaties waar mogelijk verlicht kan worden. Naast onderhavig
onderzoek naar regeldruk bij vrijwilligersorganisaties en filantropische organisaties
en de beleidsreactie hierop, heeft de Minister voor Langdurige Zorg en Sport op 15 juni
2023 een brief over de voortgang van het Sportakkoord naar de Tweede Kamer gestuurd,
waarin ook acties genoemd staan om vrijwilligers bij amateursportverenigingen te ondersteunen.2

Aanleiding

Vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen zijn van enorme waarde voor
onze samenleving. 39% van de Nederlandse bevolking doet aan vrijwilligerswerk voor
maatschappelijke organisaties.3 In vergelijking met andere landen ligt dit percentage hoog en is Nederland koploper
als het gaat om vrijwilligerswerk.4

Er zijn verschillende wetten en regels voor vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties,
en filantropische instellingen. Zo krijgen verenigingen en stichtingen te maken met
wet- en regelgeving die belangrijk is voor bijvoorbeeld het beschermen van privacy,
het waarborgen van veiligheid en het voorkomen van het gebruik van rechtspersonen
voor criminele doeleinden zoals witwassen en fraude. Het is van cruciaal belang dat
de regeldruk die wet- en regelgeving met zich meebrengt geen disproportionele belemmering
voor vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen vormt, waardoor hun
maatschappelijke impact significant zou afnemen.

Naar aanleiding van de signalen van verschillende (branche)organisaties heeft het
kabinet besloten onderzoek te doen naar de aard, omvang en achterliggende oorzaken
van de ervaren regeldruk bij vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen.
Sira Consulting heeft daarom in de periode oktober 2022 tot en met mei 2023 onderzoek
verricht naar de verplichtingen waar vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen
mee te maken krijgen en de ervaren regeldruk. Ook heeft de organisatie de mogelijkheden
onderzocht om van de meest belastende verplichtingen de ervaren regeldruk te reduceren.

Samenvatting rapport

Vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen hebben afhankelijk van de
omvang en (organisatie)activiteiten te maken met een verschillende hoeveelheid verplichtingen.
Een kleine vereniging, zonder werknemers heeft te maken met twintig tot dertig verplichtingen.
Een grote vereniging met werknemers en een veelheid aan activiteiten heeft te maken
met meer dan honderd verplichtingen. Daarbij dient onderscheid gemaakt te worden tussen
eenmalige verplichtingen (zoals het inschrijven van de organisatie bij de Kamer van
Koophandel) en structurele verplichtingen (zoals het publiceren van de ANBI-gegevens).

In het rapport komt naar voren dat de ervaren regeldruk wordt veroorzaakt door:

1) het aantal verplichtingen dat van toepassing is;

2) de complexiteit van individuele verplichtingen.

Daarbij worden de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) en de Wet ter voorkoming
van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) vaak genoemd. De onderzoekers stellen
onder andere voor om te bezien of kleine organisaties uitgezonderd kunnen worden van
de AVG en Wwft, zonder het doel van de wet in gevaar te brengen.

De achterliggende oorzaken waardoor vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen
hoge regeldruk ervaren zijn:

1) beperkte deskundigheid of ervaring binnen de organisatie;

2) schaarste aan capaciteit en middelen.

Het rapport beveelt aan om op drie niveaus samen met de sector aan de slag te gaan
om de ervaren regeldruk merkbaar te kunnen verminderen: 1) het vereenvoudigen van
een aantal huidige verplichtingen, 2) het voorkomen van regeldruk door nieuwe verplichtingen
en 3) het intensiveren van de ondersteuning aan vrijwilligersorganisaties en filantropische
instellingen.

Beleidsreactie

Het kabinet vindt het belangrijk dat de regeldruk ten gevolge van wettelijke verplichtingen
van de verschillende departementen werkbaar blijft voor vrijwilligersorganisaties
en filantropische instellingen. Op verschillende manieren zet het kabinet zich daarom
in om regeldruk door wet- en regelgeving te verminderen. De Minister voor Rechtsbescherming
heeft uw Kamer recent geïnformeerd over de introductie van het Beleidskompas als vervanging
van het Integraal Afwegingskader voor beleid en regelgeving (IAK).5 Het Beleidskompas moet effectievere ondersteuning bieden bij het maken van beleid
en regelgeving, zodat expliciet rekening gehouden wordt met bijvoorbeeld regeldrukgevolgen
voor verschillende groepen belanghebbenden. Daarnaast heeft de Minister van Financiën
op 17 mei 2023 de voortgangsrapportage van de beleidsagenda aanpak witwassen naar
de Tweede Kamer gestuurd.6 Daarin staan acties genoemd om de risicogebaseerde aanpak van banken bij de Wwft
te verbeteren. Dit moet onder andere voor vrijwilligersorganisaties en filantropische
instellingen leiden tot verlichting van de regeldruk.

Wij zullen met de sector en andere relevante betrokkenen, zoals het Adviescollege
College Regeldruk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, in gesprek gaan om te
onderzoeken welke door Sira Consulting aangedragen oplossingsrichtingenkunnen bijdragen
aan regeldrukvermindering. Dit in aanvulling op bovengenoemde maatregelen. Daarbij
is het van belang om nu reeds op te merken dat er belangrijke redenen zijn dat (Europese)
wettelijke verplichtingen zijn vastgesteld. Om die reden is het daarom niet zonder
meer mogelijk en of wenselijk om specifiek voor bijvoorbeeld verenigingen en stichtingen
wetten en regels aan te passen. Uw kamer wordt voor het einde van 2023 geïnformeerd
over de uitkomsten van deze gesprekken en de acties die het kabinet onderneemt met
betrekking tot regeldruk bij vrijwilligersorganisaties en filantropische instellingen.

De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,
M. van Ooijen

De Minister voor Rechtsbescherming,
F.M. Weerwind