Brief regering : Onderzoek NEN biobrandstof binnenvaart

31 409 Zee- en binnenvaart

Nr. 966 BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 17 december 2021

Hierbij bied ik u het rapport aan van de Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie
Instituut (NEN) over de veiligheidsrisico’s bij het gebruik van biobrandstoffen in
de binnenvaart1. Dit is toegezegd bij de aanbieding van het Besluit energie vervoer aan uw Kamer2 en tijdens het Commissiedebat Maritiem van 24 november jl. (Kamerstuk 31 409, nr. 339).

Achtergrond

Het onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van een motie van de leden Bisschop en
Alkaya die werd ingediend na de Kamerbehandeling van de wijziging van de Wet milieubeheer.3 Deze wijziging dient ter implementatie van de Richtlijn Hernieuwbare Energie (REDII)4 en de Richtlijn brandstofkwaliteit (FQD)5. Verschillende partijen in de binnenvaartsector maakten zich zorgen om de mogelijke
gevolgen van de invoering van deze richtlijn voor de sector. Het ging daarbij met
name om technische gevolgen van toepassing van biobrandstoffen en mogelijk onveilige
situaties door schade aan motoren. De motie verzocht de regering daarom enerzijds
op korte termijn onderzoek te laten uitvoeren naar de risico’s van verschillende soorten
biobrandstoffen voor scheepsmotoren in de binnenvaart. Anderzijds werd de regering
verzocht in overleg met sectororganisaties te bezien hoe de invoering van de bijmengverplichting
in de binnenvaart op een zorgvuldige wijze vormgegeven kan worden, en de Kamer hierover
voor de behandeling van het voorgenomen ontwerpbesluit voor herziening van het Besluit
energie vervoer te informeren.

Omdat het onderzoek van NEN niet kon worden opgeleverd voor de Kamerbehandeling van
het Besluit energie vervoer en daardoor ook geen overleg met de branche kon plaatsvinden
over de vervolgstappen, is voor de Kamerbehandeling van het Besluit besloten af te
zien van het invoeren van de jaarverplichting voor de binnenvaart uit de richtlijn
RED\\srv189bh\elvis\1015597\workII. Wel werd vastgehouden aan het invoeren van de
reductieverplichting van de FQD, omdat het hier een Europese verplichting betrof.
Hierover bent u geïnformeerd bij de aanbieding van het Besluit energie vervoer aan
uw Kamer.6

In tegenstelling tot wat eerder werd verwacht, is inmiddels gebleken dat de ons omringende
landen niet per 1 januari 2022 zullen overgaan tot toepassing van de FQD voor de binnenvaart.
Om een gelijk speelveld voor de Nederlandse brandstofleveranciers te kunnen waarborgen,
is daarom besloten om ook in Nederland de reductieverplichting niet per 1 januari
2022 in te voeren. Dit zal worden doorgeschoven naar 1 januari 2023. Over de wijze
waarop zal in 2022 worden overlegd met de Europese Commissie en met de ons omringende
landen Duitsland en België.

Vervolg

Zoals ik tijdens het Commissiedebat van 24 november al aangaf, biedt het NEN-onderzoek
goede aanknopingspunten om tot veilige toepassing van biobrandstoffen in de binnenvaart
te komen en daarmee invulling te geven aan afspraken die zijn gemaakt in nationale
en internationale kaders, zoals het Klimaatakkoord, de Green Deal Zeevaart Binnenvaart
en Havens en de Richtlijn brandstofkwaliteit. Daarbij moet ook worden aangetekend
dat in het kader van het Fitfor55-pakket van de Europese Commissie voorstellen zijn
gedaan om op Europees niveau de reductieverplichting voor brandstofleveranciers aan
de binnenvaart te voorzien van een toenemende ambitie welke van de FQD overgaat naar
de Richtlijn hernieuwbare energie (RED).

Ook zonder deze reductieverplichting kunnen al biobrandstoffen worden toegepast in
de binnenvaart. Zoals eerder werd aangegeven bij de aanbieding van het Besluit energie
vervoer aan uw Kamer7, maakt de Binnenvaart al sinds 2013 onderdeel uit van de systematiek hernieuwbare
energie. Dat wil zeggen dat brandstofleveranciers aan binnenvaart geen jaarverplichtingen
vanwege de Richtlijn hernieuwbare energie (RED) hadden maar dat de sector wel vrijwillig
hernieuwbare energie, zoals biobrandstoffen, in kon zetten en daarvoor een credit
(HBE) ontving. Die HBE konden zij vervolgens verkopen aan de brandstofleveranciers
van wegvervoer die wel een jaarverplichting hadden. Door deze constructie werd er
ook al biobrandstof in de binnenvaartsector ingezet: 0,4 PJ in 2020. Wettelijk is
de toepassing van biobrandstof in de binnenvaart ook toegestaan binnen de kaders van
het Besluit brandstoffen luchtverontreiniging.

Vanaf december 2020 is een aantal incidenten gemeld bij het Meldpunt Binnenvaart8, waarbij schepen te maken kregen met teruglopend toerental, haperingen of stilvallen
van de motor vanwege verstopte brandstoffilters. Dit werd toegeschreven aan de toepassing
van biobrandstof. NEN heeft deze meldingen onderzocht en geconcludeerd dat het lastig
was om conclusies te trekken over wat nu precies de oorzaak was van genoemde problemen.
Alle meldingen betroffen unieke gevallen waarbij bovendien soms vragen werden opengelaten
of te weinig detail opleverden. NEN geeft aan dat toepassing van FAME de effectieve
gebruiksduur van een brandstoffilter danig kan verlagen. Filterleveranciers benadrukken
dit ook in hun handleidingen.

Het is voor de schipper niet altijd duidelijk of de gebunkerde brandstof biocomponenten
bevat of niet, hoewel dat volgens het Besluit brandstoffen luchtverontreiniging wel
kenbaar zou moeten zijn. In het vervolgtraject zal worden bekeken hoe de informatievoorziening
verder kan worden verbeterd. De mogelijkheid dat brandstof in de binnenvaart ook bio-componenten
bevat is echter wel aanwezig, met of zonder verplichting, vanwege de eerder beschreven
vrijwillige constructie in de systematiek. Het is daarom aan te raden te allen tijde
rekening te houden met de mogelijkheid dat de brandstof deze componenten kan bevatten.
Het NEN-onderzoek en eerder onderzoek door TNO9 bieden scheepseigenaren al goede suggesties hoe daarmee om te gaan. NEN geeft in
dat verband aan dat de sector inclusief de overheid gezamenlijk stappen kan zetten
naar o.a. het opstellen van richtlijnen voor good-housekeeping in elke stap in de
keten en afspraken kan maken over het feitelijk opvolgen van die richtlijnen. Dit
zal in het vervolgtraject, naast de overige aanbevelingen, in samenspraak met de branche
verder worden uitgewerkt.

Tegelijkertijd moet ik constateren dat het NEN-onderzoek de onrust bij de brancheverenigingen
niet heeft kunnen wegnemen. Er zijn uitgebreide reacties binnengekomen van het Centraal
Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart, Koninklijke BLN-Schuttevaer, de Algemeene Schippers
Vereeniging, de IVR10 en verzekeringsmaatschappij EOC. De algemene teneur van de reacties is dat er nog
onvoldoende antwoorden liggen op de vragen die leven in de branche. Wel zien deze
partijen voldoende aanknopingspunten in de aanbevelingen die door NEN zijn geformuleerd
voor een vervolgtraject. NEN doet daarbij aanbevelingen aan alle partijen in de keten
van rijksoverheid tot brandstofleveranciers en binnenvaartschippers. Volgens NEN kunnen
partijen gezamenlijk een aantal stappen zetten voor meer vertrouwen in de markt met
betrekking tot brandstofkwaliteit. Voorbeelden zijn:

• een plan van aanpak voor het melden van problemen door de schippers,

• gezamenlijk opstellen van richtlijnen voor good-housekeeping in elke stap in de keten
met bijbehorende afspraken over opvolging, en

• het opstellen van richtlijnen voor installatieaanpassingen bij verschillende soorten
schepen en bunkeraars.

Een gedetailleerd overzicht van alle aanbevelingen is opgenomen in de tabel die als
bijlage bij deze brief is gevoegd. De uitvoerige beschrijving kunt u vinden in het
rapport zelf11.

Het is lastig om op dit moment al aan te geven welke aanbevelingen van NEN al kunnen
worden overgenomen en welke niet. Veel aanbevelingen van NEN sturen ook aan op het
opzetten van een vervolgtraject. Ik wil daarom samen met bovengenoemde partijen, de
brandstofleveranciers en andere betrokken partijen in de keten dit vervolgtraject
opzetten op basis van de aanbevelingen van NEN. Ook meer praktijkonderzoek behoort
daarbij tot de mogelijkheden. Doel is om in 2022 te komen tot volledige beantwoording
van de vragen die leven in de sector en daarmee het vertrouwen bij de sector in biobrandstoffen
te vergroten. Ik ben met de sectorpartijen in gesprek over de exacte manier waarop
dit vervolgonderzoek gestalte moet krijgen. Een eerste gesprek heeft plaatsgevonden
met BLN-Schuttevaer, CBRB, IVR en MVO12. Op 20 december vindt een gesprek plaats met de ASV en EOC en een gesprek met NOVE
zal zo snel mogelijk worden gepland.

Op bovengenoemde wijze zullen de openstaande punten die uit het NEN-onderzoek naar
voren zijn gekomen worden geadresseerd. Dit zal voortdurend in samenspraak met de
sector worden gedaan. Daarmee wordt aan eerdergenoemde toezeggingen voldaan. De motie
Bisschop/Alkaya beschouw ik als uitgevoerd in die zin dat op korte termijn onderzoek
is uitgevoerd en in overleg met sectororganisaties wordt bezien hoe de invoering van
de reductieverplichting in de binnenvaart op zorgvuldige wijze vormgegeven kan worden.
Er komt een vervolgtraject en ik zal uw Kamer informeren over de voortgang en de uiteindelijke
resultaten. In elk geval zal ik rapporteren voorafgaand aan ieder Commissiedebat Maritiem
of vaker indien daartoe aanleiding bestaat.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat, B. Visser