Parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening
Enquete
- MP4-video (MP4 | 77.91 MB)
- Ondertitel (SRT | 2.94 kB)
Besloten voorgesprekken
De parlementaire enquêtecommissie is gestart met de besloten voorgesprekken met deskundigen en getuigen. Deze vinden plaats in de periode februari tot en met mei 2023. Dagelijks staan er meerdere gesprekken gepland. De commissieleden spreken met hen om de bevindingen uit het dossieronderzoek te toetsen, onduidelijkheden te verhelderen, kennis te verbreden en informatie te duiden. De enquêtecommissie is van plan de besloten voorgesprekken in mei af te ronden zodat er een solide basis ligt voor de openbare verhoren. Deze worden na het zomerreces gehouden.
Achtergrond
Voor de start van de parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening zijn er in de Tweede Kamer twee eerdere onderzoeken geweest naar fraudeaanpak en uitvoeringsorganisaties. Deze onderzoeken vormen de aanleiding voor de parlementaire enquête.
- Naar aanleiding van problemen bij uitvoeringsinstanties werd in maart 2020 de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties (TCU) ingesteld. Deze commissie onderzocht de oorzaken van de problemen bij verschillende uitvoeringsorganisaties als het CBR, de Belastingdienst en het UWV en het verlies van de menselijke maat daarbij. De resultaten verschenen in het eindrapport Klem tussen balie en beleid.
- In juli 2020 startte daarnaast ook de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag (POK). Deze commissie deed onderzoek naar de fraudeaanpak bij de kinderopvangtoeslag en concludeerde in haar verslag Ongekend onrecht dat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden en veel ouders onterecht zijn beschuldigd van fraude. Naar aanleiding van dit verslag trad het kabinet-Rutte III af.
Deze twee onderzoeken riepen weer nieuwe vragen op. Waren sommige oorzaken van de problemen bij uitvoeringsorganisaties al langer bekend? Wat was de rol van de Tweede Kamer bij de kinderopvangtoeslagaffaire?
Om ook deze vragen te beantwoorden werd op 10 februari 2021 in het debat over het aftreden van het kabinet-Rutte III, de motie-Marijnissen c.s. ingediend. Die spreekt uit dat een parlementaire enquête naar de dienstverlening, handhaving en fraudebestrijding bij overheidsdiensten wenselijk is en dat de rapporten van de eerdere onderzoeken daarbij betrokken moeten worden. Deze parlementaire enquêtecommissie omvat dus niet alleen de kinderopvangtoeslagaffaire maar de gehele dienstverlening, handhaving en fraudebestrijding bij overheidsdiensten.
Wat gaat de commissie onderzoeken?
De parlementaire enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening onderzoekt hoe de overheid fraude bestrijdt. Daarbij kijkt de commissie wat er in de dienstverlening aan burgers is misgegaan en of burgers mogelijkheden hadden om op te komen tegen besluiten van de overheid. Om het fraudebeleid te onderzoeken, kijkt de enquêtecommissie onder andere naar de rol van de Tweede Kamer en het gebruik van discriminerende risicoprofielen.
De hoofdvragen van het onderzoek luiden:
- Hoe kan worden verklaard dat de wijze waarop de overheid fraude bestrijdt, heeft geleid tot tekortschietende dienstverlening aan en rechtsbescherming van burgers?
- Welke rol hadden betrokken actoren bij de totstandkoming en uitvoering van dit fraudebeleid en welke lessen kunnen worden getrokken, opdat iedereen kan vertrouwen op een rechtvaardige behandeling door de overheid?
Doel van het onderzoek
Het doel van de parlementaire enquête Fraudebeleid en Dienstverlening is inzicht te krijgen in het fraudebeleid van de overheid en daar een oordeel over te vormen. Centraal staat de manier waarop de overheid fraude bestrijdt en tekort is geschoten in de dienstverlening aan, en rechtsbescherming van, burgers. De enquêtecommissie onderzoekt hoe het beleid tot stand is gekomen en kijkt daarbij ook naar de praktijk van de uitvoering. Bijzondere aandacht is er voor de rol van de Tweede Kamer, het gebruik van (discriminerende) risicoprofielen en het uitwisselen van informatie en gegevens. De enquêtecommissie trekt lessen voor de toekomst. Het kompas daarbij is dat iedereen moet kunnen vertrouwen op een rechtvaardige behandeling door de overheid.
Opzet van het onderzoek
De eerste fase van het onderzoek bestaat uit twee delen:
1. Contextanalyse
Het eerste deel van het onderzoek richt zich op de ontwikkeling van het fraudebeleid in de afgelopen dertig jaar. Om deze periode te onderzoeken, laat de commissie een onderzoek uitvoeren naar de manier waarop er in de afgelopen dertig jaar is gesproken over fraude in de maatschappij en naar hoe het fraudebeleid zich heeft ontwikkeld sinds de jaren negentig. Daarnaast doet de commissie dossieronderzoek om nog niet openbaar beschikbare informatie te verkrijgen. Zij zal daarvoor inlichtingen en documenten vorderen.
2. Verdiepingsonderzoek
Het tweede deel van het onderzoek richt zich op de uitvoeringspraktijk, door de werkwijze van de Belastingdienst, het UWV en het Inlichtingenbureau nader te onderzoeken.
Daarna vinden de besloten voorgesprekken en openbare verhoren plaats, waarna het eindrapport volgt.
Planning onderzoek
De commissie is direct na de oprichting begonnen met het vorderen van schriftelijke inlichtingen en documenten bij betrokken organisaties en instanties. Op basis daarvan doet zij verdiepend onderzoek. Ook heeft de commissie de contextanalyse laten uitvoeren.
De besloten voorgesprekken met deskundigen en getuigen vinden plaats van februari tot en met mei 2023. Het dossieronderzoek loopt door tijdens deze periode. De openbare verhoren starten na het zomerreces van 2023. Begin 2024 zal de enquêtecommissie haar onderzoeksrapport aanbieden aan de Tweede Kamer.
- Lees meer over de planning van het onderzoek in de Kamerbrief van 5 december 2022.
Wat is een parlementaire enquête?
Een parlementaire enquête is het zwaarste onderzoeksinstrument dat de Tweede Kamer tot haar beschikking heeft als zij zelf onderzoek wil doen. Dit maakt het mogelijk om schriftelijke inlichtingen en documenten bij betrokken organisaties te vorderen en getuigen en deskundigen onder ede te horen. Mensen die worden opgeroepen door de commissie, zijn verplicht te verschijnen.
Hoe is de enquête voorbereid?
De Tweede Kamer heeft op 11 februari 2021 met algemene stemmen de motie-Marijnissen c.s. aangenomen, die uitspreekt dat een parlementaire enquête naar de dienstverlening, handhaving en fraudebestrijding bij overheidsdiensten wenselijk is. Om dit onderzoek voor te bereiden, is op 8 juli 2021 de tijdelijke commissie Fraudebeleid en Dienstverlening opgericht. Deze commissie had als opdracht om de Kamer een voorstel te doen voor de onderzoeksopzet.
Het onderzoeksvoorstel is op 27 januari 2022 aan de Kamer aangeboden die er op 1 februari mee heeft ingestemd. De enquêtecommissie voert het onderzoek volgens dit voorstel uit.