Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Ginneken over het bericht “FNV Spoor is er klaar mee: personeel op IC Brussel belaagd door ‘tuig van de trein’’

Antwoord van Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 14 februari
2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat intimidatie, agressie en geweld sinds de lockdown
op het traject van de IC Brussel van Amsterdam naar Brussel is verergerd?1 Zo ja, kunt u getallen van voor de lockdown en de huidige situatie delen met de
Kamer?

Antwoord 1

Ja, daar ben ik mee bekend. Elke vorm van intimidatie, agressie en geweld tegen reizigers
of OV-personeel is onacceptabel en moet (waar mogelijk strafrechtelijk) worden aangepakt.
Op de IC Brussel, die rijdt van Amsterdam Centraal naar Brussel via Breda en Hazeldonk
(grens), hebben er afgelopen jaren A-incidenten (agressie) plaats gevonden die geregistreerd
zijn door NS. In 2018 waren dit er 11, in 2019 12, in 2020 6, in 2021 15 en daarnaast
zijn er een tal van meldingen gedaan van overlast op de IC Brussel. De cijfers laten
zien dat de incidenten en meldingen op de IC Brussel verspreid over het jaar plaatsvinden.
De incidenten en meldingen zijn dus niet specifiek toegenomen tijdens de lockdowns.
De onlangs onverwachte drukte op de IC Brussel maakt wel dat de veiligheidsbeleving
de laatste weken onder druk is komen te staan. Ook het werken in (over)volle treinen
met daarin veel reizigers onder invloed heeft het gevoel van onveiligheid versterkt.

Vraag 2

Klopt het dat bevoegdheden van politiepersoneel, buitengewoon opsporingsambtenaren
(boa’s) en douanepersoneel ophouden zodra de trein de grens met België passeert en
dat handboeien, insignes en emblemen niet meer zichtbaar of onzichtbaar gedragen mogen
worden vanwege regelgeving? Zo ja, welke gevolgen heeft dit voor de veiligheid van
personeel en reizigers?

Antwoord 2

Het klopt dat de boa medewerkers Veiligheid & Service van NS en politie de bedrijfsorde
niet kunnen handhaven als de trein Belgisch grondgebied oprijdt. Andersom geldt dit
ook; Belgische spoorwegcollega’s kunnen op Nederlands grondgebied niet de orde handhaven.
In 2021 hebben de Landelijke Eenheid en het Parket Centrale Verwerking Openbaar Ministerie
(CVOM) als toezichthouders op een vraag van NS aangegeven dat er geen wettelijke grondslag
is voor het handhaven over de grens. Ook bestaat er geen wettelijke grondslag voor
de beide Toezichthouders om hiervoor toestemming te verlenen.

De onverwachts extreem drukke periode in de treinen naar en van België, heeft op sommige
momenten inderdaad een negatieve invloed gehad op zowel de werkbeleving van NS medewerkers
als op de reizigers. Om de veiligheid voor personeel en reizigers te kunnen waarborgen,
heeft NS surveillanten ingezet om conducteurs te ondersteunen en werkt ze nauw samen
met haar Belgische collega NMBS, Landelijke Eenheid Politie en de Koninklijke Mareschaussee.

Vraag 3

Kunt u reflecteren op de noodklok die vakbond FNV luidde om tot actie te komen op
de IC Brussel en de voorgestelde maatregelen? En bent u het eens met de vakbond dat
tot op heden getroffen maatregelen niet afdoende zijn? Zo nee, waarom niet en wat
stelt u voor als aanvullende maatregelen?

Antwoord 3

Vanaf zondag 19 december hadden we in Nederland een lockdown in verband met de hoge
besmettingscijfers. Vanwege deze lockdown in Nederland gingen veel mensen vanaf zondag
19 december de grens over, aangezien in België alle winkels en horeca open waren.
De enorme toestroom van Nederlanders leidde tot grote verkeersdrukte op de wegen naar
de zuiderburen. Ook in de treinen naar België was het erg druk. In die drukke treinen
waren alle zitplaatsen bezet en moesten reizigers staan.

NS heeft samen met de Politie en haar Belgische collega NMBS er alles aan gedaan om
deze onverwachte drukte het hoofd te bieden en te zorgen voor de veiligheid van haar
reizigers en medewerkers. Op 19 december zijn direct extra maatregelen genomen op
de IC Brussel en de stations die de trein aandoet, om de reizigers veilig te kunnen
vervoeren en een veilige werkplek te bieden voor haar personeel. Zo was er onder andere
– na overleg tussen NS en de Landelijke Eenheid – extra inzet van de Politie op de
stations Rotterdam en Breda op de momenten dat treinen uit België binnen kwamen rijden.
Om de conducteurs te ondersteunen, heeft NS extra surveillanten ingehuurd die mee
gingen aan boord van de trein tussen Breda en Antwerpen. Op de perrons was extra Veiligheid
& Servicepersoneel aanwezig en ook collega’s die normaal op kantoor werkten, waren
aanwezig om te ondersteunen op de perrons door o.a. reizigers beter te spreiden over
de trein. Ook was er een nauwe samenwerking (vanuit dagelijks overleg) tussen NS,
de Landelijke Eenheid Politie en NMBS. De Belgische Politie en SECURAIL (toezichthouders
van NMBS) waren aanwezig bij vertrekkende treinen van de Belgische stations richting
Nederland. Daarbij adviseerde NS haar reizigers via de NS-app en de NS International-app
om niet meer met de trein naar België te reizen tenzij noodzakelijk en zijn reizigers
die een ticket hadden gekocht voor de IC Brussel hierover via mail geïnformeerd. Media
is actief benaderd met deze boodschap. Tot slot hebben leidinggevenden regelmatig
contact gezocht met de medewerkers op de trein zodat zij hun zorgen konden delen.

Ondanks alle maatregelen kon niet worden voorkomen dat op sommige momenten de reizigers
en medewerkers de situatie als niet veilig hebben ervaren. Daarop inspelen was mede
complex, doordat NS en NMBS niet met (boa) bevoegde medewerkers over de grens kunnen
optreden. Uiteraard kan NS op het Nederlandse deel en NMBS op het Belgische deel van
het traject optreden.

Vraag 4

Bent u ook van mening dat het van belang is om de situatie op de IC Brussel onder
controle te krijgen en dat wanneer de lockdown en coronamaatregelen verder worden
afgeschaald, dit niet gelijk mag leiden tot afschalen van veiligheidsmaatregelen op
deze lijn voordat de situatie is verbeterd?

Antwoord 4

Op dit moment is de dagelijkse bezetting op IC Brussel genormaliseerd naar een bezettingsgraad
tussen de 40–80% afhankelijk van dag en tijdstip. De overgrote drukte is daarmee voorbij.
NS past de veiligheidsmaatregelen daarop aan, maar zorgt ervoor dat de veiligheid
van haar medewerkers en reizigers zo veel mogelijk gewaarborgd blijft. Op basis van
de meldingen van agressie en overlast, neemt NS maatregelen op de stations en treinen
om de kans op agressie en overlast te voorkomen of zo klein als mogelijk te houden.
Dit doet NS in nauw overleg met de Politie en haar Belgische collega’s.

Vraag 5

Bent u in contact met uw Belgische collega om de veiligheid rond dit traject te verbeteren?
Zo nee, kunt u dit zo snel mogelijk doen?

Antwoord 5

Naar aanleiding van de drukte in de treinen IC Brussel in de kerstvakantie, heeft
mijn voorganger gesproken met mijn Belgische collega. In het gesprek zijn afspraken
gemaakt over de inzet van extra materieel en beveiligingscapaciteit op het traject
van de IC Brussel, over extra communicatie door NS en de Nederlandse overheid richting
de reizigers om niet naar Antwerpen af te reizen en over het verloop van de samenwerking.
Op basis van deze afspraken zal ik met de NS en de Belgische overheid in nauw contact
blijven om snel op vergelijkbare situaties te kunnen reageren.