Home
Kamerstukken

Verslag van een schriftelijk overleg : Verslag van een schriftelijk overleg over het Kabinetsbesluit PALLAS (Kamerstuk 33626-16)

33 626 Oprichting Stichting Voorbereiding Pallas-reactor

Nr. 17 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 15 november 2022

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft een aantal vragen
en opmerkingen voorgelegd aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over
de brief van 20 september 2022 over het kabinetsbesluit PALLAS (Kamerstuk 33 626, nr. 16).

De vragen en opmerkingen zijn op 17 oktober 2022 aan de Minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport voorgelegd. Bij brief van 14 november 2022 zijn de vragen beantwoord.

De voorzitter van de commissie, Smals

De adjunct-griffier van de commissie, Bakker

Inhoudsopgave

blz.

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

Vragen en opmerkingen van het lid van de BBB-fractie

II.

Reactie van de Minister

Reactie op de inbreng van de VVD-fractie

Reactie op de inbreng van de D66-fractie

Reactie op de inbreng van de PVV-fractie

Reactie op de inbreng van de CDA-fractie

Reactie op de inbreng van de SP-fractie

Reactie op de inbreng van de PvdA-fractie

Reactie op de inbreng van de ChristenUnie-fractie

Reactie op de inbreng van de BBB-fractie

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de brief over het kabinetsbesluit
PALLAS (Kamerstuk 33 626, nr. 16). Deze leden vinden dat Nederland een leidende positie na moet streven op het gebied
van nucleaire geneeskunde. Zij onderschrijven de doelen van het voorgenomen kabinetsbesluit
maar hebben hierbij nog wel enkele vragen. Dagelijks zijn vele duizenden patiënten
binnen en buiten Nederland voor hun diagnose of behandeling afhankelijk van medische
isotopen die geproduceerd worden in Petten. Kan de Minister een nadere duiding geven
van deze cijfers en deze met de Kamer delen?

Genoemde leden lezen dat ook de ontwikkelingen in het toekomstige behandellandschap
een rol spelen bij het besluit om middelen te reserveren voor een mogelijke investering
in een nieuwe reactor. Om welke ontwikkelingen gaat het hier precies? Gaat het hierbij
dan ook om de recent gepubliceerde rapportage «Kanker in Nederland: trends en prognoses
tot en met 2032» van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL)?

De leden van de VVD-fractie zijn blij te lezen dat een nieuwe reactor naast de zorg
ook andere maatschappelijke belangen dient zoals versterking van het huidige kenniscluster.
In de achtergrondanalyse ten behoeve van de besluitvorming over de PALLAS-reactor
lezen deze leden dat er momenteel een klinische studie in het Prinses Máxima Centrum
naar de inzet van theranostics bij kinderen met een neuroblastoom loopt. Wanneer worden
de resultaten van deze studie verwacht?

Deze leden lezen dat financiering van productiefaciliteiten zoals PALLAS niet mogelijk
is uit middelen van het Meerjarig Financieel Kader (MFK) maar dit eventueel in de
toekomst wel mogelijk is op het gebied van onderzoek en innovatie. De Minister geeft
aan nog in gesprek te zijn met de Europese Investeringsbank (EIB) over financieringsmogelijkheden.
Wat is de status van deze gesprekken en wat verwacht de Minister dat de uitkomst hiervan
zal zijn?

Ook lezen genoemde leden dat er voor een bedrag van 330 miljoen euro nog dekking gezocht
moet worden en dat het kabinet hierbij onder andere kijkt naar mogelijkheden binnen
het Nationaal Groeifonds. Heeft de Minister nagedacht over andere opties indien het
Nationaal Groeifonds geen bruikbare financieringsroute blijkt?

Daarnaast lezen de leden van de VVD-fractie dat een gelijk speelveld voor andere innovatieve
partijen, zoals SHINE en SMART, een belangrijke randvoorwaarde is en dat het uitgangspunt
zal zijn dat de toekomstige reactor zal opereren op basis van marktconforme prijzen.
Kan de Minister aangeven hoe groot hij de kans acht dat PALLAS onder de eigen integrale
kostprijs zal gaan zitten om marktconform te kunnen zijn? Welke definitie van marktconformiteit
hanteert te Minister? Bedoelt de Minister hiermee dat de PALLAS-reactor haar prijzen
altijd zal baseren op geldende marktprijzen om zodoende concurrerend te kunnen zijn?
Zo ja, hoe verhoudt dit zich dan tot het principe van full cost recovery en geldende Europese en nationale mededingingswetgeving, zoals bijvoorbeeld onze
eigen Wet Markt en Overheid?

De leden hebben in de brief van de Minister getiteld: «Reactie op verzoek commissie
over het artikel in het Financieel Dagblad «Komst van fabriek in Veendam voor medische
isotopen op losse schroeven»», het volgende gelezen: «Leningen die van overheidswege
verstrekt zijn, mogen niet marktverstorend zijn, conform de staatssteunregels. Dit
is te allen tijde een leidend principe.»1 Een deel van de investering van de PALLAS-reactor komt uit publiek geld. Kan de Minister
aangeven hoe deze uitspraak zich verhoudt tot het PALLAS-besluit? Wat gaat de Minister
doen om te voorkomen dat de aan PALLAS te verstrekken leningen niet marktverstorend
zullen zijn als marktconformiteit het uitgangspunt is?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie hebben met interesse de brief van de Minister gelezen.
Deze leden hechten belang aan leveringszekerheid van medische isotopen vanwege de
grote bijdrage die zij leveren aan de diagnose en behandeling van patiënten met ernstige
aandoeningen zoals kanker en hart- en vaatziekten. Deze leden zijn van mening dat
een gelijk speelveld bijdraagt aan de leveringszekerheid en zijn kritisch of een staatsdeelneming
bevorderlijk is voor een gelijk speelveld. Daartoe hebben zij een aantal vragen.

Genoemde leden lezen dat PALLAS bijdraagt aan een breed aanbod van verschillende soorten
isotopen en daarmee monopolies voorkomt op de belangrijke therapeutische isotopen.
Kan de Minister toelichten hoe het vergroten van de rol van PALLAS door een positie
als staatsdeelneming niet juist leidt tot een monopolie en daarmee een kwetsbare markt?
Heeft de Minister inzicht in de mogelijke kostenvoordelen die de status van staatsdeelneming
PALLAS kan bieden, bijvoorbeeld bij het aantrekken van kapitaal? Voorts vragen deze
leden of PALLAS voor deze kosten wordt aangeslagen zodat er een concurrentievoordeel
ontstaat ten opzichte van andere aanbieders van medische isotopen, zoals SHINE.

De leden van de D66-fractie lezen dat de Minister belang hecht aan een gelijk speelveld
en dat marktconforme prijzen als voorwaarde worden gezien om een gelijk speelveld
te creëren of te behouden. Kan de Minister definiëren wat wordt bedoeld met marktconforme
prijzen? Op basis van welke factoren zijn deze prijzen gebaseerd? Op welke andere
voorwaarden zet de Minister in ter behoud van een gelijk speelveld? Deze leden vragen
hoe wordt bepaald op welke medische isotopen PALLAS zich zal richten. Zijn dit enkel
de medische isotopen waarbij sprake is van marktfalen? Kan de Minister dit toelichten?
Daarbij vragen genoemde leden naar een scenario waarin PALLAS wordt gesplitst in een
publieke tak, verantwoordelijk voor de ontwikkeling van medische isotopen waarbij
sprake is van marktfalen, en een private tak die actief is op een markt met concurrentie.
Is een dergelijk scenario onderzocht en overwogen, zo vragen deze leden.

Genoemde leden lezen dat de reactor zal bijdragen aan voorzieningszekerheid van medische
isotopen niet alleen in Nederland maar ook in Europa. Tevens is de verwachting dat
de reactor hoogwaardige werkgelegenheid in de regio Noord-Holland Noord borgt. Door
deze zogenoemde neveneffecten vragen zij de Minister om verder in te gaan op de gesprekken
met de EIB over de financieringsmogelijkheden. Kan de Minister toelichten welke opties
hierin worden verkend en waarom niet op de uitkomst van deze gesprekken wordt gewacht?
Deze leden vragen of er opties zijn verkend om in samenwerking met andere landen de
bekostiging op te brengen, gezien de baat die andere Europese landen hebben bij leveringszekerheid
van medische isotopen. Verder vragen zij of er gekeken is om de bekostiging uit andere
portefeuilles te dekken. Zo ja, kan de Minister aangeven waarom deze opties geen oplossing
boden? Zo nee, kan de Minister aangeven waarom dit niet is overwogen en is de Minister
bereid dit alsnog te doen?

De leden van de D66-fractie lezen dat PALLAS, via het Nuclear Health Centre (NHC)
en Fieldlab, nauw samen zal werken met kennisinstellingen en ziekenhuizen en hiermee
de academische ontwikkeling van isotopen zal versterken. Kan de Minister aangeven
welke waarborgen worden gekoppeld voor deze academische ontwikkeling en investering
in PALLAS? Kan de Minister toelichten hoe publieke-private investering niet zal leiden
tot (drie)dubbele betalingen door de Nederlandse samenleving, door middel van investering
in onderzoek, investering in PALLAS en betalingen middels premies of eigen bijdragen
voor medicijnen? Hoe komen de voordelen van de investering in PALLAS als staatsdeelneming
terecht bij de Nederlandse burger? Kan de Minister aangeven welke waarborgen er worden
ingebouwd in ontwikkeling van medische isotopen op basis van maatschappelijke vraag?

Uit het afwegingskader staatsdeelnemingen, dat de Minister van Financiën heeft gepubliceerd
bij het nieuwe beleidskader staatsdeelnemingen 2022, begrijpen de leden van de D66-fractie
dat een aantal specifieke vragen moeten worden beantwoord om tot het besluit tot aankoop
van een onderneming te komen. Deze leden vragen of de Minister de antwoorden op deze
vragen kan delen met de Kamer zodat de Kamer inzicht krijgt in de afwegingen die aan
het voorgenomen besluit tot de aankoop van PALLAS ten grondslag liggen. Is ook een
alternatieve manier van financiering, bijvoorbeeld het verstrekken van een staatsgarantie
op een lening, overwogen door het kabinet?

Voorts begrijpen de leden van de D66-fractie uit de meegezonden achtergrondanalyse
dat het belang dat de Staat goed zicht en invloed houdt op de kosten, doorlooptijden
en de risico’s van het PALLAS-project worden onderkend. Hoe krijgt de positie van
de Staat bij PALLAS concreet vorm? Komt er een zetel voor de Minister van Financiën
of de Minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK) binnen de Raad van Toezicht
of wordt er gekozen voor een alternatieve route om de belangen van de Staat duurzaam
te borgen?

Omdat dit om een kabinetsbesluit gaat met grote financiële gevolgen voor de Staat,
vragen de leden van de D66-fractie naar de evaluatie van dit besluit. Deze leden lezen
in de bijlage conform de Comptabiliteitswet artikel 3.1 dat met PALLAS nadere afspraken
worden gemaakt over monitoring en evaluatie, waarbij periodiek zal worden bekeken
of de publieke belangen het beste geborgd kunnen worden met het aandeelhouderschap
van de Staat. Wanneer vindt de eerste evaluatie plaats en wat wordt er verstaan onder
periodiek? Ook vragen deze leden naar de uitvoering van deze evaluatie. Zal deze extern
plaatsvinden en volgt er ook een externe evaluatie van het besluit om als Staat in
PALLAS te investeren? Daarbij vragen deze leden specifiek hoe en wanneer de Kamer
over deze evaluaties geïnformeerd wordt.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben kennisgenomen van de brief over het kabinetsbesluit
PALLAS. Deze leden vinden het belangrijk dat de voorzieningszekerheid van medische
isotopen wordt versterkt, maar hebben daarover wel een aantal vragen en opmerkingen.
Zij zijn van mening dat de beschikbaarheid van medische isotopen voor Nederlandse
patiënten beter geborgd moet worden. Tevens zijn deze leden van mening dat productie
in eigen land goed nieuws is, zowel voor patiënten als voor het verwerven van kennis
en expertise. Wat is nu de exacte tijdsplanning tot ingebruikname van PALLAS die het
kabinet voor ogen heeft? Hoeveel tekorten aan medische isotopen ontstaan er de komende
jaren?

Genoemde leden willen weten hoe de Minister de miljardeninvestering met belastinggeld
in het PALLAS-project rechtvaardigt, nu er meerdere commerciële spelers op de markt
zijn. Welke risico’s kleven er aan de investering? Hoeveel medische isotopen gaan
de verschillende bedrijven straks gezamenlijk produceren? Hoeveel procent van de markt
kunnen zij straks afzonderlijk bedienen, zowel ten aanzien van de Nederlandse, de
Europese als de internationale markt? Is de Minister van mening dat PALLAS en SHINE
en andere initiatieven naast elkaar kunnen bestaan? Genoemde leden ontvangen graag
een reactie.

De leden van de PVV-fractie vragen of door de vele jaren van uitstel het PALLAS-project
niet achterhaald is. Zo claimt SHINE Medical met zijn nieuwe technologie goedkoper,
schoner en veiliger medische isotopen te kunnen produceren dan de PALLAS-reactor.
Klopt dit, zo vragen genoemde leden. Zo ja, wat is dan de meerwaarde van de productie
van medische isotopen door de PALLAS-reactor? Ligt het niet in de verwachting dat
deze nieuwe technologie de hele isotopenmarkt gaat overnemen? Kan de Minister hierop
ingaan?

Deze leden vragen tevens of het PALLAS-project niet gelijk op achterstand staat indien
SHINE Medical jaren eerder en goedkoper medische isotopen gaat produceren. Wat betekent
dit bijvoorbeeld voor de business case en de terugverdientijd? De Minister geeft zelf
aan dat de opbrengsten onzeker zijn omdat het onzeker is hoe de afzetmarkt er op het
moment van ingebruikname van de PALLAS-reactor precies uitziet. Genoemde leden ontvangen
graag een reactie.

Zij willen tot slot weten hoe deze miljardeninvestering zich verhoudt tot het gelijke
speelveld dat andere innovatieve bedrijven is toegezegd.

Vragen en opmerkingen van de leden van de CDA-fractie

De leden van de CDA-fractie hebben kennisgenomen van het kabinetsbesluit met betrekking
tot PALLAS. Deze leden hebben hier enkele vragen bij. De Minister schrijft dat er
in de financiering nog een resterend gat van 330 miljoen euro is. Pas als dat bedrag
in het voorjaar geregeld is, kan het besluit om PALLAS te bouwen, definitief genomen
worden. De leden van de CDA-fractie vragen in hoeverre dit ervoor zorgt dat er in
de markt toch onzekerheid blijft, in een fase dat afspraken moeten worden gemaakt
met bouwers, leveranciers en afnemers van medische isotopen. Deze leden vragen tevens
wat er gebeurt als in het voorjaar van 2023 nog geen dekking voor het resterende gat
van 330 miljoen euro gevonden is.

Voor de resterende financiering van PALLAS lijkt het kabinet vooral naar het Groeifonds
te kijken. De leden van de CDA-fractie vragen hoe kansrijk dit wordt geacht. Worden
er ook andere opties onderzocht, zoals (een combinatie met) Invest.nl?

Op welke wijze is het Ministerie van EZK betrokken bij de besluitvorming over de verdere
financiering, gezien het belang van de reactor in Petten voor de nucleaire kennisinfrastructuur
en het onderzoek dat wordt gedaan naar de mogelijkheden van kernenergie? Deelt het
kabinet de mening dat PALLAS van groot belang is voor de nucleaire kennisinfrastructuur
in Nederland, die ingezet gaat worden voor de ambities uit het Regeerakkoord om twee
nieuwe kerncentrales te bouwen en Borssele langer open te houden? Zo nee, waarom niet?
Op welke wijze is het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) betrokken
bij de besluitvorming over PALLAS, gezien het belang van de reactor voor de onderzoeksinfrastructuur?

Mede naar aanleiding van de motie van de leden Aukje de Vries en Van den Berg2 heeft de speciaal gezant onderzocht welke mogelijkheden er in de EU bestaan voor
de financiering van productiefaciliteiten zoals PALLAS. Over de financieringsmogelijkheden
voor toekomstige activiteiten van PALLAS op het gebied van onderzoek en innovatie
is de Minister met de EIB in gesprek. De leden van de CDA-fractie vragen wat de stand
van zaken van dit gesprek is, welke onderwerpen hierbij besproken worden en welke
mogelijke problemen hierbij zouden kunnen spelen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van het kabinetsbesluit om middelen
te reserveren voor een mogelijke investering in het PALLAS-project. Zij hebben hierover
nog een aantal vragen en opmerkingen. Genoemde leden vragen de Minister hoe de eigendomsverhoudingen
en zeggenschap geregeld zullen worden als er daadwerkelijk wordt overgegaan tot een
investering. Krijgt de Nederlandse overheid een beslissende stem bij besluiten over
PALLAS? Zij vragen daarnaast wat precies zal gebeuren met de opbrengst van de nieuwe
PALLAS-reactor, als het project winstgevend wordt. Vloeit een deel van deze winst
dan ook weer terug naar de staatskas?

Genoemde leden vragen daarnaast hoe groot de kans is dat de nieuwe PALLAS-reactor
rendabel wordt. Wat zegt het feit dat private partijen niet bereid waren om mee te
financieren over de businesscase van dit project? Zijn er risico’s dat na de bouw
op een later moment alsnog meer publiek geld in de reactor moet worden gestoken?

De leden van de SP-fractie vragen de Minister daarnaast hoe de veiligheid voor omwonenden
van de PALLAS-reactor wordt gegarandeerd. Hoe zorgt de Minister ervoor dat de risico’s
voor hen geminimaliseerd worden?

Zijn ook alternatieven onderzocht voor deze investering? Er zijn bijvoorbeeld ook
plannen voor nieuwe productielocaties elders in Nederland en Europa en er worden ook
medische isotopen geproduceerd door sommige ziekenhuizen. Kan de Minister toelichten
waarom hij toch deze investering in PALLAS noodzakelijk acht?

De leden van de SP-fractie lezen dat de Minister een groot deel van deze investering
wil financieren uit de opbrengst van het schrappen van Vitamine D uit het basispakket.
Deze leden vinden dit onwenselijk, aangezien deze maatregel negatieve effecten kan
hebben op de volksgezondheid. Zij vragen daarnaast hoe het überhaupt mogelijk is voor
de Minister om deze middelen voor deze investering in te zetten, aangezien eventuele
besparingen als gevolg van dit besluit terecht zouden komen bij de zorgverzekeraars.
Hoe ziet de Minister dit voor zich?

Voorts vragen zij in hoeverre de Minister ook de maatschappelijke kosten heeft meegewogen
van het schrappen van Vitamine D uit het basispakket. Lopen de zorgkosten hierdoor
uiteindelijk niet juist op? Wat zijn de gevolgen voor de financiering van PALLAS als
het schrappen van Vitamine D uit het basispakket toch minder opbrengt dan het kabinet
verwacht? Moet er dan alsnog een andere dekking worden gevonden?

De leden van de SP-fractie vragen tot slot wat het gevolg is van dit besluit voor
de terugbetaling van de lening van 40 miljoen euro vanuit de provincie Noord-Holland
aan PALLAS.

Vragen en opmerkingen van de leden van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie lezen in de brief van de Minister terug dat het Ministerie
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport voor de financiering van de PALLAS-reactor 1,29 miljard euro
reserveren uit de opbrengst van de vitamine D-maatregel (129 miljoen euro per jaar
tot en met 2032). Genoemde leden hebben vragen over deze financieringsbron. De vitamine
D-maatregel houdt in dat vitamine D uit het basispakket wordt gehaald. Kan de Minister
toelichten wat de overheveling van de opbrengst van deze pakketmaatregel van 1,29 miljard euro
naar de VWS-begroting, ceteris paribus, betekent voor de premiestelling, het uitgavenplafond
zorg en het uitgavenplafond rijksbegroting? Of, en hoe zijn de premiestelling, het
uitgavenplafond zorg en het uitgavenplafond rijksbegroting bijgesteld? Wat betekent
dit voor de lastenverdeling voor volwassenen tussen belastingen, nominale premie en
inkomensafhankelijke bijdrage van de Zorgverzekeringswet (Zvw)?

Graag ontvangen de leden van de PvdA-fractie een toelichting op de financieringskeuze
van het kabinet. Hoe gebruikelijk is het om een investering via een pakketmaatregel
te financieren? Kan de Minister hier ook andere voorbeelden van geven? Hierbij vragen
genoemde leden of bij de keuze om vitamine D uit het basispakket te halen, de nieuwe
inzet van deze middelen voor de PALLAS-reactor heeft meegespeeld.

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben met instemming kennisgenomen van het kabinetsbesluit
PALLAS. Deze leden maken graag van de gelegenheid gebruik om enkele vragen te stellen.

Genoemde leden kunnen de Minister volgen dat vanuit het oogpunt van publieke belangen,
strategische autonomie en leveringszekerheid van medische isotopen gekozen is voor
het reserveren van middelen voor de bouw van een nieuwe PALLAS-reactor en het NHC
in Petten. De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de Minister naar de nog ongedekte
post van 330 miljoen euro. Is de Minister het met deze leden eens dat een nieuwe reactor
ook een investering is in de kennisinfrastructuur van de nucleaire kennisinfrastructuur
in Nederland, het innovatieve klimaat in het algemeen en de innovatie op het gebied
van medische isotopen in het bijzonder? Wat deze leden betreft pleit dit voor een
financiële betrokkenheid van het Ministerie van OCW, en zeker het Ministerie van EZK
en/of het Nationaal Groeifonds. Hoe kijkt de Minister hiernaar? Genoemde leden zijn
teleurgesteld dat dit gat van 330 miljoen euro na zoveel jaar nog altijd bestaat,
terwijl de urgentie van het snel beginnen van de bouw zeer groot is.

De leden van de ChristenUnie-fractie constateren dat de vervanging van de Hoge Flux
Reactor (HFR) al een langlopend dossier is. Wat is de deadline voor een definitief
besluit tot investeringen om een nieuwe reactor op tijd gereed te hebben? Vanaf wanneer
zullen er «onomkeerbare stappen» worden gezet?

Deze leden constateren dat circa tweeëneenhalf jaar geleden is gebleken dat de private
route voor de bouw niet haalbaar was en dat toen is gestart met de verkenning naar
publieke financiering. Het voornemen van de Minister om strategischer om te gaan met
publieke investeringen in geneesmiddelenontwikkeling past daarbij en kan op steun
van de leden van de ChristenUnie-fractie rekenen. Deze leden onderstrepen het belang
van de uitwerking van het besliskader privatisering en verzelfstandiging dat de Minister
zal maken voor de oprichting van de deelneming en zij verwachten dat de Minister de
Kamer hierover zorgvuldig over informeert. Ook willen zij graag een verdere toelichting
over hoe de staats- of beleidsdeelneming eruit zou komen te zien.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen naar het gelijke speelveld voor alle partijen
die een bijdrage kunnen leveren aan de voorzieningszekerheid van medische isotopen.
Zij vragen om een nadere toelichting wat dit gelijke speelveld betekent voor innovatieve
spelers als SHINE en SMART, als het uitgangspunt is dat de toekomstige reactor gaat
opereren op basis van marktconforme prijzen en niet op basis van full cost recovery? Deze leden willen benadrukken dat de vestiging van innovatieve spelers in Nederland
die inzetten op technieken die minder kernafval produceren goed zou zijn voor het
innovatieve klimaat en de duurzamere ontwikkeling van medische isotopen.

Vragen en opmerkingen van het lid van de BBB-fractie

Het lid van de BBB-fractie heeft met interesse en verbazing kennisgenomen van de brief
van de Minister over het kabinetsbesluit PALLAS. Dit lid juicht toe dat het kabinet
het besluit heeft genomen om middelen te reserveren voor een mogelijke investering
in het PALLAS-project. Met de mogelijke bouw van de nieuwe PALLAS-reactor en het NHC
in Petten wordt de voorzieningszekerheid van medische isotopen versterkt. Veel patiënten
met vaak levensbedreigende ziekten, zoals kanker en hart- en vaatziekten, zijn voor
hun behandeling en diagnose afhankelijk van medische isotopen. Met het voornemen tot
een mogelijke investering in het PALLAS-project, zet het kabinet in op het borgen
van de toekomstige voorzieningszekerheid voor de patiënt. Genoemd lid vindt dit een
essentiële stap.

Het lid van de BBB-fractie heeft met verbazing kennisgenomen van de manier waarop
de Minister dit project denkt te gaan financieren. De Minister is namelijk voornemens
om 1,29 miljard euro beschikbaar te maken uit de opbrengst van de zogenaamde vitamine
D-maatregel die 129 miljoen euro per jaar tot en met 2032 kan opleveren en 30 miljoen euro
vanuit de eigen begroting voor een mogelijke investering in PALLAS. Genoemd lid vindt
het onverteerbaar dat de Minister het welzijn en de gezondheid van de ene patiëntengroep
compenseert met het welzijn en de gezondheid van de andere. Kan de Minister geen enkele
andere dekking vinden in zijn begroting of is de Minister bereid hier alsnog naar
te zoeken?

II. Reactie van de Minister

Ik dank de leden van de fracties voor hun inbreng. Ik ga hieronder in op de vragen
die door de leden van de verschillende fracties zijn gesteld.

Reactie op de inbreng van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie vragen of de Minister een nadere duiding kan geven van
het cijfer dat dagelijks vele duizenden patiënten binnen en buiten Nederland voor
hun diagnose of behandeling afhankelijk zijn van medische isotopen die geproduceerd
worden in Petten.

Nederland speelt met de Hoge Flux Reactor (HFR) in Petten een leidende rol in de productie
van medische isotopen. Stichting Nuclear Research and consultancy Group (NRG) geeft
aan dat dagelijks circa 30.000 patiënten wereldwijd geholpen worden met isotopen uit
Petten.

In 2019 werden in Nederland in 67 ziekenhuizen ongeveer 400.000 diagnostische scans
en 6.800 therapeutische behandelingen met medische isotopen uitgevoerd. Dit zijn overigens
niet alleen medische isotopen uit kernreactoren, maar ook met cyclotrons geproduceerde
isotopen. Deze cijfers zijn getoetst bij de Nederlandse Vereniging voor Nucleaire
Geneeskunde.

De leden van de VVD-fractie vragen de Minister of de ontwikkelingen in het toekomstige
behandellandschap een rol spelen bij het besluit om middelen te reserveren voor een
mogelijke investering in een nieuwe reactor en welke ontwikkelingen deze zijn. De
leden vragen of het ook gaat om de recent gepubliceerde rapportage «Kanker in Nederland:
trends en prognoses tot en met 2032» van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL)?

De verwachting is dat nucleaire geneeskunde een steeds belangrijkere rol gaat spelen
in de behandeling van verschillende ziektebeelden, waaronder kanker. Dit wordt bevestigd
door twee recente Europese onderzoeken van de Europese Commissie naar de toekomstige
beschikbaarheid van medische isotopen3. Uit beide studies blijkt dat de wereldwijde vraag naar medische isotopen zal toenemen.
De later verschenen rapportage «Kanker in Nederland: trends en prognoses tot en met
2032» van IKNL bevestigt deze stijging.

De leden van de VVD-fractie vragen wanneer de resultaten worden verwacht van de klinische
studie in het Prinses Máxima Centrum naar de inzet van theranostics bij kinderen met
neuroblastoom.

Het gaat hier om een door stichting KiKa gesponsorde studie waarbij een nieuwe type
scan wordt onderzocht die minder belastend is voor de patiënt maar betere beelden
geeft. Hierdoor kunnen mogelijk kleinere tumoren en uitzaaiingen afgebeeld worden
zodat er een optimaal behandelplan kan worden opgesteld. De onderzoekers verwachten
binnenkort de resultaten te kunnen publiceren.

De leden van de VVD-fractie vragen naar de mogelijkheden van financiering in de toekomst
vanuit het Meerjarig Financieel Kader (MFK) op het gebied van onderzoek en innovatie.
Ook vragen de leden naar de status van gesprekken met de Europese Investeringsbank
(EIB) over financieringsmogelijkheden.

Uit gesprekken met de Europese Commissie is gebleken dat Europese financieringsinstrumenten
binnen het Meerjarig Financieel Kader geschikt zijn voor de cofinanciering van de
bijbehorende kennisinfrastructuur en innovatieketen, maar niet voor de bouw van de
reactor zelf. Het zou dan kunnen gaan om de toekomstige activiteiten in het Nuclear
Health Centre (NHC) en het Fieldlab.

Cofinanciering van de bouw van de reactor door de Europese Investeringsbank (EIB)
is denkbaar, maar alleen indien de risico’s eerst middels een staatsgarantie door
de Staat worden afgedekt. Het is mijn inzet om de EIB, onder voor de Staat acceptabelere
voorwaarden, in een zo vroeg mogelijk stadium van het project (nog tijdens de bouwfase)
in te laten stappen. Recentelijk heb ik hierover met de EIB gesproken. De EIB heeft
aangegeven te willen verkennen wat de mogelijkheden zijn. Voor een dergelijke financiering
zal door de nog op te richten beleidsdeelneming in ieder geval aangetoond moeten worden
dat zij het bouwproject goed beheersen en dat de risico’s te overzien zijn. Dit zal
pas kunnen als de bouw een eind is gevorderd. Ik blijf hierover met de EIB in gesprek.

De leden van de VVD-fractie vragen of nagedacht is over andere opties indien het Nationaal
Groeifonds geen bruikbare financieringsroute voor de nog resterende dekkingsopgave
blijkt.

Richting de voorjaarsbesluitvorming kijkt het kabinet, naast de mogelijkheden in het
kader van het Nationaal Groeifonds, ook naar andere (aanvullende) dekkingsmogelijkheden.

De leden van de VVD-fractie vragen of de Minister kan aangeven hoe groot hij de kans
acht dat PALLAS onder de eigen integrale kostprijs zal gaan zitten om marktconform
te kunnen zijn en welke definitie van marktconformiteit de Minister hanteert. Ook
vragen de leden of de Minister hiermee bedoelt dat de PALLAS-reactor haar prijzen
altijd zal baseren op geldende marktprijzen om zodoende concurrerend te kunnen zijn?
En zo ja hoe dit zich dan verhoudt tot het principe van full cost recovery en geldende
Europese en nationale mededingingswetgeving, zoals bijvoorbeeld de Wet Markt en Overheid.
De leden van de VVD-fractie geven ook aan in de brief van de Minister getiteld: «Reactie
op verzoek commissie over het artikel in het Financieel Dagblad «Komst van fabriek
in Veendam voor medische isotopen op losse schroeven»», het volgende gelezen te hebben:
«Leningen die van overheidswege verstrekt zijn, mogen niet marktverstorend zijn, conform
de staatssteunregels. Dit is te allen tijde een leidend principe.»4 Een deel van de investering van de PALLAS-reactor komt uit publiek geld. Kan de Minister
aangeven hoe deze uitspraak zich verhoudt tot het PALLAS-besluit? De leden van de
VVD-fractie vragen wat de Minister gaat doen om te voorkomen dat de aan PALLAS te
verstrekken leningen niet marktverstorend zullen zijn als marktconformiteit het uitgangspunt
is?

Ik vind het belangrijk dat alle partijen die een bijdrage kunnen leveren aan de voorzieningszekerheid
van medische isotopen gelijke kansen krijgen om de markt te betreden. Een gelijk speelveld
voor andere (innovatieve) partijen is daarom een belangrijke randvoorwaarde. Onder
een gelijk speelveld vallen alle daarop betrekking hebbende aspecten die in wet- en
regelgeving op nationaal en Europees niveau zijn vastgelegd, zoals eerlijke concurrentie,
voorwaarden voor het verkrijgen van vergunningen en de staatssteunregels. De nationale
wetgeving bevat in de Mededingingswet en de daar onderdeel van uit makende Wet Markt
en Overheid waarborgen om ervoor te zorgen dat er eerlijke concurrentie kan plaatsvinden
tussen marktpartijen en overheidsbedrijven voor zover zij economische activiteiten
verrichten.

Ik verwacht van PALLAS een gezonde financiële bedrijfsvoering, waarbij de publieke
investering op termijn wordt terugbetaald. Met de woorden marktconform wordt bedoeld
dat de beleidsdeelneming als bedrijf (kapitaalvennootschap) bedrijfsmatig zal opereren
en onder andere zal sturen op het behalen van rendement op de publieke investering.
Het bedrijf zal met de opbrengsten uit onder andere het bestralen en de verkoop van
medische isotopen zijn eigen kosten (inclusief de aflossing van de door de Staat verstrekte
leningen) moeten dragen. Dit past in het internationaal afgesproken streven naar full
cost recovery, waarmee het zoveel mogelijk doorrekenen van de kosten in de prijs wordt
geborgd. De marktconformiteit ziet dus niet op het spiegelen van het gedrag van andere
aanbieders van medische isotopen. Het gaat erom dat vanuit een structurele gezonde
bedrijfsvoering gemaakte kosten worden betaald door de markt gerealiseerde voldoende
opbrengsten. Het is dus niet de bedoeling om aanbieders van medische isotopen na te
streven die wellicht met hulp van overheidssteun beneden kostprijs hun producten aanbieden.

Met betrekking tot de investering geldt dat deze zal moeten voldoen aan de staatssteunregels.
Het succesvol doorlopen van de staatssteunprocedure bij de Europese Commissie is een
belangrijke randvoorwaarde voor definitieve besluitvorming over de publieke investering
in PALLAS. De Europese Commissie zal per beoogde steunmaatregel toetsen of er sprake
is van verenigbare staatssteun en daarbij de mogelijke verstoring van de mededinging
en het handelsverkeer op de Europese interne markt uitdrukkelijk meewegen.

Reactie op de inbreng van de D66-fractie

De leden van de D66-fractie vragen de Minister om toe te lichten hoe het vergroten
van de rol van PALLAS door een positie als staatsdeelneming niet juist leidt tot een
monopolie en daarmee een kwetsbare markt? Ook vragen zij of de Minister inzicht heeft
in de mogelijke kostenvoordelen die de status van staatsdeelneming PALLAS kan bieden,
bijvoorbeeld bij het aantrekken van kapitaal. Voorts vragen de leden of PALLAS voor
deze kosten wordt aangeslagen zodat er een concurrentievoordeel ontstaat ten opzichte
van andere aanbieders van medische isotopen, zoals SHINE.

Uit Europese studies volgt de noodzaak van een nieuwe reactor om de voorzieningszekerheid
van medische isotopen te borgen. De insteek van de vorige kabinetten is altijd geweest
om PALLAS een privaat initiatief te laten zijn. Helaas is gebleken dat de markt de
risico’s die gepaard gaan met een investering in een dergelijk project, niet wil dragen
zonder dat er sprake is van aanzienlijke overheidsondersteuning die de risico’s geheel
of grotendeels zou afdekken, terwijl opbrengsten primair ten goede zouden komen aan
private investeerders. Dit beeld is ook bevestigd in recente Europese studies en ook
in andere landen zijn er geen voorbeelden van volledig privaat gefinancierde reactoren,
waardoor een publieke investering de enige mogelijkheid is om de PALLAS-reactor te
realiseren. Om de voorzieningszekerheid van medische isotopen voor patiënten te borgen
heeft het kabinet daarom nu besloten om middelen te reserveren voor het PALLAS-project
en het voornemen om, bij een definitief besluit over de investering, een beleidsdeelneming
op te richten. Voorzieningszekerheid is echter niet met een enkele reactor geborgd,
daarom is er altijd ruimte voor andere initiatieven die een aanvullende bijdrage kunnen
leveren aan de voorzieningszekerheid.

Uit verschillende Europese studies volgt dat de wereldwijde vraag naar medische isotopen
stijgt. Het ligt dan ook niet voor de hand dat PALLAS, ook niet door de vormgeving
als beleidsdeelneming, tot een monopolie en daarmee kwetsbare markt leidt, omdat de
productie van PALLAS nu niet, maar ook niet in de toekomst in de volledige wereldwijde
behoefte aan medische isotopen kan voorzien.

De leden van de D66-fractie vragen of de Minister kan definiëren wat wordt bedoeld
met marktconforme prijzen? Op basis van welke factoren zijn deze prijzen gebaseerd?
Op welke andere voorwaarden zet de Minister in ter behoud van een gelijk speelveld?
De leden vragen hoe wordt bepaald op welke medische isotopen PALLAS zich zal richten?
Zijn dit enkel de medische isotopen waarbij er sprake is van marktfalen? Daarbij vragen
de leden van de fractie van D66 naar een scenario waarin PALLAS wordt gesplitst in
een publieke tak, verantwoordelijk voor de ontwikkeling van medische isotopen waarbij
sprake is van marktfalen, en een private tak die actief is op een markt met concurrentie.
Is een dergelijk scenario onderzocht en overwogen, zo vragen deze leden.

Ik verwacht van PALLAS een gezonde financiële bedrijfsvoering, waarbij de publieke
investering op termijn wordt terugbetaald. Met de woorden marktconform wordt bedoeld
dat de beleidsdeelneming als bedrijf (kapitaalvennootschap) bedrijfsmatig zal opereren
en onder andere zal sturen op het behalen van rendement op de publieke investering.
Het bedrijf zal met de opbrengsten uit onder andere het bestralen en de verkoop van
medische isotopen zijn eigen kosten (inclusief de aflossing van de door de Staat verstrekte
leningen) moeten dragen. De nationale wetgeving bevat in de Mededingingswet en de
daar onderdeel van uit makende Wet Markt en Overheid waarborgen om ervoor te zorgen
dat er eerlijke concurrentie kan plaatsvinden tussen marktpartijen en overheidsbedrijven
voor zover zij economische activiteiten verrichten.

Het bestuur van de deelneming maakt de afweging welke medische isotopen PALLAS gaat
produceren. Dit hoort bij de rol van een bestuur van een kapitaalvennootschap. Vanuit
mijn rol als enige aandeelhouder heb ik mogelijkheden om invloed uit te oefenen op
onder andere de strategie van de deelneming en daarmee de borging van publieke belangen.
Zo zou ik bijvoorbeeld kunnen sturen op de productie van medische isotopen waar een
maatschappelijke behoefte aan is, maar waar niet per se (het meeste) financieel rendement
op te behalen is.

Met betrekking tot de investering geldt dat deze zal moeten voldoen aan de staatssteunregels.
Het succesvol doorlopen van de staatssteunprocedure bij de Europese Commissie is een
belangrijke randvoorwaarde voor definitieve besluitvorming over de publieke investering
in PALLAS. De Europese Commissie zal per beoogde steunmaatregel toetsen of sprake
is van verenigbare staatssteun en daarbij de mogelijke verstoring van de mededinging
en het handelsverkeer op de Europese interne markt uitdrukkelijk wegen.

In de loop der jaren zijn verschillende scenario’s verkend. Het PALLAS-project is
groot van omvang en complex van aard. In eerste instantie was de insteek dat PALLAS
de eerste reactor voor medische isotopen zou worden die privaat bekostigd was. Toen
bleek dat private bekostiging niet haalbaar was zonder aanzienlijke overheidsondersteuning
is publiek investeren in beeld gekomen, om op deze manier, bij gebrek aan een geschikt
alternatief, de voorziening van medische isotopen zeker te kunnen stellen. Een beleidsdeelneming
heeft als bijkomend voordeel dat de overheid grip heeft op een deel van de leveringsketen
en zo kan sturen op de ontwikkelingen van betaalbare innovatieve nucleaire geneesmiddelen
waar maatschappelijke behoefte aan is.

De leden van de D66-fractie vragen de Minister om verder in te gaan op de gesprekken
met de EIB over de financieringsmogelijkheden. Kan de Minister toelichten welke opties
hierin worden verkend en waarom niet op de uitkomst van deze gesprekken wordt gewacht?

Cofinanciering van de bouw van de reactor door de EIB is denkbaar, maar alleen indien
de risico’s eerst middels een staatsgarantie door de Staat worden afgedekt. Het is
mijn inzet om de EIB, onder voor de Staat acceptabelere voorwaarden, in een zo vroeg
mogelijk stadium van het project (nog tijdens de bouwfase) in te laten stappen. Recentelijk
heb ik hierover met de EIB gesproken. De EIB heeft aangegeven te willen verkennen
wat de mogelijkheden zijn. Voor een dergelijke financiering zal door de nog op te
richten beleidsdeelneming in ieder geval aangetoond moeten worden dat zij het bouwproject
goed beheersen en dat de risico’s te overzien zijn. Dit zal pas kunnen als de bouw
een eind is gevorderd. Ik blijf hierover met de EIB in gesprek.

De leden van de D66-fractie vragen of er opties zijn verkend om in samenwerking met
andere landen de bekostiging op te brengen, gezien de baat die andere Europese landen
hebben bij leveringszekerheid van medische isotopen.

De speciaal gezant voor medische isotopen, Renée Jones-Bos, heeft hiervoor een uitgebreide
verkenning gedaan in Europa. Alhoewel de meerwaarde van PALLAS voor de Europese patiënt
en voor de nucleaire kennisbasis in de EU breed wordt erkend, is het niet mogelijk
gebleken om de bekostiging van het project met andere landen op te brengen. De belangrijkste
reden hiervoor is dat andere landen (maar ook bijvoorbeeld de Europese Investeringsbank)
daarvoor eerst «skin in the game» van de Nederlandse overheid zelf verlangen. Nu de
Nederlandse overheid met het voorlopige kabinetsbesluit over PALLAS meer commitment
heeft getoond bij het project, zal ik deze optie opnieuw verkennen met andere landen
en de Europese Investeringsbank. Het is wel goed om te benadrukken dat medefinanciering
van de bouw van kernreactoren door andere landen niet gebruikelijk is. De Belgische
en Franse overheid investeren wel zelf in de bouw van nieuwe onderzoeksreactoren in
eigen land, deze richten zich deels op de productie medische isotopen maar hoofdzakelijk
op onderzoek.

De leden van de D66-fractie vragen of er gekeken is om de bekostiging uit andere portefeuilles
te dekken en waarom deze opties geen oplossing boden. Indien hier niet naar gekeken
is, vraagt de D66 fractie waarom dit niet overwogen is en of de Minister alsnog bereid
is dit te doen.

De leden van de D66-fractie vragen de Minister welke waarborgen worden gekoppeld voor
deze academische ontwikkeling en investering in PALLAS en vragen toelichting hoe publieke-private
investering niet zal leiden tot (drie)dubbele betalingen door de Nederlandse samenleving,
door middel van investering in onderzoek, investering in PALLAS en betalingen middels
premies of eigen bijdragen voor medicijnen? Hoe komen de voordelen van de investering
in PALLAS als staatsdeelneming terecht bij de Nederlandse burger? Kan de Minister
aangeven welke waarborgen er worden ingebouwd in ontwikkeling van medische isotopen
op basis van maatschappelijke vraag?

Betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg staan voor mij centraal.
De investering in PALLAS zie ik nadrukkelijk ook als een investering in betere en
betaalbare gezondheidszorg voor patiënten met vaak ernstige en levensbedreigende ziekten.
Zo levert deze investering ons als maatschappij belangrijke winst op. Allereerst kunnen
patiënten in Nederland met de PALLAS-reactor blijven rekenen op excellente nucleaire
geneeskunde bij onder andere vormen van kanker en hart- en vaatziekten. Daarnaast
is het ook een investering in de ontwikkeling van nieuwe kankertherapieën en het behouden
van vroege toegang tot innovatieve behandelingen voor Nederlandse patiënten. Therapieën
kunnen gerichter en doelmatiger worden ingezet met bovendien minder bijwerkingen.
Met een investering in PALLAS wil ik richting geven aan deze veelbelovende ontwikkelingen
voor de patiënt, waarbij maatschappelijke behoeften en commerciële belangen wat mij
betreft hand in hand gaan.

Door het nemen van aandelen in de kapitaalvennootschap, worden zeggenschapsrechten
verworven waarmee een bijdrage kan worden geleverd aan de borging van de publieke
belangen. In de statuten van nog op te richten deelneming worden sturingsmogelijkheden
die de Staat krijgt vastgelegd.

Voor iedere staatsdeelneming is het van belang dat er naast het nastreven van het
publieke belang, wordt gestuurd op rendement, de operationele prestaties en de vermogenspositie.
Daarmee kan naast de levensvatbaarheid van de onderneming en langetermijnwaardecreatie
ook het streven naar een efficiënte bedrijfsvoering worden gewaarborgd. Dit rendement
stelt de onderneming onder andere in staat om de investeringen die de Staat en daarmee
ook de Nederlandse burger heeft gedaan, terug te betalen.

Uit het afwegingskader staatsdeelnemingen, dat de Minister van Financiën heeft gepubliceerd
bij het nieuwe beleidskader staatsdeelnemingen 2022, begrijpen de leden van de D66-fractie
dat een aantal specifieke vragen moeten worden beantwoord om tot het besluit tot aankoop
van een onderneming te komen. De leden vragen of de Minister de antwoorden op deze
vragen kan delen met de Kamer zodat de Kamer inzicht krijgt in de afwegingen die aan
het voorgenomen besluit tot de aankoop van PALLAS ten grondslag liggen. Is ook een
alternatieve manier van financiering, bijvoorbeeld het verstrekken van een staatsgarantie
op een lening, overwogen door het kabinet?

Conform de voorhangprocedure uit artikel 4.7 van de Comptabiliteitswet 2016 zal ik
de Kamer over het voornemen voor het oprichten van de beleidsdeelneming informeren
(oprichting privaatrechtelijke rechtspersoon). In deze brief zal ik ook aandacht besteden
aan de vragen uit het beleidskader, de Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid 2022.

In de loop der jaren zijn verschillende scenario’s verkend. Het PALLAS-project is
groot van omvang en complex van aard. In eerste instantie was de insteek dat PALLAS
de eerste reactor voor de productie van medische isotopen zou worden die privaat bekostigd
was. Toen bleek dat private bekostiging niet haalbaar was zonder aanzienlijke overheidsondersteuning
is publiek investeren in beeld gekomen. Het aangaan van een beleidsdeelneming in combinatie
met het verstrekken van een lening lijkt hierbij het meest passend. Via een beleidsdeelneming
kan ik naar verwachting het beste grip houden op het nieuwbouwproject, borgen dat
de investering van de Staat op termijn wordt terugbetaald en dat de maatschappelijke
doelen bereikt worden.

De leden van de D66-fractie vragen naar de positie van de Staat om goed zicht en invloed
te houden op het PALLAS-project en in het bijzonder hoe benoemingsbevoegdheden van
de Staat worden ingericht.

Om goed grip te houden op het PALLAS-project is het belangrijk om aan de zijde van
de overheid een adequate organisatie in te richten. Het beschikken over een governanceplan
om te komen tot deze inrichting is voorwaardelijk aan een definitief investeringsbesluit.
De komende periode zal ik gebruiken om dit in overleg met de departementen Financiën,
Economische Zaken en Klimaat en Infrastructuur en Waterstaat uit te werken.

De benoemingsbevoegdheden van de Staat zijn in de conceptstatuten van de nog op te
richten deelneming vastgelegd. Deze conceptstatuten zijn gebaseerd op de standaard
voor de statuten die worden gehanteerd bij (staats)deelnemingen. Hierin is onder andere
opgenomen dat de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, die vanwege het feit dat
de Staat enige aandeelhouder wordt volledig bestaat uit de Staat, de bestuurders op
bindende voordracht van de Raad van Commissarissen benoemt. De commissarissen worden
op voordracht van de Raad van Commissarissen door Algemene Vergadering van Aandeelhouders
benoemd.

Tot slot stellen de leden van de D66-fractie vragen voor het periodiek evalueren van
het besluit om de activiteiten van de Stichting NRG en Stichting voorbereiding PALLAS-reactor
onder te brengen in een beleidsdeelneming. In het bijzonder willen zij weten hoe en
wanneer de eerste evaluatie en vervolgens met welke periode deze zal plaatsvinden.
Ook willen zij weten of het besluit om in de PALLAS-reactor te investeren extern zal
worden geëvalueerd.

Ik ben voornemens om de eerste evaluatie en de periodiek daarop volgende evaluaties
conform de Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid 2022 vorm te geven. Dit betekent
dat de eerste evaluatie zeven jaar na het oprichten van de deelneming zal plaatsvinden.
Daarbij zal worden aangesloten bij de huidige werkwijze die de Staat en met name de
Minister van Financiën hanteert bij het evalueren van deelnemingen en het informeren
van de Kamer over de afgeronde evaluatie. Op basis van deze werkwijze zal het Ministerie
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de evaluatie zelf uitvoeren en het proces en
eventueel het resultaat van de evaluatie extern laten toetsen om de onafhankelijkheid
te waarborgen. Actuele ontwikkelingen kunnen aanleiding zijn om het aandeelhouderschap
van de deelneming eerder of later te evalueren.

Reactie op de inbreng van de PVV-fractie

De leden dan de PVV-fractie vragen naar de beschikbaarheid van medische isotopen in
de periode tot aan de ingebruikname van de PALLAS-reactor.

Het is de verwachting dat PALLAS de productie van isotopen rond 2030 kan starten.
In de tussentijd zal NRG, en in de toekomst de nog op te richten deelneming, doorgaan
met de exploitatie van de Hoge Flux Reactor (HFR) en medische isotopen blijven produceren.
Ook zal NRG operationele verbeteringen en capaciteitsuitbreidingen doorvoeren om aan
de groeiende vraag van medische isotopen te kunnen blijven voldoen. Hiermee is het
mijn verwachting dat er in de periode tot aan de bedrijfsstelling van de PALLAS-reactor,
geen structurele tekorten aan medische isotopen zullen ontstaan. Wel is het mogelijk
dat de HFR of andere buitenlandse reactoren die een belangrijke bijdrage leveren aan
de productie van medische isotopen tijdelijk uit bedrijf zijn, bijvoorbeeld als gevolg
van onderhoud of technische mankementen. Hierdoor kunnen er tijdelijke tekorten ontstaan.
Reactoren stemmen daarom hun productie- en onderhoudsschema’s met elkaar af en proberen
eventuele uitval onderling zo veel mogelijk in samenspraak op te vangen.

De leden van de PVV-fractie vragen hoe de Minister de miljardeninvestering met belastinggeld
in het Pallasproject rechtvaardigt, nu er meerdere commerciële spelers op de markt
zijn? De leden vragen ook welke risico’s er kleven aan de investering en hoeveel medische
isotopen de verschillende bedrijven straks gezamenlijk produceren. Hoeveel procent
van de markt kunnen zij straks afzonderlijk bedienen zowel ten aanzien van de Nederlandse,
de Europese als de internationale markt. De leden vragen voorts of de Minister van
mening is dat PALLAS en SHINE en andere initiatieven naast elkaar kunnen bestaan.

De HFR in Nederland is op dit moment verantwoordelijk voor de productie van ca. 60–70%
van de Europese en ca. 30% van de wereldwijde behoefte aan het vooralsnog meest gebruikte
isotoop molybdeen-99. Er zijn aanvullende initiatieven nodig om de voorzieningszekerheid
te borgen en om in de toenemende vraag naar isotopen voor nieuwe kankertherapieën
te voorzien. Europese studies onderschrijven nut en noodzaak van een nieuwe reactor,
als bewezen effectieve technologie, om de voorzieningszekerheid te borgen. Aanvullend
verwelkom ik de komst van andere innovatieve spelers op de markt. Die initiatieven
zijn er en ze zijn veelbelovend, maar ze hebben zich nog niet bewezen in de praktijk
of zijn nog niet klaar om te produceren op de markt. Daarnaast zijn ze volgens de
aangehaalde Europese studies op zichzelf onvoldoende om voorzieningszekerheid te kunnen
borgen. Deze initiatieven kunnen wat mij betreft goed naast elkaar bestaan en aanvullend
aan elkaar zijn, zodat de beschikbaarheid van medische isotopen voor patiënten nog
beter geborgd wordt. Ik zie een investering in PALLAS dus niet als een risico maar
juist als een noodzaak om voldoende beschikbaarheid van medische isotopen voor patiënten
te kunnen borgen.

Een complex en langjarig bouwproject zoals de PALLAS-reactor is risicovol. Ik zal
daarom aanvullende afspraken vastleggen in de financieringsovereenkomsten tussen de
Staat en de beleidsdeelneming. Hierin zal onder andere bepaald worden onder welke
voorwaarden de getrancheerde financiering ten behoeve van de bouw van het PALLAS-project
verstrekt wordt en welke rapportageverplichtingen op kwartaal- en maandbasis de beleidsdeelneming
heeft. Voorts zal de financieringsdocumentatie bepalingen bevatten over de mogelijkheid
voor de Staat om audits uit te (laten) voeren en in welke gevallen er goedkeuring
van de Staat vereist is over onder meer belangrijke wijzigingen in de uitvoering van
het PALLAS-project.

Ook ben ik me ervan bewust dat de markt van medische isotopen zich snel ontwikkelt
en dat dit ook onzekerheid geeft over hoe de markt er precies uitziet op het moment
dat de PALLAS-reactor gereed is. Zo wordt de markt nu nog gedomineerd door de behoefte
aan het meest gebruikte diagnostische isotoop molybdeen-99, maar wordt een sterke
stijging in de behoefte aan therapeutische isotopen verwacht.

De leden van de PVV-fractie vragen zich of door de vele jaren van uitstel het Pallas-project
niet achterhaald is. Zo claimt Shine Medical met zijn nieuwe technologie goedkoper,
schoner en veiliger medische isotopen te kunnen produceren dan de PALLAS-reactor.
Klopt dit, zo vragen de leden zich af. Zo ja wat is dan de meerwaarde van de productie
van medische isotopen door de PALLAS-reactor? De leden vragen ook of het niet in de
verwachting ligt dat deze nieuwe technologie de hele isotopenmarkt gaat overnemen?
De leden van de PVV-fractie vragen naar de marktpositie van het PALLAS-project en
of de PALLAS-reactor niet op achterstand staat indien SHINE jaren eerder kan produceren.

Ik heb ter voorbereiding van de voorlopige besluitvorming over het PALLAS-project
uitgebreid onderzoek laten doen naar alternatieve manieren om de voorzieningszekerheid
van medische isotopen te borgen. Ik verwijs u daarvoor graag naar de achtergrondanalyse
die samen met mijn Kamerbrief van 20 september jl.5 openbaar is gemaakt. Uit gesprekken die ik heb gevoerd met de sector en uit diverse
onderzoeken, waaronder twee recente Europese studies, blijkt dat tenminste één nieuwe
reactor voor de productie van medische isotopen nodig is om de voorzieningszekerheid
van medische isotopen veilig te stellen. Alternatieve technologieën, zoals SHINE,
kunnen van belangrijke aanvullende meerwaarde voor bepaalde isotopen zijn maar moeten
zich nog bewijzen. Andere reactor-initiatieven in de EU, zoals de in aanbouw zijnde
Franse Jules Horowitz Reactor (JHR) en het Belgische MYRRHA-project (ter vervanging
van de BR2 reactor) zullen, eveneens met overheidsbetrokkenheid, medische isotopen
produceren. Deze onderzoeksreactoren hebben echter, volgens de Europese studies, in
de eerste plaats de focus op nucleair onderzoek en zijn daarmee volgens de experts,
zonder aanvullende investeringen in een nieuwe reactor, onvoldoende om voorzieningszekerheid
van medische isotopen te borgen.

De HFR in Petten is op dit moment verantwoordelijk voor een groot deel van de Europese
en wereldwijde vraag naar medische isotopen. Bij een definitief besluit over de investering
in het PALLAS-project ben ik voornemens om een beleidsdeelneming op te richten waarin
de huidige activiteiten van Stichting NRG en Stichting Voorbereiding PALLAS-reactor
worden opgenomen6. Deze beleidsdeelneming zal dus ook de exploitatie van de HFR voortzetten. Momenteel
voorziet Stichting NRG in ongeveer 30% van de wereldbehoefte aan medische isotopen
en levert zo een grote bijdrage aan de behandeling van patiënten. De verwachting is
dat de PALLAS-reactor rond 2030 kan starten met de productie van medische isotopen.
In de tussentijd zal Stichting NRG, en in de toekomst de beleidsdeelneming, doorgaan
met de exploitatie van de HFR en medische isotopen blijven produceren. De behoefte
waar de HFR rond 2030 in zal voorzien, zal dan worden ingevuld met de productiecapaciteit
van de PALLAS-reactor.

In het investeringsvoorstel dat Stichting NRG en Stichting Voorbereiding PALLAS-reactor
gezamenlijk in december 2021 bij de Staat hebben ingediend, is er rekening gehouden
met de komst van een aantal nieuwe marktspelers waaronder SHINE. Daarnaast concluderen
experts in het Europese NucAdvisor rapport dat investeringen in tenminste één nieuwe
reactor en complexe deeltjesversnellers, zoals bijvoorbeeld SMART en SHINE, nodig
zijn als de EU de voorzieningszekerheid wil borgen voor diagnostische en therapeutische
isotopen.7

De leden van de PVV-fractie vragen hoe de miljardeninvestering zich verhoudt tot het
gelijke speelveld dat andere innovatieve bedrijven is toegezegd.

Ik verwacht van PALLAS een gezonde financiële bedrijfsvoering, waarbij de publieke
investering op termijn wordt terugbetaald. De beleidsdeelneming zal als bedrijf (kapitaalvennootschap)
bedrijfsmatig opereren en zal onder andere sturen op het behalen van rendement op
de publieke investering. Het bedrijf zal met de opbrengsten uit onder andere het bestralen
en de verkoop van medische isotopen zijn eigen kosten (inclusief de aflossing van
de door de Staat verstrekte leningen) moeten dragen. De nationale wetgeving bevat
in de Mededingingswet en de daar onderdeel van uit makende Wet Markt en Overheid waarborgen
om er voor te zorgen dat er eerlijke concurrentie kan plaatsvinden tussen marktpartijen
en overheidsbedrijven voor zover zij economische activiteiten verrichten.

Reactie op de inbreng van de CDA-fractie

De leden van de CDA-vragen naar het resterend gat van 330 miljoen euro. Pas als dat
bedrag in het voorjaar geregeld is, kan het besluit om PALLAS te bouwen, definitief
genomen worden. De leden van de CDA-fractie vragen in hoeverre dit ervoor zorgt dat
er in de markt toch onzekerheid blijft, in een fase dat afspraken moeten worden gemaakt
met bouwers, leveranciers en afnemers van medische isotopen. Deze leden vragen tevens
wat er gebeurt als in het voorjaar van 2023 nog geen dekking voor het resterende gat
van 330 miljoen euro gevonden is.

Gelet op de verouderde staat waarin de HFR verkeert en de toenemende risico’s op tekorten
en extra kosten, acht ik het van belang dat er zo spoedig mogelijk een definitief
besluit wordt genomen over het PALLAS-project. Anticiperend op een definitief besluit
heeft het kabinet alvast besloten dat van de reeds gereserveerde middelen € 129 miljoen
beschikbaar zal worden gesteld in 2023 om, zonder onomkeerbare stappen, het investeringstraject
te starten zodat de voorbereidingen voor de bouw voortgezet kunnen worden en het project
op tijd en binnen budget wordt opgeleverd. Hiermee wordt geborgd dat PALLAS op tijd
de werkzaamheden van de huidige reactor kan overnemen en de voorzieningszekerheid
van medische isotopen zoveel mogelijk wordt veilig gesteld.

De leden van de CDA-fractie constateren dat het kabinet voor de resterende financiering
van PALLAS vooral naar het Groeifonds lijkt te kijken. De leden van de CDA-fractie
vragen hoe kansrijk dit wordt geacht. Worden er ook andere opties onderzocht, zoals
(een combinatie met) Invest.nl?

Richting de voorjaarsbesluitvorming kijkt het kabinet, naast de mogelijkheden in het
kader van het Nationaal Groeifonds, ook naar andere (aanvullende) dekkingsmogelijkheden.

De leden van de CDA-fractie vragen op welke wijze het Ministerie van EZK betrokken
is bij de besluitvorming over de verdere financiering, gezien het belang van de reactor
in Petten voor de nucleaire kennisinfrastructuur en het onderzoek dat wordt gedaan
naar de mogelijkheden van kernenergie. Deelt het kabinet de mening dat PALLAS van
groot belang is voor de nucleaire kennisinfrastructuur in Nederland, die ingezet gaat
worden voor de ambities uit het Regeerakkoord om twee nieuwe kerncentrales te bouwen
en Borssele langer open te houden? Zo nee, waarom niet? De leden van de CDA-fractie
vragen ook op welke wijze het Ministerie van OCW betrokken is bij de besluitvorming
over PALLAS, gezien het belang van de reactor voor de onderzoeksinfrastructuur.

Realisatie van het PALLAS-project kent een groot maatschappelijk belang. Het kabinet
acht het belang van de reactor breder dan het medisch domein. Het gaat bijvoorbeeld
ook om het behoud en de versterking van de bredere nucleaire kennis- en onderzoeksfunctie
binnen Nederland. De Ministeries van OCW en EZK zijn mede daarom nauw betrokken bij
de totstandkoming van de Nationaal Groeifondsaanvraag.

Reactie op de inbreng van de SP-fractie

De leden van de SP-fractie vragen de Minister om toe te lichten hoe de eigendomsverhoudingen
en zeggenschap geregeld zullen worden wanneer er daadwerkelijk wordt overgegaan tot
een investering en of de Staat een beslissende stem krijgt bij besluiten over PALLAS.

Bij een definitief besluit over de investering in PALLAS ben ik voornemens om een
privaatrechtelijke rechtspersoon (deelneming) op te richten waarin de huidige activiteiten
van Stichting NRG en Stichting Voorbereiding PALLAS-reactor worden opgenomen8. Deze nieuwe kapitaalvennootschap (N.V.) zal de exploitatie van de HFR en de realisatie
van het PALLAS-project voortzetten. Het eigendom van de HFR blijft bij de Europese
Commissie. De PALLAS-reactor en het NHC vallen onder de verantwoordelijkheid van de
nog op te richten deelneming. De Staat zal 100% aandeelhouder worden van deze deelneming
en het aandeelhouderschap zal komen te liggen bij het Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport. Naast de sturingsmogelijkheden die de Staat krijgt als enige aandeelhouder,
zal ik aanvullende afspraken tussen de Staat en de deelneming vastleggen in de financieringsovereenkomsten
voor de nieuwbouw van de reactor en het NHC. Hierin wordt onder andere bepaald onder
welke voorwaarden de financiering voor het PALLAS-project verstrekt mag worden, hoe
het getrancheerd verstrekken van de financiering zal verlopen, welke rapportageverplichtingen
op kwartaal- en maandbasis jegens de Staat gelden, alsmede welke mogelijkheden er
voor de Staat zijn om audits uit te voeren en op te leggen. Voorts is in de financieringsovereenkomsten
opgenomen in welke gevallen er goedkeuring van de Staat benodigd is, zoals bijvoorbeeld
in geval van belangrijke wijzigingen in de uitvoering van het project. Tot slot dient
de Wet veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames als vangnet: mocht ooit
de zeggenschap over PALLAS worden overgedragen aan een private investeerder worden
overgedragen, dan zal dat krachtens deze wet ex ante worden beoordeeld op de risico’s
voor de nationale veiligheid.

De leden van de SP-fractie vragen daarnaast wat precies zal gebeuren met de opbrengst
van de nieuwe PALLAS-reactor, als het project winstgevend wordt. Vloeit een deel van
deze winst dan ook weer terug naar de staatskas?

De Staat wordt 100% aandeelhouder van de deelneming. De Staat zal, als de financiële
buffers van de deelneming voldoende zijn, in het geval van winst dividend uitgekeerd
kunnen krijgen.

De leden van de SP-fractie vragen daarnaast hoe groot de kans is dat de nieuwe PALLAS-reactor
rendabel wordt. Wat zegt het feit dat private partijen niet bereid waren om mee te
financieren over de businesscase van dit project? Zijn er risico’s dat na de bouw
op een later moment alsnog meer publiek geld in de reactor moet worden gestoken?

De reservering van middelen voor een mogelijk besluit tot investering in PALLAS is
gebaseerd op een gezamenlijk investeringsvoorstel van Stichting NRG en de Stichting
Voorbereiding PALLAS-reactor. De business case is in opdracht van de Staat getoetst
door KPMG en MACE. KPMG oordeelt dat het PALLAS-project een verwachte terugverdientijd
heeft van circa 30 jaar. De kostenramingen zijn goed onderbouwd, maar kennen wel grote
onzekerheden. Deze zijn inherent aan een dergelijk uniek nucleair bouwproject. Ook
aan de opbrengstenkant zijn onzekerheden. Vanwege een snel ontwikkelend isotopen-
en behandellandschap is het onzeker hoe de afzetmarkt er op het moment van ingebruikname
van de reactor, precies uitziet.

De leden van de SP-fractie vragen aandacht voor de veiligheid en eventuele risico’s
waar omwonenden van de PALLAS-reactor aan worden blootgesteld.

De Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS) ziet er op toe dat
de reactor voldoet aan alle betreffende veiligheidseisen, inclusief de veiligheidseisen
die betrekking hebben op de omgeving. De ANVS beoordeelt dit bij het verlenen van
de kernenergiewetvergunning en houdt hierop toezicht tijdens de bouw, ingebruikname
en het bedrijven van de reactor. Tijdens het doorlopen van het vergunningsverlengingstraject
is het voor een ieder mogelijk om zienswijze in de dienen of beroep in te stellen
bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Daarnaast zal de ANVS een
informatie- en inspraakavond organiseren waar het mogelijk is om een mening te geven
over de af te geven Kernenergiewetvergunning.

De leden van de SP-fractie vragen de Minister of er ook alternatieven zijn onderzocht
voor deze investering. Er zijn bijvoorbeeld ook plannen voor nieuwe productielocaties
elders in Nederland en Europa en er worden ook medische isotopen geproduceerd door
sommige ziekenhuizen. Kan de Minister toelichten waarom hij toch deze investering
in PALLAS noodzakelijk acht?

Ik heb ter voorbereiding van de voorlopige besluitvorming over het PALLAS-project
uitgebreid onderzoek laten doen naar alternatieve manieren om de voorzieningszekerheid
van medische isotopen te borgen. Ik verwijs u daarvoor graag naar de achtergrondanalyse
die samen met mijn Kamerbrief van 20 september jl. openbaar is gemaakt. Uit gesprekken
die ik heb gevoerd met de sector en uit diverse onderzoeken, waaronder twee recente
Europese studies, blijkt dat tenminste één nieuwe reactor voor de productie van medische
isotopen nodig is om de voorzieningszekerheid van medische isotopen veilig te stellen.
Alternatieve technologieën, zoals SHINE, kunnen van belangrijke aanvullende meerwaarde
zijn maar moeten zich nog bewijzen. Andere reactor-initiatieven in de EU, zoals de
in aanbouw zijnde Franse Jules Horowitz Reactor (JHR) en het Belgische MYRRHA-project
(ter vervanging van de BR2 reactor) zullen, eveneens met overheidsbetrokkenheid, medische
isotopen produceren. Deze onderzoeksreactoren hebben echter, volgens de Europese studies,
in de eerste plaats de focus op nucleair onderzoek en zijn daarmee volgens de experts,
zonder aanvullende investeringen in een nieuwe reactor, onvoldoende om de voorzieningszekerheid
van medische isotopen te borgen.

De leden van de SP-fractie geven aan het onwenselijk te vinden dat de Minister een
groot deel van de investering in PALLAS wil financieren uit de opbrengst van het schrappen
van Vitamine D uit het basispakket. Zij vinden dit onwenselijk, aangezien deze maatregel
negatieve effecten kan hebben op de volksgezondheid. Zij vragen daarnaast hoe het
überhaupt mogelijk is voor de Minister om deze middelen voor deze investering in te
zetten, aangezien eventuele besparingen als gevolg van dit besluit terecht zouden
komen bij de zorgverzekeraars.

Ik vind het belangrijk dat de opbrengsten van de Vitamine D maatregel worden benut
om de zorg betaalbaar, toegankelijk en van hoge kwaliteit te houden. Deze beslissing
stond destijds los van de financiering van PALLAS. Met het investeren in PALLAS wordt
de voorzieningszekerheid van medische isotopen, die essentieel zijn voor de diagnose
en behandeling van patiënten met ernstige ziekten, geborgd. Door in PALLAS te investeren
kunnen Nederlandse patiënten blijven profiteren van de excellente nucleaire geneeskundige
zorg en van het onderzoek dat in Nederland gedaan wordt naar nieuwe behandelingen.

Als gevolg van deze maatregel vallen de premie gefinancierde uitgaven, vallend onder
het Uitgavenplafond Zorg (UPZ), € 129 miljoen per jaar lager uit tot en met 2032.
Deze lagere uitgaven werken voor 50% door op de inkomensafhankelijke bijdrage en voor
50% op het nominale deel. Dat betekent dat zowel de totale opbrengsten van de inkomensafhankelijke
bijdrage (IAB) als de totale opbrengsten van de nominale premie in 2023 ongeveer € 64,5 miljoen
lager uitvallen. Dit komt overeen met een ongeveer 0,01% lager IAB-percentage en een
ongeveer 4 euro per jaar lagere nominale premie.

Deze middelen zijn overgeboekt van het uitgavenplafond zorg (UPZ) naar het uitgavenplafond
rijksbegroting. Het UPZ is daarmee met € 129 miljoen per jaar naar beneden bijgesteld
en het Uitgavenplafond Rijksbegroting met € 129 miljoen per jaar naar boven bijgesteld.

De leden van de SP-fractie vragen in hoeverre de Minister ook de maatschappelijke
kosten heeft meegewogen van het schrappen van Vitamine D uit het basispakket. Lopen
de zorgkosten hierdoor uiteindelijk niet juist op? Wat zijn de gevolgen voor de financiering
van PALLAS als het schrappen van Vitamine D uit het basispakket toch minder opbrengt
dan het kabinet verwacht? Moet er dan alsnog een andere dekking worden gevonden?

Zorginstituut Nederland heeft in de totstandkoming van haar advies uitgebreid stilgestaan
bij de effecten van het niet meer vergoeden van vitamine D uit het basispakket. Hierbij
zijn ook patiëntenorganisaties geconsulteerd en heeft de Adviescommissie Pakket advies
uitgebracht over de maatschappelijke effecten. Het Zorginstituut heeft aangegeven
de effecten van de pakketmaatregel, bijvoorbeeld bij kwetsbare groepen, in de praktijk
te zullen monitoren. Zoals verzocht in de motie van het lid Mohandis c.s.9, zal ik u nog dit jaar per Kamerbrief informeren over de invulling van deze monitoring.

De middelen zijn overgeboekt van het uitgavenplafond zorg (UPZ) naar het uitgavenplafond
rijksbegroting. Het UPZ is daarmee met € 129 miljoen per jaar naar beneden bijgesteld
en het Uitgavenplafond Rijksbegroting met € 129 miljoen per jaar naar boven bijgesteld.

De leden van de SP-fractie vragen tot slot wat het gevolg is van dit besluit voor
de terugbetaling van de lening van 40 miljoen euro vanuit de provincie Noord-Holland
aan PALLAS.

Van de totale financiering voor het PALLAS-project is al € 226 miljoen in de vorm
van rentedragende leningen verstrekt, de lening van de provincie Noord-Holland is
hier onderdeel van. Voor het verstrekken van deze lening heeft de provincie Noord-Holland
in 2013 een leningsovereenkomst gesloten met Stichting Pallas. Ik ben momenteel in
gesprek met de provincie Noord-Holland over hun betrokkenheid bij het PALLAS-project,
waarin ook de lening van € 40 miljoen wordt meegenomen.

Reactie op de inbreng van de PvdA-fractie

De leden van de PvdA-fractie lezen in de brief van de Minister terug dat het Ministerie
van VWS voor de financiering van de PALLAS-reactor € 1,29 miljard reserveert uit de
opbrengst van de vitamine D maatregel. (€ 129 miljoen euro per jaar tot en met 2032).
Deze leden hebben vragen over deze financieringsbron. De vitamine D maatregel houdt
in dat vitamine D uit het basispakket wordt gehaald. Kan de Minister toelichten wat
de overheveling van de opbrengst van deze pakket maatregel van € 1,29 miljard naar
de VWS begroting, ceteris paribus, betekent voor de premiestelling, het uitgavenplafond
zorg en het uitgavenplafond rijksbegroting? Of en hoe zijn de premiestelling, het
uitgavenplafond zorg en het uitgavenplafond rijksbegroting bijgesteld? Wat betekent
dit voor de lastenverdeling voor volwassenen tussen belastingen, nominale premie en
inkomensafhankelijke bijdrage zvw?

Deze middelen zijn overgeboekt van het UPZ naar het Uitgavenplafond Rijksbegroting.
Het UPZ is daarmee met € 129 miljoen per jaar naar beneden bijgesteld en het Uitgavenplafond
Rijksbegroting met € 129 miljoen per jaar naar boven bijgesteld. Vanwege scheiding
van inkomsten en uitgaven is het directe effect op belastingen niet te kwantificeren.

De leden van de PvdA-fractie vragen hoe gebruikelijk het is om een investering via
een pakketmaatregel te financieren en of hier ook voorbeelden van te geven zijn.

Ook vraagt de PvdA-fractie zich af of bij de keuze om vitamine D uit het basispakket
te halen de nieuwe inzet van deze middelen voor de PALLAS-reactor heeft meegespeeld.

Ik vind het belangrijk om te benadrukken dat de dekkingsopgave met betrekking tot
PALLAS geen rol heeft gespeeld bij het besluit om Vitamine D uit het basispakket te
halen. Ik vind het belangrijk dat de opbrengsten van de maatregel worden benut om
de zorg betaalbaar, toegankelijk en van hoge kwaliteit te houden. Met het investeren
in PALLAS wordt de voorzieningszekerheid van medische isotopen, die essentieel zijn
voor de diagnose en behandeling van patiënten met ernstige ziekten, geborgd. Door
in PALLAS te investeren kunnen Nederlandse patiënten blijven profiteren van de excellente
nucleaire geneeskundige zorg en van het onderzoek dat in Nederland gedaan wordt naar
nieuwe behandelingen.

Reactie op de inbreng van de ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen de Minister naar de nog ongedekte post
van € 330 miljoen. Is de Minister het met deze leden eens dat een nieuwe reactor ook
een investering is in de kennisinfrastructuur van de nucleaire kennisinfrastructuur
in Nederland, het innovatieve klimaat in het algemeen en de innovatie op het gebied
van medische isotopen in het bijzonder? Wat deze leden betreft pleit dit voor een
financiële betrokkenheid van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
en zeker het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en/of het Nationaal Groeifonds.
Hoe kijkt de Minister hiernaar?

In de besluitvorming van het kabinet over de financiering van PALLAS is breed gekeken
naar andere opties, waaronder dekkingsmogelijkheden vanuit andere portefeuilles. Uiteindelijk
heeft het kabinet besloten om € 1,32 miljard vanuit de VWS begroting te reserveren.
Realisatie van het PALLAS-project kent een groot maatschappelijk belang. Het kabinet
acht het belang van de reactor breder dan het medisch domein. Het gaat bijvoorbeeld
ook om het behoud en de versterking van de bredere nucleaire kennis- en onderzoeksfunctie
binnen Nederland. De Ministeries van OCW en EZK zijn mede daarom nauw betrokken bij
de totstandkoming van de Nationaal Groeifondsaanvraag.

De leden van de ChristenUnie-fractie vragen naar de deadline voor een definitief besluit
tot investeringen om een nieuwe reactor op tijd gereed te hebben. Vanaf wanneer zullen
er «onomkeerbare stappen» worden gezet?

Er kan worden gestart met de bouw van de PALLAS-reactor nadat het definitieve besluit
over de investering genomen is. Gelet op de verouderde staat waarin de HFR verkeert
en de toenemende risico’s op tekorten en extra kosten, acht ik het van belang dat
er zo spoedig mogelijk een definitief besluit wordt genomen over het PALLAS-project.
Anticiperend op het definitieve besluit heeft het kabinet besloten dat van de reeds
gereserveerde middelen € 129 miljoen beschikbaar zal worden gesteld in 2023 om, zonder
onomkeerbare stappen, het investeringstraject te starten zodat de voorbereidingen
voor de bouw voortgezet kunnen worden en het project op tijd en binnen budget opgeleverd
wordt. Hiermee wordt geborgd dat dat PALLAS op tijd de rol van de huidige reactor
kan overnemen en de voorzieningszekerheid van medische isotopen zoveel mogelijk wordt
veilig gesteld.

Verder spreken de leden van de ChristenUnie-fractie hun steun uit over het voornemen
om strategischer om te gaan met publieke investeringen in geneesmiddelenontwikkeling.
De leden onderstrepen het belang van de uitwerking van het besliskader privatisering
en verzelfstandiging in het kader van het oprichten van de deelneming en zij verwachten
dat de Kamer hierover zorgvuldig wordt geïnformeerd. Daarnaast vragen de leden ook
om een verdere toelichting over hoe de staats- of beleidsdeelneming eruit zou komen
te zien.

Voor het oprichten van de deelneming zal de voorhangprocedure zoals bepaald in artikel 4.7
van de Comptabiliteitswet 2016 (verder: de procedure) worden doorlopen en zal er tevens
worden getoetst aan de hiervoor van toepassing zijnde kaders uit de Nota Deelnemingenbeleid
Rijksoverheid 2022. Conform de procedure zal het voornemen tot oprichting van de beleidsdeelneming
(oprichting privaatrechtelijke rechtspersoon) per brief kenbaar worden gemaakt aan
de Staten-Generaal. Het doorlopen van de procedure en het toetsen aan de kaders uit
de genoemde Nota is in lijn met het besliskader privatisering en verzelfstandiging.

In de achtergrondanalyse ten behoeve van de besluitvorming over de PALLAS-reactor,
die met de beslisnota openbaar is gemaakt, ben ik ingegaan op hoe de deelneming er
uit zal komen te zien. De huidige Stichting NRG en Stichting Voorbereiding PALLAS-reactor
worden gefuseerd en de gefuseerde stichting wordt vervolgens omgezet in een kapitaalvennootschap,
waar de Staat enige aandeelhouder van wordt. Deze kapitaalvennootschap continueert
alle huidige activiteiten van NRG en bouwt de PALLAS-reactor en het NHC om medische
isotopen in opdracht en eigen beheer te bestralen en te verkopen op de internationale
markt.

De nationale wetgeving bevat in de Mededingingswet en de daar onderdeel van uit makende
Wet Markt en Overheid waarborgen om ervoor te zorgen dat er eerlijke concurrentie
kan plaatsvinden tussen marktpartijen en overheidsbedrijven voor zover zij economische
activiteiten verrichten.

Reactie op de inbreng van de BBB-fractie

De BBB-fractie geeft aan het onverteerbaar te vinden dat de Minister het welzijn en
de gezondheid van de ene patiëntengroep, via de vitamine D maatregel, compenseert
met het welzijn en gezondheid van de andere. De BBB-fractie vraagt of de Minister
geen enkele andere dekking kan vinden in zijn begroting en of hij bereid is hier alsnog
naar te zoeken.

Ik heb uw Kamer op 20 mei 2022 geïnformeerd10 over het besluit om Vitamine D te schrappen uit het basispakket. Ik vind het belangrijk
om te benadrukken dat de dekkingsopgave met betrekking tot PALLAS hierin geen rol
heeft gespeeld. Ik zie op dit moment geen alternatieve dekkingsmogelijkheden in de
context van de VWS-begroting.

Download

Ondertekenaars

Eerste ondertekenaar
B.M.G. Smals, voorzitter van de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Mede ondertekenaar
J. Bakker, adjunct-griffier