Brief regering : Zesde rapportage project Renovatie Binnenhof

Nr. 122 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 9 juli 2021

Hierbij ontvangt u de voortgangsrapportage over de renovatie van het Binnenhof. In
deze zesde voortgangsrapportage zal ik, naast de algemene voortgang van het project,
eveneens ingaan op de toezeggingen die ik in recente brieven1 en tijdens het AO Renovatie Binnenhof van 14 januari jl. (Kamerstuk 34 293, nr. 116) heb gedaan en op de aangenomen moties tijdens het VAO Renovatie Binnenhof van 28 januari
jl.

Deze rapportage is als volgt opgebouwd:

1. Governance Renovatie Binnenhof

2. Stand van zaken renovatie, inclusief duurzaamheid

3. Stand van zaken tijdelijke huisvesting, inclusief aandacht voor COVID-19

4. Financiën

5. Risico’s en beheersing

6. Communicatie en omgeving

1. Governance Renovatie Binnenhof

In het AO en VAO Renovatie Binnenhof van respectievelijk 14 en 28 januari jl. is stilgestaan
bij de governance van het project. Hierbij zijn de moties van het lid Beckerman c.s.
en van het lid Middendorp en Bisschop (Kamerstuk 34 293, nrs. 110 en 111) aangenomen. Op basis hiervan heb ik – na consultatie van de gebruikers – aan de
heer J.W. Remkes gevraagd om door middel van interviews met betrokkenen en documenten
een analyse uit te voeren van de huidige situatie en aanbevelingen te doen om de governance
te verbeteren. Ik deed dit verzoek mede in het licht van het feit dat de renovatie
een volgende uitvoeringsfase in gaat.

Op basis van het rapport van de heer Remkes en zijn presentatie in de ambtelijke stuurgroep
van 26 mei jl. kom ik tot de volgende drie bevindingen. Het is ten eerste van het
grootste belang dat gezamenlijk alle inspanningen zijn gericht op het halen van de
doelstelling om de renovatie binnen vijfenhalf jaar (kamerstuk 34 293, nr. 2) daadwerkelijk te halen. Vanuit dat perspectief gezien is het nog belangrijker om
een governance zo in te richten dat er snel tot besluitvorming gekomen kan worden.
Daarom hecht ik eraan de ambtelijke stuurgroep in de huidige samenstelling te laten
bestaan. De leden van deze stuurgroep bestaan uit een (onafhankelijk) voorzitter,
de Griffiers van de Eerste en Tweede Kamer, de secretaris-generaal van het Ministerie
van Algemene Zaken, de Secretaris van de Raad van State en de projectdirecteur renovatie
Binnenhof van het Rijksvastgoedbedrijf. Voorts hebben in deze stuurgroep zitting de
directie Financiën en Economische Zaken van het Ministerie van BZK en de Rijksbouwmeester.
De directeur-generaal van het Rijksvastgoedbedrijf heeft voor dit overleg een open
uitnodiging. Deze stuurgroep is gezamenlijk op basis van hun interne beraadslaging
goed in staat tijdig knopen te kunnen doorhakken. Ten tweede neem ik het voorstel
over tot het voeren van een halfjaarlijks bestuurlijk overleg tussen de vicepresident
van de Raad van State, de voorzitter van de Eerste Kamer, de voorzitter van de Tweede
Kamer, de Minister-President en de verantwoordelijk bewindspersoon. Dit bestuurlijk
overleg staat in het teken van overkoepelende onderwerpen met betrekking tot de renovatie
van het Binnenhof. Ook onderwerpen die op het eerste gezicht vooral gerelateerd zijn
aan één gebruiker, maar die door onvoldoende voortgang gaan raken aan de belangen
van meerdere gebruikers komen in het bestuurlijk overleg aan de orde. Opschaling door
de voorzitter, een gebruiker of de verantwoordelijk bewindspersoon vindt alleen vanuit
de stuurgroep naar het bestuurlijk niveau plaats bij majeure dilemma’s die afwijken
van het vastgestelde plan wat betreft inhoud, budget en tijd. In beginsel lijkt mij
een halfjaarlijks overleg voldoende, tenzij een kwestie zo urgent is dat tussentijdse
sondering tijdens een extra ingelast bestuurlijk overleg nodig is.

Tenslotte neem ik de aanbevelingen van de heer Remkes met betrekking tot de informatievoorziening
over. In de derde voortgangsrapportage heb ik u gemeld dat ik vanaf 7 oktober 2019
het beleid inzake de geheimhouding binnen het programma renovatie Binnenhof heb aangepast
naar de lijn van «openbaar tenzij» (Bijlage bij Kamerstuk 34 293, nr. 84). Deze lijn zet ik vanzelfsprekend graag door, waarbij aanvullend op mijn eerder
genomen besluit in het vervolg ook de besluiten van de ambtelijke stuurgroep Binnenhof
en de besluitenlijst van het bestuurlijk overleg openbaar worden gemaakt. Ik acht
het namelijk van groot belang dat de vaste Kamercommissie Binnenlandse Zaken goed
op de hoogte is van de besprekingen in de stuurgroep en het bestuurlijk overleg. Ter
voorbereiding van Commissievergaderingen is deze Kamercommissie in haar controlerende
functie eveneens gebaat bij technische briefings, waarbij onderwerpen in het kader
van deze renovatie vanuit het Rijksvastgoedbedrijf, maar ook vanuit de gebruikers
kunnen worden toegelicht.

Na bespreking met alle betrokkenen zal een volledig overzicht volgen over hoe met
de aanbevelingen wordt omgegaan. Daarmee is de governance van het project toegesneden
op de volgende uitvoeringsfase van het project na de verhuizing naar de tijdelijke
huisvestingen en de start van de daadwerkelijke renovatie van het Binnenhofcomplex.

2. Stand van zaken renovatie Binnenhof

De verschillende Voorontwerpen (VO), behoudens het VO van gebouwdeel AZ en de publieksentree
voor de Tweede Kamer, zijn inmiddels vastgesteld.

Op 26 maart jl. zijn de eerste aanvragen Omgevingsvergunning voor de gebouwdelen op
het Binnenhof ingediend. De gemeente Den Haag heeft het BVC-hoofdlijnenplan2 goedgekeurd welke momenteel wordt uitgewerkt ten behoeve van de omgevingsvergunning.

De renovatie start vanaf 1 oktober a.s., direct nadat de gebouwen door gebruikers
zijn overgedragen. De renovatie start met aanvullende destructieve onderzoeken om
zo goed mogelijk eventuele verborgen gebreken en zaken als bijvoorbeeld de aanwezigheid
van asbest» in kaart te brengen. Deze destructieve onderzoeken kunnen plaatsvinden
als gebruikers zijn verhuisd, vanwege overlast en te treffen beheersmaatregelen.

Gebouwdeel Tweede Kamer

Het Presidium van de Tweede Kamer is op 25 maart jl. akkoord gegaan met het VO voor
gebouwdeel Tweede Kamer. De Omgevingsvergunning voor dit gebouwdeel is aangevraagd
op 28 mei jl. Het definitief ontwerp (DO) is eind deze zomer gereed voor toetsing.

Voor de centrale publieksentree zijn verschillende opties onderzocht, zowel binnen
als buiten de huidige contouren van het complex. Een verdiepte entree op de Hofplaats
is vanuit veiligheidsperspectief de voorkeursvariant van de gebruiker Tweede Kamer.
Met de recente voorjaarsbesluitvorming is vanuit veiligheidsperspectief budget beschikbaar
gekomen voor deze voorkeursvariant. Het VO voor de entree is eind van deze zomer gereed,
wat past binnen de totale planning van de renovatie. Een impressie van de voorkeursvariant
uit het vastgestelde Functioneel VO3:

Ten aanzien van de gewijzigde motie van het lid Bisschop4 betreffende de Oude Zaal heb ik u in reactie op een commissiebrief5 en tijdens het recente AO aangegeven dat ik in dit bijzondere geval zelf het initiatief
heb genomen tot het opstellen van een verzoek tot wijziging van het ontwerp. Dit doe
ik uiteraard samen met de gebruiker Tweede Kamer. Het eerste bouwhistorisch onderzoek,
met onder andere aandacht voor de Oude Zaal is inmiddels gereed en wordt openbaar
gemaakt op de website van het Rijksvastgoedbedrijf. De herinrichting van de Oude Zaal
gaat onderdeel uitmaken van het definitief ontwerp.

Gebouwdeel Eerste Kamer

Het VO van gebouwdeel Eerste Kamer is begin oktober 2020 vastgesteld en de Omgevingsvergunning
is op 26 maart jl. aangevraagd. Het DO is begin april van dit jaar inhoudelijk vastgesteld
door de Eerste Kamer. De overige toetsresultaten zijn voorzien in de zomer.

Gebouwdeel Raad van State

Het VO van gebouwdeel Raad van State is vastgesteld en de aanvraag voor de omgevingsvergunning
is op 26 maart ingediend. Het DO is in concept gereed en wordt thans getoetst op alle
aspecten. Vaststelling is voorzien in de zomer.

Buitenruimte

Het VO voor de buitenruimte is gereed. In het proces van toetsing en vaststelling
is ook de gemeente Den Haag betrokken. Het DO wordt vastgesteld als de overige DO’s
van de afzonderlijke gebouwdelen gereed zijn, gezien de invloed van de precieze maatregelen
op het ontwerp van de buitenruimte.

Duurzaamheid

In het VAO Renovatie Binnenhof is de motie van het lid Smeulders c.s. aangenomen6. Deze motie verzoekt de regering «zich er maximaal voor in te spannen dat het hele
Binnenhofcomplex zo duurzaam mogelijk gerenoveerd wordt, waarbij in ieder geval HR++-glas
en voorzetwanden om de isolatie verder te verbeteren worden toegepast, en de Kamer
hierover voor de start van de renovatie te informeren». Er is gekeken naar extra duurzaamheidsmaatregelen
die een maximaal effect hebben en die daarnaast geen noemenswaardig effect hebben
op de planning van het project. Installatietechnisch wordt het gehele complex voorzien
van nieuwe energiezuinige installaties die, mede door de toekomstige aansluiting op
EnergieRijk Den Haag (ERDH), voor een steeds groter deel gevoed worden door duurzame
bronnen. Ook worden zonnepanelen geplaatst op de platte daken. Bouwkundig wordt ten
aanzien van de gebouwschil aanvullend geïnvesteerd in duurzaamheidsmaatregelen die
het energieverbruik verder verminderen. De concrete maatregelen die in de motie zijn
genoemd, namelijk HR++ isolatieglas en voorzetwanden met isolatie, voer ik door. Dit
uiteraard binnen de randvoorwaarden van het monument7. In de paragraaf financiën wordt nader ingegaan op de financiële consequenties. Hiermee
geef ik uitvoering aan de motie Smeulders c.s.

3. Stand van zaken tijdelijke huisvesting

Tweede Kamer

Het pand B67 is opgeleverd en op 1 maart jl. overgedragen aan de gebruiker8. Op dit moment worden de resterende verzoeken tot wijziging (VtW’s), waarover ik
u eerder informeerde9, gerealiseerd. Zij zijn bouwkundig, in relatie tot overlast, gereed voor de start
van het parlementaire jaar. Onderdeel daarvan is het pand gereed maken voor gebruik
met inachtneming van COVID-19. De gebruiker heeft daarbij aangegeven welke aanvullende
maatregelen noodzakelijk worden geacht.

Dit leidt tot een ophoging van het beschikbare budget, waar ik in de paragraaf Financiën
op zal terugkomen.

De gebruiker Tweede Kamer werkt, in afstemming met het Rijksvastgoedbedrijf, aan de
voorbereidingen voor de verhuizing van het Binnenhof naar het pand B67. De start van
de verhuizing is voorzien op 9 juli a.s., waarna de verhuizing 23 augustus a.s. is
voltooid. Tijdens het zomerreces kan de Tweede Kamer bij spoeddebatten gebruik maken
van de Ridderzaal.

In het AO van 14 januari jl. is aandacht geweest voor de beveiliging van het pand
B67. Hierover heb ik u vertrouwelijk een rapport gestuurd10. De beveiliging wordt nader uitgewerkt door de gebruiker en de gemeente Den Haag
waarmee het parlementaire proces, direct vanaf de verhuizing, op veilige wijze doorgang
kan vinden.

In goed overleg tussen de gebruiker Tweede Kamer, de exploitant van het kinderdagverblijf
en het Rijksvastgoedbedrijf is in de nabijheid van de tijdelijke huisvesting van de
Tweede Kamer passende huisvesting gevonden voor het Kinderdagverblijf. Alle werkzaamheden
zijn erop gericht het kinderdagverblijf bij de start van het parlementaire jaar in
de tijdelijke huisvesting, operationeel te hebben.

Nieuwspoort zal niet gelijktijdig met de Tweede Kamer kunnen verhuizen naar de tijdelijke
huisvesting in B67. In goed overleg tussen Nieuwspoort, de Tweede Kamer en het Rijksvastgoedbedrijf
is daarom een tussenoplossing gecreëerd, waarbij de sociëteitsfunctie in een tijdelijke
situatie in B67 gesitueerd wordt. Formele instemming hiervoor is gegeven door het
bestuur van Nieuwspoort, de gebruiker Tweede Kamer en het Rijksvastgoedbedrijf.

Eerste Kamer / Raad van State

Vanaf begin februari heeft RVB ten behoeve van de gebruikers Eerste Kamer en Raad
van State in een aantal fasen de verschillende ruimten in de tijdelijke huisvesting
Lange Voorhout 34 (LV34) voorlopig in gebruik genomen. De volledige oplevering van
het pand en volledige overdracht aan de gebruikers is eind juli a.s. voorzien. In
dit pand wordt momenteel een COVID-19 onderzoek uitgevoerd, dat in juli 2021 gereed
zal zijn. Hierbij is aandacht voor eventuele organisatorische maatregelen. De voorbereiding
op de verhuizing van de gebruikers naar het pand LV34 is in volle gang.

Algemene Zaken

In de vorige voortgangsrapportage heb ik aangegeven dat alle inspanningen erop gericht
zijn om eind 2021 de tijdelijke huisvesting van Algemene Zaken bouwkundig gereed te
hebben. Tegelijk heb ik gewezen op het feit dat het terrein van het Catshuis verder
geschikt gemaakt moet worden voor de toekomstige functie tijdens de tijdelijke huisvesting,
zoals het daar laten plaatsvinden van de ministerraad. Dit brengt een aantal nog te
analyseren aandachtspunten rond de beveiliging met zich mee die op zich oplosbaar
lijken, maar gecompliceerd zijn en op consequenties worden bezien en gewogen. In de
zomerperiode vinden nadere analyses naar verschillende alternatieven plaats, waarover
ik u na het reces nader zal informeren.

4. Financiën

In het AO van 14 januari jl. en specifiek in reactie op de motie van het lid Middendorp
/ Bisschop11 heb ik de toezegging gedaan om meer inzicht te geven in de financiële stand van zaken
van het project van de renovatie van het Binnenhof.

Ontwikkelingen budget

In de beantwoording van de Kamervragen op de vierde en vijfde voortgangsrapportage
heb ik u de meest recente stand van het budget gemeld inclusief de opbouw daarvan.
Ik rapporteer vanaf nu als vast onderdeel van de voortgangsrapportage – conform de
beantwoording van vragen tijdens het AO -toekomstige mutaties op het projectbudget.
Het uitgangspunt in de renovatie van het Binnenhofcomplex blijft dat het project binnen
de afgesproken randvoorwaarden gerealiseerd zal worden: sober en doelmatig en binnen
de vastgestelde kaders, inclusief prijspeilcorrectie. Zoals u bekend is zijn er daarnaast
vier disclaimers besproken die het bijstellen van het budget noodzakelijk kunnen maken:

1. Marktspanning

2. Extra eisen beveiliging

3. Extra eisen duurzaamheid

4. Onvoorziene technische uitvoeringsrisico’s

In de recente voorjaarsbesluitvorming heeft besluitvorming plaats gevonden op de disclaimers
veiligheid en duurzaamheid:

– Het gaat om veiligheidseisen bovenop hetgeen waarmee rekening was gehouden in het
initiële budget. Dit betreft een investeringsbedrag van € 127 mln. De NCTV heeft op
basis van inlichtingen, dreigingsanalyse en risico’s (die opgesteld zijn door de AIVD)
een scenariobeeld gegeven aan de beveiligingsambtenaar als vertegenwoordiger van de
gebruiker. De gebruiker bepaalt op basis van dit scenariobeeld welk pakket aan veiligheidsmaatregelen
noodzakelijk is en deze maatregelen vinden uiteindelijk zijn weerslag in het Programma
van Eisen beveiliging. Tijdens de vaststelling van de scope van het project en de
daarmee gemoeide raming is rekening gehouden met beveiligingsmaatregelen die toen
bekend waren. Dit was dus voorafgaand aan de vaststelling van het genoemde Programma’s
van Eisen Beveiliging. Daarna hebben nieuwe inzichten en veranderende uitwerking geleid
tot hogere eisen ten aanzien van veiligheid. Dit is in 2020 gebeurd voor de tijdelijke
huisvestingen waarover u reeds in de vierde rapportage bent geïnformeerd. Dit is nu
ook aan de orde bij de ontwerpen voor de complexdelen van de renovatie12. Onderdeel van dit bedrag vormen bijvoorbeeld de (vanuit veiligheidsperspectief)
voorkeursvariant van de publieksentree van de Tweede Kamer en de gracht aan de Buitenhofzijde.

– De andere disclaimer betreft duurzaamheid, zoals eerder benoemd bij de paragraaf Stand
van zaken Renovatie. Dit betreft een investeringsbedrag van € 13,9 mln. In de bijlage
van de vijfde rapportage renovatie Binnenhof is meer inzicht gegeven in de afzonderlijke
kosten van de maatregelen en terugverdientijden.

Dit leidt tot de volgende opbouw van het budget:

Het budget kent daarmee op dit moment de volgende ontwikkeling13:

Toelichting:

Het vastgestelde budget voor het gehele project renovatie Binnenhof is € 475 mln.
prijspeil 2015 en bestaat uit:

Budget 2015

(€)

Budget Renovatie (prijspeil 2015)

Ten behoeve van de renovatie van het Binnenhofcomplex zelf.

410,4 mln

Budget Tijdelijke huisvestingen (prijspeil 2015)

Ten behoeve van de tijdelijke huisvestingen.

52,1 mln

Budget Niet-huisvestingskosten (prijspeil 2015)

Bijdrage voor niet-huisvestingskosten. Deze middelen voor de verhuizing naar de tijdelijke
huisvestingen zijn inmiddels overgemaakt naar de betreffende gebruikers.

12,5 mln

TOTAAL

475 mln

Geactualiseerd naar prijspeil ultimo 2020 is het budget voor het gehele project renovatie
Binnenhof € 562,1 mln. en bestaat uit14:

Budget ultimo 2020

(€)

(€)

Budget renovatie (prijspeil 2015)

410,4 mln

 

+ Indexatie naar prijspeil 2020

61,6 mln

 

– Versobering door het besluit de Grafelijke Zalen niet te renoveren

-/- 20 mln

 

Totaal renovatie

 

452 mln

Budget Tijdelijke huisvestingen (prijspeil 2015)

52,1 mln

 

+ Indexatie naar prijspeil 2020

5 mln

 

+ Disclaimer veiligheid en marktspanning

36,9 mln

 

+ 1 jaar uitstel vanwege stikstof

16,1 mln

 

Totaal Tijdelijke huisvestingen

 

110,1 mln

TOTAAL

 

562,1
mln

Geactualiseerd na voorjaarsbesluitvorming 2021 is het budget voor het gehele project
renovatie Binnenhof € 718,9 mln. en bestaat uit:

Budget na VJN 2021

(€)

(€)

Budget renovatie (ultimo 2020)

452 mln

 

+ Indexatie ultimo 2021

14,8 mln

 

+ Disclaimer veiligheid

127 mln

 

+ Disclaimer duurzaamheid

13,9 mln

 

Totaal renovatie

 

607,7 mln

Budget Tijdelijke huisvestingen (ultimo 2020)

110,1 mln

 

+ o.a. covid – 19 maatregelen1

1,1 mln

 

Totaal Tijdelijke huisvestingen

 

111,2 mln

TOTAAL

 

718,9 mln

X Noot

1

De te nemen COVID-19 maatregelen, alsmede doorvoering van de VtW’s waarover ik u in
de 5e rapportage heb geïnformeerd.

Het investeringsbudget leidt tot jaarlijkse afschrijvingen en rente. Dit wordt in
de begroting vertaald naar een jaarlijkse gebruikersvergoeding vanuit beleidsartikel
9 «uitvoering Rijksvastgoedbeleid» van de begroting van BZK die de dekking vormt voor
het investeringsbudget, vergelijkbaar met de systematiek bij de tijdelijke huisvestingen15.

Ten aanzien van de disclaimers marktspanning en onvoorziene technische uitvoeringsrisico’s
bestaat er de mogelijkheid, zoals ik heb aangegeven bij beantwoording op de schriftelijke
vragen bij de 4e rapportage16, dat er in de komende jaren een beroep op gedaan zal moeten worden. Ten aanzien van
de disclaimer marktspanning is in het budget rekening gehouden met 2,5% aan jaarlijkse
indexatie, maar in 2019 zijn de noodzakelijke middelen toegevoegd voor het effect
van de hogere bouwindexatie en marktspanning op de projecten van de tijdelijke huisvestingen
van de gebruikers. Een dergelijk effect kan ook optreden voor renovatie van de gebouwdelen
van het Binnenhof. Hierover is meer duidelijk als de volledige contractering is afgerond.

Ten aanzien van de disclaimer onvoorziene technische uitvoeringsrisico’s zijn de aanstaande
destructieve onderzoeken van belang. Deze gaan plaatsvinden in de gebouwdelen zodra
de bewoners zijn verhuisd, dit vanwege de noodzakelijke beheersmaatregelen en overlast.
Op deze twee disclaimers ga ik in de komende rapportages, wanneer meer inzicht is
in de uitkomsten van de destructieve onderzoeken en de contractering, nader in.

Gerealiseerde uitgaven

Bij de beantwoording van Kamervragen bij de vierde17 als de vijfde rapportage project Renovatie Binnenhof is inzicht gegeven de gerealiseerde
uitgaven tot dan toe. In onderstaande tabel kunt u de uitgaven tot nu toe zien, uitgesplitst
voor het deel gerelateerd aan de renovatie en de tijdelijke huisvestingen.

De totale uitgaven tot nu toe en het resterend budget:

Uitgaven die behoren tot het projectbudget (in mln. €)

tot 3 mei 20211

Resterend budget

Tijdelijke huisvesting

 
 

waarvan B67

54,8

 

waarvan LV34

21,8

 

waarvan AZ

2,8

 

subtotaal

79,4

 

Renovatie Binnenhofcomplex2

54,6

 

totaal

134,0

584,9
3

X Noot

1

Dit betreft alleen de uitgaven. Daarnaast zijn er uiteraard al meer verplichtingen
aangegaan die nog tot uitgaven zullen gaan leiden.

X Noot

2

Betreft alle activiteiten ter voorbereiding en start van de renovatie zelf waaronder
VO’s / DO’s en eerste onderzoeken.

X Noot

3

Betreft prijspeil ultimo 2021. Betreft het resterende projectbudget voor het gehele
project renovatie Binnenhof. Vanwege commerciële vertrouwelijkheid kan er alleen op
totaalniveau openbaar inzicht worden gegeven in het resterend budget.

In het AO van 14 januari jl.18 heb ik de Tweede Kamer aangeboden een technische briefing te verzorgen voor toelichting
op de financiële paragraaf uit elke voortgangsrapportage.

5. Risico’s en beheersing

In de paragraaf financiën is nader ingegaan op de stand van zaken ten aanzien van
de vier genoemde disclaimers, die zijn gerelateerd aan exogene ontwikkelingen en risico’s
en die het bijstellen van het budget noodzakelijk kunnen maken. In de vorige voortgangsrapportages
ben ik ingegaan op een aantal risico’s zoals de effecten van de COVID-19 uitbraak.
Voor de tijdelijke huisvesting van AZ heeft dit gevolgen gehad en ik heb in de vorige
voortgangsrapportage aangegeven dat de exacte gevolgen nog verder uitgewerkt moesten
worden. Zoals eerder gemeld, kan het huidige COVID-19 regime worden gehandhaafd in
de tijdelijke huisvestingen of worden aanvullende COVID-19 maatregelen getroffen,
ook al is nog niet helder of de COVID-19 maatregelen nog (structureel) nodig zullen
zijn tegen de tijd dat de tijdelijke huisvestingen in gebruik worden genomen.

Daarnaast is 26 maart jongstleden gestart met de vergunningsaanvraag voor verschillende
gebouwdelen voor de renovatie. Ter voorbereiding van de aanvraag voor de omgevingsvergunningen
heeft overleg plaatsgevonden met de gemeente Den Haag, de Rijksdienst voor Cultureel
Erfgoed en Monumentenzorg om mogelijke risico’s op vertraging te mitigeren. Als de
vergunningen zijn aangevraagd maakt inspraak onderdeel uit van de procedure. Om belanghebbenden
goed mee te nemen, zijn informatiebijeenkomsten georganiseerd, zoals 17 mei jl. Momenteel
loopt ook de vergunningsprocedure voor de tijdelijke huisvesting van AZ, hierover
is op 20, 22 en 26 april jl. een drietal informatiebijeenkomsten georganiseerd.

Gezien de doorlooptijd van het project kan er voortschrijdend inzicht ontstaan in
de scope van het project. Om dit risico zo goed mogelijk te beheersen wordt bij ontwerpen
intensief met gebruiker samen opgetrokken. Daarnaast wordt in de stuurgroepen per
gebruiker het scopewijzigingenproces geagendeerd om een gedeeld beeld te hebben bij
het proces. De uitgangspunten behorend bij afronding van de VO’s moeten in DO-fase
binnen de kaders van budget en tijd worden meegenomen.

In mijn brief van 13 oktober jl.19 heb ik u geïnformeerd over de stand van zaken rondom stikstof bij het project renovatie
Binnenhof. Binnen de huidige regelgeving is de stikstofuitstoot passend door o.a.
de inzet van emissie-armer materieel. Dit loopt mee in de huidige vergunningsaanvragen.
Daarnaast presenteerde het kabinet op 15 oktober jl. de structurele aanpak Stikstof20. Het wetsvoorstel bevat een gedeeltelijke vrijstelling van de natuurvergunningsplicht
voor de bouwsector. De vrijstelling geldt voor bouwactiviteiten in de bouw- en sloopfase,
waarin emissies tijdelijk en beperkt zijn. Het wetsvoorstel is inmiddels aangenomen.
Deze vrijstelling in de wet geldt daarmee ook voor de renovatie van het Binnenhof.

6. Communicatie en omgeving

De gemeente Den Haag schrijft onder meer in de Raadsbrief21: «Het Binnenhof is verweven met onze binnenstad en vormt een belangrijke attractie
voor de Haagse bezoekerseconomie. Vanwege dit grote belang hebben de gemeente en het
Rijksvastgoedbedrijf de ambitie uitgesproken om de bezoekersaantallen tijdens de renovatieperiode
op peil te houden, om zo de mogelijk negatieve effecten van de renovatie te beperken.,
samen met de gemeente Den Haag en in goede afstemming met de omgevingspartijen, voor
in. Dit is vastgelegd in de publicatie «Renovatie Binnenhof, met oog voor de omgeving»22. De gemaakte afspraken zijn tot stand gekomen op basis van een participatietraject.»

Om aan deze ambitie gestalte te doen wordt een uitkijkpunt gerealiseerd, komt er een
informatiecentrum, worden aangeklede bouwschuttingen ontwikkeld en worden rondleidingen
gedurende de bouw georganiseerd, met inachtneming van de dan geldende COVID-19 maatregelen.
Aan deze plannen wordt in nauwe samenwerking met gemeente en omgeving invulling gegeven.
Middels een stakeholderonderzoek – waarvan dit voorjaar de 0-meting heeft plaatsgevonden –
wordt de tevredenheid van de direct omwonenden, ondernemers en andere belanghebbenden
gemeten, en op basis van de uitkomsten kan zo nodig bijgestuurd worden. In samenwerking
met de gemeente is op 17 mei jl. een tweetal informatiebijeenkomsten georganiseerd
betreffende de renovatie van het Binnenhof.

Het informatiecentrum zal worden gerealiseerd in nabijheid van het Binnenhof en is
komend najaar gereed. Het uitzichtpunt – vervaardigd vanuit de duurzaamheidsgedachte
en circulair bouwen – wordt ter hoogte van de Mauritstoren gerealiseerd. Een impressie
van het uitzichtpunt, met daarbij de te realiseren «Hofgracht»:

De Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, R.W. Knops