De formatie 1: een coalitie zoeken
Partijen gaan met elkaar in gesprek om te onderzoeken of ze samen vier jaar lang een kabinet willen vormen. In het kabinet zitten de minister-president, de ministers en de staatssecretarissen. Het maken van deze afspraken heet de formatie.
Coalitie en oppositie
Om een besluit te nemen in de Tweede Kamer, moet meer dan de helft van de leden het met dat besluit eens zijn. In Nederland zijn er veel verschillende politieke partijen. Er is nog nooit een partij geweest met meer dan de helft van de stemmen of meer dan de helft van de zetels in de Tweede Kamer. Daardoor moeten partijen altijd samenwerken om te regeren.
Die samenwerking noemen we een coalitie. Sinds 2022 zitten de VVD, het CDA, D66 en de ChristenUnie in de coalitie. Partijen die niet meedoen aan de coalitie vormen de oppositie.
De Tweede Kamer stemt over bijna alle beslissingen die het kabinet neemt. Als meer dan de helft van de Tweede Kamerleden (76 of meer leden) bij een coalitiepartij hoort, is de kans groot dat plannen van het kabinet genoeg steun krijgen in de Tweede Kamer om te worden uitgevoerd.
Heel soms heeft een kabinet géén meerderheid in de Tweede Kamer: de partijen hebben dan samen minder dan 76 zetels. Zo’n kabinet kan toch steun krijgen van één of meer andere partijen. Dit noemen we gedoogsteun. De gedoogpartijen beloven dat ze het kabinet zullen steunen: hun Kamerleden stemmen vóór de beslissingen van het kabinet. De gedoogpartijen hebben geen ministers of staatssecretarissen.
Debat over de verkiezingsuitslag en de informateur
Binnen een week nadat de nieuwe Kamerleden zijn begonnen, debatteert de hele Tweede Kamer over de verkiezingsuitslag. In dit debat bepalen de Kamerleden wie de informateur wordt. De informateur is een persoon met veel ervaring in de politiek, die de partijen helpt om te kijken of ze samen een coalitie kunnen vormen. De informateur praat met alle fractievoorzitters om te kijken welke combinaties mogelijk zijn. Als hij of zij een combinatie heeft gevonden, gaat de informateur met de partijen kijken wat ze willen bereiken en of dat samen kan. Soms zijn er meerdere informateurs nodig voordat er een nieuwe regering is.
De formatie van 2021 was de langste ooit in Nederland: 299 dagen. In die tijd waren er 4 informateurs: Herman Tjeenk-Willink, Mariëtte Hamer, Johan Remkes en Wouter Koolmees. De partijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie vormden uiteindelijk opnieuw samen een kabinet. Samen hebben zij 77 van de 150 zetels in de Tweede Kamer.