Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Westerveld en Chakor over ondersteuning voor mensen met een beperking voor hun functie als gemeenteraadslid, Statenlid of lid van het algemeen bestuur van een waterschap

Antwoord van Minister Uitermark (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) (ontvangen
20 januari 2025). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 926.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Maak toegankelijkheid voor mensen met beperking een
vereiste» van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Steunt u de oproep om het aantal volksvertegenwoordigers met een beperking omhoog
te brengen? Zo ja, deelt u de mening dat er meer gedaan kan worden om belemmeringen
weg te halen?

Antwoord 2

Ik steun die oproep zeker. Mijn ambtsvoorganger, Minister Ollongren, heeft op 9 december
20202 het Actieplan politieke ambtsdragers met een beperking naar de Tweede Kamer gestuurd.
Als bijlage was gevoegd het nog steeds actuele onderzoeksrapport uit 2019 «In de beperking
toont zich de meester», met behalve een analyse ook opties voor beleidsmaatregelen
die zijn voorgesteld door de respondenten voor alle betrokkenen (Rijksoverheid, decentrale
overheden, politieke partijen, belangenorganisaties van mensen met een beperking).
In het Actieplan is een aantal initiatieven aangekondigd van het ministerie om de
juiste omstandigheden te helpen creëren op basis van het uitgangspunt dat mensen met
een beperking in dezelfde uitgangspositie moeten worden gebracht als mensen zonder
beperking. Daarnaast heeft mijn ambtsvoorganger de doelgroep, de belangengroepen en
de politieke partijen opgeroepen om het Actieplan te gebruiken als inspiratie voor
hun zelf in te zetten acties. Ik onderschrijf die oproep.

Overigens is intussen een groot gedeelte van de in het Actieplan opgenomen voornemens
tot stand is gebracht. Ik noem de volgende:

• de cursus Politiek Actief van ProDemos is toegankelijk gemaakt voor mensen met een
beperking;

• er is een informatiepunt voor veel gestelde vragen van de doelgroep op www.politiekeambtsdragers.nl;

• een Aanjaagteam, bestaande uit reeds actieve politieke ambtsdragers met een structurele
functionele beperking, is 2,5 jaar lang (tot mei 2024) actief geweest om dit onderwerp
onder de aandacht te brengen en te houden;

• er zijn arbeidsvoorwaardelijke aanspraken specifiek voor de doelgroep tot stand gebracht
op het gebied van reisvoorzieningen en ondersteuning;

• een pilot heeft geleid tot een permanente voorziening voor een op (de beperking van)
de ambtsdrager afgestemde ondersteuner waardoor de ambtsdrager zich beter kan richten
en concentreren op het vervullen van het ambt.

Ook was er in de periode 2022 tot en met oktober 2024 als uitvoering van een actiepunt
een digitale ontmoetingsplek (Onbeperkindepolitiek.nl) opgezet. Deze is intussen beëindigd
omdat eind januari 2025 het Diversiteitsplein (Diversiteitsplein.politiekeamtbsdragers.nl)
wordt gelanceerd. De aanleiding voor de overstap naar een ander platform is enerzijds
de wens voor een betere gebruiksvriendelijkheid en anderzijds aangescherpte eisen
voor toegankelijkheid en veiligheid. Het doel blijft hetzelfde: een plek waar men
informatie kan vinden over de arbeidsvoorwaarden van politieke ambtsdragers met een
beperking, gecombineerd met een plaats waar de doelgroep elkaar kan ontmoeten, met
elkaar in gesprek kan gaan en van elkaar kan leren. Dit komt tegemoet aan een grote
behoefte van de doelgroep.

Ook verleen ik sinds juni 2024 subsidie aan ZorgBelang Inclusief om een vijftiental
mensen met een beperking actief te begeleiden naar de lokale politiek in aanloop naar
de gemeenteraadsverkiezingen in 2026. Door deze persoonlijke benadering hoop ik stap
voor stap het aantal mensen met een beperking dat actief is in de lokale politiek,
te vergroten.

Vraag 3

Kunt u op elk van de vijf tips van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden aangeven
wat u kan doen om dit te faciliteren of onder de aandacht te brengen?

Antwoord 3

De vijf tips die in het artikel worden aangehaald, zijn afkomstig uit het door het
Aanjaagteam politieke ambtsdragers met een beperking opgestelde manifest. Zoals aangegeven
in het artikel is het Aanjaagteam door mijn ministerie ingesteld, met juist het oogmerk
om dit onderwerp onder de aandacht te brengen. Dit manifest is mij dan ook goed bekend,
maar de vijf tips die het Aanjaagteam heeft ontwikkeld, zijn gericht tot de politieke
partijen. Ik citeer ze:

1. Wees als politieke partij toegankelijk in de communicatie, voorzieningen en bijeenkomsten
en zorg voor voldoende technische faciliteiten.

2. Benader mensen met een beperking actief via sociale media en cliëntenorganisaties
en met aansprekende, toegankelijke en herkenbare filmpjes en artikelen.

3. Stel mensen met een beperking in de gelegenheid een gesprek te hebben met een rolmodel,
zoals een succesvolle volksvertegenwoordiger met een beperking, met wie ze zich kunnen
oriënteren op de politiek en bekijken of het iets voor hen is.

4. Laat mensen met een beperking meedraaien met de lokale democratie als fractiemedewerker
of als bijvoorbeeld burgerraadslid.

5. Zorg dat er een aanspreekpunt beschikbaar is waar mensen terechtkunnen als de toegankelijkheid
of ondersteuning onvoldoende is geregeld en dat als klankbord kan functioneren bij
knelpunten in de omgeving of hun persoonlijk functioneren.

Vanuit mijn verantwoordelijkheid voor de juridische kaders zie ik het als mijn rol
degenen die door de politieke partijen geënthousiasmeerd zijn, te ondersteunen met
voor de doelgroep specifieke aanspraken en voorzieningen als zij gekozen of benoemd
zijn. Ook beijver ik mij dus om eind januari 2025 het Diversiteitsplein te lanceren
waardoor er een digitale ontmoetingsplek is voor steun en informatie. Overigens zal
dat platform niet alleen van belang kunnen zijn voor de doelgroep maar ook voor hun
ondersteuners, griffiers, belangenverenigingen en ook politieke partijen.

Vraag 4

Kunt u toelichten welke ondersteuning er beschikbaar zou moeten zijn voor mensen met
een zichtbare of onzichtbare (functie) beperking die actief willen worden als volksvertegenwoordiger
of bestuurder in een gemeente, provincie of het Waterschap?

Antwoord 4

Zoals gezegd, is het uitgangspunt van het sinds 2019 ingezette beleid van mijn ministerie
dat mensen met een beperking in dezelfde uitgangspositie moeten worden gebracht als
mensen zonder beperking. Het is lastig hier algemeen geldende bepalingen voor op te
stellen omdat elke beperking of combinatie van beperkingen uniek is. Het is uit de
aard der zaak maatwerk. Rechtspositioneel is er al veel mogelijk. Variërend van de
vergoeding van reiskosten, het ter beschikking stellen van vervoersmiddelen, het verkrijgen
van voorzieningen die werknemers met een beperking in een vergelijkbare situatie ook
krijgen (zoals een brailleregel of een tolk), tot een vergoeding voor de inzet van
een ondersteuner die activiteiten verricht die gericht zijn op vervanging of ondersteuning
van een door ziekte of gebrek gedeeltelijke ontbrekende lichaamsfunctie. Ik merk dat
er nog veel onbekendheid is over deze aanspraken, zowel bij de doelgroep als bij de
politieke partijen als bij de overheidsorganen. Een van de speerpunten is om de kennis
daarover te vergroten; onder meer via het Diversiteitsplein.

Uit signalen uit de praktijk maak ik op dat veel mensen met een beperking te maken
hebben met handelingsverlegenheid van mensen zonder beperking. Vaak wordt ook niet
voldoende beseft wat er nodig is om mensen met een beperking in dezelfde uitgangspositie
te krijgen. Ik hoor echter ook dat men heel bereidwillig is, als dat besef er eenmaal
wel is. Vaak ontstaat dat besef echter pas als men met de kwestie wordt geconfronteerd.
Dit is dan ook voor mij nog een reden om te streven naar meer mensen met een beperking
in een politieke of bestuurlijke functie. Dat hoort ook bij inclusie: het omgaan met
elkaars eigenheden.

Vraag 5

Ontvangt u ook signalen van mensen met een beperking die graag politiek actief zouden
willen zijn, maar het niet durven vanwege fysieke barrières of uit zorg om uitkeringen
of toeslagen kwijt te raken? Waar kunnen mensen met een beperking terecht als ze hierover
vragen hebben? Bent u bereid te zorgen voor een vast informatiepunt, zodat altijd
de juiste informatie en hulp wordt gegeven? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Ik ontvang die signalen ook. Aan de zorg om de fysieke barrières hoop ik tegemoet
te komen door meer informatie en bewustwording, zowel bij de doelgroep als bij de
overheidsorganen. Ook verwacht ik dat de rechtspositionele aanspraken op het gebied
van reiskosten en ondersteuning hierbij zullen helpen.

De zorg over de impact van de politieke functie op de uitkering of toeslag is terecht,
maar helaas niet eenvoudig op te lossen. Op het in mijn antwoord op vraag 2 genoemde
informatiepunt voor veel gestelde vragen wordt ook in algemene zin ingegaan op de
vraag of en zo ja, hoe de vergoedingen uit hoofde van het politieke ambt worden verrekend
met de uitkering of toeslag. Deze informatie komt ook beschikbaar op genoemd Diversiteitsplein.
Deze verrekeningen verschillen vaak per wet of regeling en zijn vaak erg afhankelijk
van de individuele omstandigheden van de uitkeringsgerechtigde (eventuele andere inkomsten
uit arbeid, hoogte loon voor ziekte/beperking en hoogte vergoeding). Daarom is het
ook niet mogelijk op voorhand in individuele gevallen aan te geven of het aangaan
van een politiek ambt kan leiden tot een wijziging van de mate van arbeidsongeschiktheid
of het recht op uitkering of toeslag. Het stelsel van sociale zekerheid en toeslagen
is ingewikkeld en, mede door de aard van de beperking, maatwerk. Met deze complexiteit
hebben overigens ook mensen zonder een beperking of zonder politieke ambitie te maken.

Als uitvloeisel van het eerdergenoemd Actieplan is in 2021 gekeken of er een vast
informatiepunt kon worden ingesteld waar de individuele ambtsdrager op het individu
toegesneden informatie zou kunnen verkrijgen. Door de complexiteit van de regelgeving,
het feit dat de uitvoering niet alleen is opgedragen aan het UWV, maar ook aan de
342 gemeenten (Participatiewet) en de Belastingdienst (huur- en zorgtoeslagen), de
variëteit aan mogelijke situaties en de veelheid aan partijen die in wisselende combinaties
met elkaar zouden moeten samenwerken voor deze relatief kleine doelgroep, is het helaas
niet gelukt dit tot stand te brengen.

Vraag 6

Deelt u de mening dat deze barrières schadelijk zijn voor de representatie van mensen
met een beperking in de (lokale) politiek? Bent u bereid deze belemmeringen weg te
nemen zodat meer mensen met een beperking zich verkiesbaar kunnen stellen? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 6

Ik deel die mening, maar ik ben niet in de positie om al die belemmeringen weg te
nemen. Het is een complex en veelkoppig probleem. Zoals hierboven beschreven, zijn
er op mijn verantwoordelijkheidsgebied al wel degelijk stappen gezet.

Vraag 7

Kunt u uiteen zetten hoe uitvoeringsorganisaties zoals het UWV en de Belastingdienst
situaties beoordeelt van mensen die een uitkering of toeslag krijgen en ook politiek
actief worden, en daar een vergoeding voor krijgen?

Antwoord 7

Deze vraag betreft veel wetten, te weten de WAO, WAZ, WIA-WGA, WIA-IVA, de Wajong
in verschillende varianten, de huurtoeslag en de zorgtoeslag. Op deze vraag is per
uitkering of toeslag zo uitgebreid mogelijk ingegaan op het informatiepunt voor veel
gestelde vragen op de website Politieke participatie door mensen met een beperking | Ambt in praktijk | Politieke
ambtsdragers. Kortheidshalve verwijs ik hiernaar.

Vraag 8

Bent u bereid te waarborgen dat dat ambtsdragers met een beperking een eerlijke vergoeding
krijgen voor hun werk zonder dat dit afgaat van uitkeringen en toeslagen? Zo nee,
bent u het met ons eens dat dit zo spoedig mogelijk dient te veranderen?

Antwoord 8

Werknemers met een uitkering die werkzaam zijn in politiek of bestuur moeten uiteraard
een eerlijke vergoeding voor hun werkzaamheden ontvangen. Dat neemt niet weg dat er
regels zijn voor verrekening van uit dat ambt voortvloeiende inkomsten met de uitkering.

Het is staand kabinetsbeleid dat voor gedeeltelijk of volledig arbeidsongeschikten
die politiek actief worden, dezelfde regels gelden voor het verrekenen van de inkomsten
met de uitkering als voor werknemers die (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt zijn en
andere werkzaamheden verrichten. Het verrichten van werkzaamheden als politiek ambtsdrager
kent een vergoeding die voor de Belastingdienst als loon wordt beschouwd, dit geldt
eveneens voor de diverse werknemersverzekeringen. Bij de (gedeeltelijke) verrekening
van inkomsten bij de werknemersverzekeringen en Wajong geldt het uitgangspunt dat
werken loont en dat uitkeringsgerechtigden daardoor in hun algemeenheid een totaal
inkomen- loon plus uitkering – genieten dat hun inkomensverlies door werkloosheid,
ziekte of beperking deels compenseert. Dat geldt derhalve eveneens voor werkzaamheden
voor politieke ambtsdragers.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het belangrijk is dat alle vergaderingen en openbare bijeenkomsten
van democratisch gekozen organen toegankelijk zijn? Zo ja, zijn er landelijke afspraken
over de toegankelijkheid zoals de ruimtes, maar ook de mogelijkheid om vergaderingen
te volgen voor mensen met een audiovisuele handicap? Zo nee, bent u bereid in overleg
met decentrale overheden tot oplossingen te komen?

Antwoord 9

Die mening deel ik. Er zijn geen landelijke afspraken voor de toegankelijkheid van
raads- of Statenzalen. Elke gemeente of provincie is eigenaar van het gebouw en kan
zelf besluiten om de toegankelijkheid aan te passen. Daarbij kunnen ze gebruik maken
van de regels die in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) gelden voor nieuwbouw.
Als aanvulling hierop wordt een vrijwillige NEN-norm (NEN 9120) ontwikkeld voor toegankelijkheid
van gebouwen, die naar verwachting in januari 2025 wordt gepubliceerd. In aanvulling
op die in ontwikkeling zijnde NEN-norm ben ik bereid om met decentrale overheden in
gesprek te gaan over de toegankelijkheid van raads- en Statenzalen en de mogelijkheid
voor mensen met een audiovisuele beperking om de raads- en Statenvergadering te volgen.

Vraag 10

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het debat over het VN-verdrag voor de rechten
van mensen met een beperking?

Antwoord 10

Het debat over het VN-verdrag stond gepland op 10 december 2024. Op deze korte termijn
lukt het mij niet om voor dit debat de beantwoording aan uw Kamer verstuurd te hebben.