Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Futselaar en Leijten over fraude met tegemoetkoming vaste lasten-subsidie

Antwoord van Staatssecretaris Keijzer (Economische Zaken en Klimaat), mede namens
de Minister van Financiën (ontvangen 7 april 2021).

Vraag 1

Bent u bekend met de signalen dat banken grote hoeveelheden aan verdachte transacties
met de TVL (Tegemoetkoming Vaste Lasten)-subsidie waarnemen, waarbij bijvoorbeeld
aanvragen worden ingediend met bankrekeningen die jarenlang niet gebruikt worden en
de gestorte bedragen cash worden opgenomen of gebruikt voor de aanschaf van auto’s?

Antwoord 1

We staan in nauw contact met de Financial Intelligence Unit – Nederland (FIU-Nederland),
het Openbaar Ministerie, de FIOD en verschillende banken over signalen van fraude.
Hierover is de Kamer op 14 januari en 22 maart jl. geïnformeerd.1 2

Vraag 2

Deelt u de mening dat hoewel bij het haastig instellen van de TVL en voorganger Beleidsregel
tegemoetkoming ondernemers getroffen sectoren COVID-19 (TOGS) er rekening mee is gehouden
dat de regeling mogelijk fraudegevoelig zou zijn, er inmiddels waarborgen zouden moeten
zijn ingebouwd om fraude te voorkomen?

Antwoord 2

Beide regelingen zijn in een korte tijd opgericht om ondernemers die getroffen zijn
door de gevolgen van de coronacrisis tegemoet te komen in hun doorlopende vaste lasten.
Door de grote hoeveelheid ondernemingen die aanspraak maken op steun, of dit reeds
hebben gedaan, is het proces grotendeels geautomatiseerd. Zo krijgen ondernemers die
daar recht op hebben in korte tijd een subsidie toegekend en uitbetaald. Hierbij verliest
het kabinet het voorkomen van misbruik niet uit het oog. Zo heeft de Rijksdienst voor
Ondernemend Nederland (RVO) mede op basis van de ervaringen en risicobeheersing bij
voorganger TOGS vanaf de oprichting van de TVL een uitgebreid systeem van risicobeheersing
opgezet om risico’s zoveel mogelijk te voorkomen. Dit systeem wordt continue op basis
van interne en externe signalen «bijgesteld». Hierover is de Kamer op 14 januari en
22 maart jl. geïnformeerd.

Vraag 3

Hoeveel meldingen van ongebruikelijke transacties specifiek met betrekking tot de
TVL en TOGS heeft de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) tot nu toe ontvangen
van de banken? Om welk totaalbedrag (bij benadering) aan ongebruikelijke meldingen
gaat het tot nu toe?

Antwoord 3

FIU-Nederland is de instantie die de meldingen van ongebruikelijke transacties van
de banken met betrekking tot TVL en TOGS ontvangt en vervolgens beoordeelt. FIU-Nederland
heeft als hoofdtaak om de ongebruikelijke transacties nader te onderzoeken en te verrijken
met aanvullende informatie. Op basis hiervan kunnen transacties verdacht worden verklaard
en worden gedeeld met opsporings- en inlichtingendiensten voor de opsporing van eventuele
strafbare feiten, waaronder fraude. FIU-Nederland heeft van de banken meldingen van
ongebruikelijke transacties ontvangen met betrekking tot de steunmaatregelen. Het
onderzoek naar de meldingen loopt nog. Verdachte transacties uit dit onderzoek zijn
en worden bij de opsporingsdiensten onder de aandacht gebracht. Over het aantal meldingen
van signalen van fraude is uw Kamer in de brief van 22 maart jl. geïnformeerd.

Vraag 4

Op hoeveel meldingen van ongebruikelijke transacties van banken met betrekking tot
de TVL en TOGS heeft de FIOD tot nu toe geacteerd? Herkent u de signalen dat meldingen
van banken van potentiele fraude blijven liggen en er geen moeite lijkt te worden
gedaan om de mogelijk ten onrechte uitgekeerde middelen terug te vorderen?

Antwoord 4

Het oppakken van mogelijke fraudemeldingen van banken vraagt in de handhaving om een
brede inzet. Vanuit toezicht en controle kunnen passende maatregelen worden getroffen.
Voor wat betreft de opsporing lopen er bij de FIOD meerdere onderzoeken met betrekking
tot mogelijke fraude met steunmaatregelen. De van FIU-Nederland ontvangen informatie
over verdachte transacties wordt door de FIOD gebruikt om te bepalen hoe hier strafzaken
uit kunnen worden gehaald. Op dit moment lopen er bij de FIOD meerdere onderzoeken
met betrekking tot mogelijke fraude met steunmaatregelen.

De signalen, dat meldingen van banken blijven liggen en er geen moeite lijkt te worden
gedaan om de mogelijk ten onrechte uitgekeerde middelen terug te vorderen, herken
ik niet. Wij staan in nauw contact met de FIOD, het Openbaar Ministerie, FIU-Nederland
en verschillende banken om opvolging te geven aan de signalen. Deze moeten ten eerste
worden onderzocht en er moet worden nagegaan of er daadwerkelijk sprake is van fraude
of misbruik. Wanneer dit het geval is, gaan wij over tot intrekken van subsidies en
doen wij in overleg aangifte bij het Openbaar Ministerie. Aanvullend leggen wij in
geval van fraude of misbruik snel conservatoir beslag op de bankrekening waarop het
voorschot is uitgekeerd.

Vraag 5

Welke mogelijkheden heeft de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) op dit moment
om te controleren of een beroep op TVL en TOGS terecht is en aangeleverde cijfers
van bijvoorbeeld omzetverlies terecht zijn? Ziet u mogelijkheden om -ten minste als
het maximumbedrag aan steun wordt aangevraagd- bijvoorbeeld door een beroep te doen
op gegevens bij de Belastingdienst een extra controle te laten plaatsvinden?

Antwoord 5

Om getroffen ondernemers snel tegemoet te komen in hun doorlopende vaste lasten, werd
aan het begin van de coronacrisis middels de TOGS een eenmalige forfaitaire tegemoetkoming
van € 4.000,– uitgekeerd. In de aanvraagprocedure van de TOGS waren geautomatiseerde
controles ingebouwd die het risico op misbruik beperkten. De identificatie en beheersing
van risico’s zijn gedurende de openstelling van de TOGS voortdurend aangepast naar
aanleiding van opgedane ervaringen of aan de hand van de resultaten van een tussentijds
gehouden risicogerichte steekproef onder de aanvragen. Een risicogerichte steekproef
werd tussentijds uitgevoerd op het moment dat signalen van misbruik en oneigenlijk
gebruik RVO bereikten en dit om een aangepaste controle vroeg. Een tussentijdse steekproef
diende dan om te beoordelen of een automatische controle voldoende informatie verschafte
of dat een handmatige controle beter was. Het doel was om de uitvoering van de beleidsregel
tussentijds voortdurend te verbeteren. Daarnaast is er een procedure ingericht voor
een steekproef achteraf. Uw Kamer is 19 maart jl. in een bredere brief over het verloop
van de TOGS-regeling geïnformeerd over de uitkomsten van de steekproef.3

Bij de oprichting van de TVL heeft het kabinet ervoor gekozen om, anders dan de TOGS,
rekening te houden met de daadwerkelijke hoogte van het omzetverlies van de onderneming.
Deze wordt voor de desbetreffende subsidieperiode vastgesteld op basis van btw-aangifte
van hetzelfde kwartaal in het voorgaande jaar. Vanwege privacy-redenen mag RVO de
btw-aangiftegegevens van een ondernemer pas opvragen zodra de ondernemer een aanvraag
voor de TVL heeft gedaan. Dat betekent dat er een vertraging zit tot het moment dat
RVO de referentiegegevens van de Belastingdienst heeft ontvangen. Om brede vertraging
in de bevoorschotting te voorkomen, is in de regeling opgenomen de gegevens van de
Belastingdienst bij TVL Q3 2020 en Q4 2020 ter controle te gebruiken bij de uitbetaling
van het voorschot van enkel de hoogrisico-aanvragen. Bij de vaststelling werden wel
alle aanvragen volledig gecontroleerd op basis van de bij de Belastingdienst bekende
btw-gegevens.

In de brieven van 14 januari en 22 maart jl. heb ik uw Kamer geïnformeerd dat RVO
in het vervolg bij alle nieuwe aanvragers in TVL Q4 2020, TVL Q1 2021 en TVL Q2 2021
enkele werkdagen zal wachten op gegevens vanuit de Belastingdienst. Op die manier
kan RVO de TVL-aanvraag toetsen aan de gegevens van de Belastingdienst, voordat het
voorschot wordt uitbetaald. Daarnaast is de handmatige en automatische controle verder
verscherpt. De verwachting is dat de beschikbaarheid van belastinggegevens enkele
werkdagen na de aanvraag, het risico op misbruik in de toekomst zal verminderen en
dat de vertraging voor nieuwe aanvragers met een laag risico beperkt blijft tot enkele
werkdagen.

Vraag 6

Herkent u het beeld dat er sprake lijkt te zijn van het ronselen van niet-meer actieve
bedrijven met een Kamer van Koophandel (KvK)-inschrijving om zo ten onrechte TVL-subsidie
aan te vragen?

Antwoord 6

De TVL is een zeer grote regeling voor een zeer groot aantal ondernemingen. Dat kwaadwillenden
manieren zoeken om daar misbruik van te maken, zoals het ronselen van niet-meer-actieve
bedrijven, is onderdeel van de maatschappelijke realiteit rondom de steunmaatregelen.
Dit signaal herken ik. Door RVO zijn diverse maatregelen genomen om dergelijke signalen
te herkennen. Dit is zowel voor, tijdens als na de verlening van een voorschot. Wanneer
dergelijke gevallen worden geconstateerd, wordt er in de regel ook aangifte gedaan
en eventueel teruggevorderd.

Vraag 7

Heeft u een beeld van de potentiële omvang van fraude met TVL-subsidie en is er een
strategie om fraude tegen te gaan danwel ten onrechte uitgekeerde fraude terug te
vorderen? Kunt u deze strategie met de Kamer delen?

Antwoord 7

RVO kan bij een vermoeden van misbruik na een M&O-onderzoek overgaan tot het vaststellen
van de subsidie op nihil, terugvordering van voorschotten en het leggen van conservatoir
beslag op een bankrekening via een deurwaarder. Dat kan ook vooruitlopend op een eventuele
aangifte bij het Openbaar Ministerie. Het recente rapport van de Adviescommissie uitvoering
toeslagen indachtig, wordt hier ook zorgvuldig aandacht besteed aan de impact op de
ondernemer en het – zo nodig – snel kunnen herzien van te voortvarend terugvorderen.
M&O-onderzoeken hebben geresulteerd in vaststellingen op nihil, terugvorderingen,
conservatoire beslagleggingen, terugbetalingen (onder meer van spijtoptanten) en aangiftes.
Aangiftes hebben ook geresulteerd in strafrechtelijk onderzoek van de FIOD.

De TVL-regeling kent een verhoogd risico op misbruik en oneigenlijk gebruik. Dat is
onvermijdelijk bij een regeling die als doel heeft zeer grote aantallen ondernemers
snel te voorzien van financiële steun. Dit is ook aan de Kamer gemeld bij de Najaarsnota.
Daarom is er veel aandacht voor het zoveel mogelijk mitigeren van dat risico. Belangrijk
onderdeel daarvan is het handmatig controleren van aanvragen met een hoog risico.
Het risicomodel waarmee dit wordt bepaald, wordt continu aangepast op basis van signalen.
Specifiek heb ik in januari, nadat ik door de banken ben geïnformeerd, een aantal
maatregelen genomen; dit staat uitgewerkt in de brieven die ik naar uw Kamer heb gestuurd
op 14 januari en 22 maart jl. Zo is het risicoprofiel op basis van waargenomen patronen
in de verdachte aanvragen direct aangepast, de handmatige controle verscherpt en wordt
bij nieuwe TVL-aanvragen enkele werkdagen gewacht op gegevens vanuit de Belastingdienst.
Ook zal RVO bij een vermoeden van misbruik na een M&O-onderzoek sneller overgaan tot
het vaststellen van de subsidie op nihil en terugvordering van voorschotten, en is
het gesprek met de Kamer van Koophandel, het Openbaar Ministerie, de FIOD, de Belastingdienst,
de banken en het UWV verder geïntensiveerd.