Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Groothuizen over algoritmische analyse van vonnissen

Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming) (ontvangen 27 maart 2020). Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 2031.

Vraag 1

Bent u bekend met de artikelen «Namen en rugnummers, s’il vous plaît» en «Software
weet wat de judge graag hoort; Ravel Law RELX-dochter ontwikkelt profielen van rechters
en hun gedrag»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2 en 3

Wat is uw reactie op de ontwikkelingen in de Verenigde Staten waar een bedrijf digitale
profielen van rechters maakt om op deze wijze advocaten te assisteren en waarbij wordt
gekeken naar data als hoe vaak gaat een rechter mee in het betoog van de officier
van justitie, welke zaak citeert een rechter vaak, welke woorden gebruikt de rechter?
Vindt u deze ontwikkeling wenselijk? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Kunt u de mogelijke gevolgen schetsen die u voorziet bij het gebruik van algoritmische
analyse van vonnissen? Bent u van mening dat dit ondermijnende processtrategieën tot
gevolg kan hebben of ziet u het als een mogelijkheid tot betere kennis van het recht?
Wat betekent het in uw opzicht voor de positie van de individuele rechter?

Antwoord 2 en 3

Het analyseren van uitspraken is van alle tijden. Professionele procespartijen, zoals
advocaten en officieren van justitie, delen van oudsher intern informatie die betrekking
heeft op de wijze waarop rechters recht spreken. De inzet van nieuwe technologie maakt
het mogelijk dergelijke informatie op veel grotere schaal te ontsluiten, in hogere
mate van detail te bestuderen, op veel efficiëntere wijze te analyseren en overzichtelijker
ter beschikking te stellen. Die ontwikkeling speelt in de Verenigde Staten, maar ook
in verschillende andere landen.

Meer inzicht in eventuele verschillen tussen (de motivering van) vonnissen, en het
voor een grotere doelgroep beschikbaar stellen van dat inzicht, kan voordelen bieden.
Zo kunnen ook anderen dan professionele procespartijen over dat inzicht beschikken.
Ook zou dergelijk inzicht kunnen worden benut voor discussie in de Rechtspraak, hetgeen
de kwaliteit van gerechtelijke uitspraken verder zou kunnen bevorderen.

Aan de andere kant is ook denkbaar dat vergaande profilering van rechters leidt tot
misplaatste negatieve aandacht voor de persoon van de rechter. Of dat inzichten alleen
ter beschikking komen van partijen die daarvoor veel geld betalen. Dat acht ik onwenselijk.

Zie ook het antwoord op vraag 7.

Vraag 4

Hoeveel procent van het aantal gerechtelijke uitspraken wordt in Nederland online
gepubliceerd?

Antwoord 4

Het percentage van het aantal gerechtelijke uitspraken in Nederland dat online wordt
gepubliceerd ligt tussen 2–3% en is licht stijgende. In het kader van het prijsakkoord
2020–2022 heb ik met de Raad voor de rechtspraak afgesproken dat dit percentage in
de komende drie jaar stijgt naar 5%.

Vraag 5

Bent u bekend met de toepassing van kunstmatige intelligentie op gerechtelijke uitspraken
in Nederland naast de ontslagrechtdatabank Lexalyse?2 Zo ja, welke toepassingen kent u? Hoe staat u tegenover deze toepassingen?

Antwoord 5

Ja, daar ben ik mee bekend. Zo wordt bij de Rechtbank Oost-Brabant een promotieonderzoek
uitgevoerd onder de naam Kunstmatige Intelligentie Kennissysteem voor de Rechtspraak.
Dit project ziet op het analyseren van ingevoerde data (processtukken), het zoeken
op vergelijkbare Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (Wahv)
zaken en het inzichtelijk maken van de tien meest vergelijkbare WAHV-zaken. Daarnaast
voert het OM een experiment uit om met kunstmatige intelligentie jurisprudentie te
analyseren met als doel een officier voor te bereiden op een zaak of zitting. Ik moedig
dergelijke experimenten aan. Op dit moment beschik ik niet over een overzicht van
toepassingen van private partijen, waarbij Nederlandse gerechtelijke uitspraken met
toepassing van kunstmatige intelligentie worden geanalyseerd. Dat dit gebeurt, blijkt
naast de databank Lexalyse bijvoorbeeld ook uit een onderzoek van Deloitte, waarover
recent door het Financieele Dagblad is bericht.3

Vraag 6

Wat is het wettelijk kader voor de toepassing van kunstmatige intelligentie op gerechtelijke
uitspraken in Nederland?

Antwoord 6

Daarvoor geldt geen specifiek wettelijk kader.

Vraag 7

Wat is uw reactie op de hervorming in Frankrijk waarbij enerzijds is besloten dat
alle uitspraken openbaar toegankelijk worden en anderzijds dat het verboden is uitspraken
te gebruiken voor analyses op basis van identiteitsgegevens van rechters? Hoe verhoudt
dit verbod zich tot de vrijheid van meningsuiting?

Antwoord 7

Het is niet aan mij om een oordeel te vellen over de wijze waarop maatregelen van
de Franse wetgever zich verhouden tot de vrijheid van meningsuiting. In het algemeen
kan ik wel het volgende opmerken. Op dit moment wordt, zoals in het antwoord op vraag 4
aangegeven, een gering deel van de Nederlandse uitspraken openbaar gemaakt. Omdat
alle uitspraken die worden gepubliceerd, dienen te zijn geanonimiseerd volgens anonimiseringsrichtlijnen,
ontbreekt op dit moment de capaciteit om alle uitspraken te publiceren. Daarnaast
dienen potentiële negatieve consequenties van het publiceren van alle uitspraken te
worden bezien. Van belang is een goede balans tussen openbare Rechtspraak aan de ene
kant en bescherming van de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen (burgers en professionals)
aan de andere kant. Daarbij spelen ook de begrijpelijkheid van de uitspraak en de
toegang tot de rechter een rol.

Rekening houdend met het voorgaande, verdient het overweging om te onderzoeken of,
en zo ja, hoe, op grotere schaal analyse van Nederlandse gerechtelijke uitspraken
plaats kan vinden. Ik denk daarbij aan doeleinden ten behoeve van de Rechtspraak zelf,
zoals het analyseren van uitspraken ten behoeve van het verhogen van inzicht in eventuele
verschillen in motivering. Verder zie ik onder meer potentieel meerwaarde in de analyse
van gerechtelijke uitspraken ten behoeve van anderen dan professionele procespartijen.
Denk bijvoorbeeld aan het geval waarin een burger zou kunnen raadplegen welke gerechtelijke
uitspraken zijn gedaan in situaties die vergelijkbaar zijn met zijn situatie. De Raad
voor de rechtspraak heeft oog voor dergelijke mogelijkheden en ontwikkelt momenteel
een Visie op Data. Daarin onderzoekt hij ook het spanningsveld tussen de openbaarheid
van de Rechtspraak en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Ik blijf hierover
graag met de Raad in overleg.