Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kuiken over het bericht dat zwangere Afrikaanse vrouwen uit asielopvang verdwenen zijn

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 1 juli
2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 2089.

Vraag 1

Kent u het bericht «Tientallen zwangere Afrikaanse vrouwen verdwenen uit asielopvang»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Is het waar dat in november en december 2019 zeker 25 zwangere asielzoekers uit Afrika
uit hun opvang in Nederland zijn verdwenen? Zo nee, hoeveel zijn er dan wel verdwenen?

Antwoord 2

Tijdens het vragenuur van 9 juni jl. heb ik de informatie van het COA met u gedeeld
waaruit blijkt dat in totaal 961 personen van Nigeriaanse komaf met onbekende bestemming
zijn vertrokken in 2019. Het gaat hier evenwel niet uitsluitend om zwangere vrouwen,
maar ook om andere groepen. Het gaat in ieder geval om 754 mannen.

Wat betreft de specifieke vraag naar het aantal zwangere vrouwen uit Afrika dat met
onbekende bestemming is vertrokken, verwijs ik naar het fenomeenonderzoek dat ik tijdens
dat vragenuur heb toegezegd. Op dit moment onderzoek ik hoe hier het beste uitvoering
aan gegeven kan worden. Dit onderzoek zal in ieder geval zien op de signalen van mensenhandel
en -smokkel in relatie tot vertrek uit de asielopvang. Ik zal uw Kamer na het zomerreces
informeren over de precieze invulling.

Vraag 3

Wanneer kreeg u voor het eerst signalen dat zwangere asielzoekers uit de opvang verdwenen?

Antwoord 3

Vanuit de migratieketen zijn begin 2019 de eerste signalen van mogelijke mensenhandel
en mensensmokkel bij de politie gemeld met betrekking tot Nigeriaanse asielzoekers.
Het COA heeft in november 2019 signalen afgegeven over zwangere vrouwen van Afrikaanse
komaf die met onbekende bestemming vertrekken.

Vraag 4

Verdwijnen er nog steeds zwangere vrouwen uit de opvang? Zo ja, om hoeveel vrouwen
gaat het? Zo nee, hoe weet u dat?

Antwoord 4

Inmiddels is duidelijk geworden dat er inderdaad nog steeds personen met onbekende
bestemming vertrekken, waaronder zich ook zwangere vrouwen van Afrikaanse komaf bevinden.
Dit is de reden dat ik een fenomeenonderzoek laat doen waarin ook de gevraagde informatie
wordt meegenomen.

Vraag 5

Schrikt ook u van de veronderstelling van het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel
(EMM) dat het niet ondenkbaar is «dat zowel de vrouwen als de pasgeboren kinderen
slachtoffer zijn of worden van mensenhandelaren, illegale adoptie of voodoorituelen»?
Zo ja, welke conclusies verbindt u hieraan? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Mensenhandel is een zeer ernstig delict met vaak traumatische gevolgen voor de slachtoffers.
Het is daarom ook goed dat in het artikel aandacht gevraagd wordt voor verdwijningen
van deze kwetsbare doelgroep, waarbij mogelijke misstanden zoals mensenhandel en illegale
adoptie op de loer kunnen liggen. Het is juist vanwege de zorg over het lot van deze
vrouwen en hun kinderen dat het COA signalen heeft afgegeven aan de politie en zij
op haar beurt het EMM benaderd heeft. Dat er in deze situatie sprake zou zijn van
de door u aangehaalde praktijken is nog niet aangetoond. Daarom wil ik enigszins terughoudend
zijn in mijn uitspraken tot de uitkomsten van het door mij toegezegde fenomeenonderzoek.

Vraag 6

Deelt u de conclusie van het EMM dat het onlogisch is dat de vrouwen uit zichzelf
uit de opvanglocaties zouden zijn vertrokken? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Zwangere vrouwen in de opvang hebben inderdaad een verblijfplaats, recht op de benodigde
medische zorg en kraamzorg. Vanwege het aanbod van voorzieningen en (medische) zorg
lijkt er voor deze vrouwen dan ook geen aanleiding te zijn om met onbekende bestemming
te vertrekken uit een COA-locatie. Daarentegen zijn de locaties open centra en kunnen
mensen hun eigen keuzes maken. Met andere woorden, het staat hun vrij om te vertrekken.
Hieraan kunnen meerdere argumenten ten grondslag liggen, die niet (altijd) gedeeld
worden.

Vraag 7

Deelt u de mening dat deze vrouwen bijzonder kwetsbaar zijn en ten prooi kunnen vallen
aan mensenhandelaren? Zo ja, wat heeft u gedaan of gaat u doen om deze groep beter
te beschermen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Asielzoekers zijn over het algemeen personen in een kwetsbare positie. Toen er signalen
kwamen dat meerdere zwangere vrouwen van Afrikaanse komaf uit de opvang waren verdwenen,
is bij de COA-medewerkers extra aandacht gevraagd voor deze doelgroep.

Het COA biedt aan alle medewerkers basistrainingen aan in het herkennen van signalen
van mensenhandel en mensensmokkel. Op iedere COA-locatie is minstens één contactpersoon
mensenhandel aanwezig die hierin extra is getraind. Bovendien vinden jaarlijks vakdagen
plaats om de inhoudelijke expertise van de contactpersonen te vergroten. Ook is er
een toolkit ontwikkeld door het Rode Kruis, in samenwerking met onder andere het COA
en Comensha, om mensenhandel door professionals die in de migratieketen werkzaam zijn
bespreekbaar te maken met asielzoekers.

De begeleiding van het COA valt of staat echter met het in beeld zijn en blijven van
bewoners. Als bewoners besluiten om een opvanglocatie te verlaten, is dat hun eigen
keuze en daarmee verantwoordelijkheid. Hierbij ben ik me bewust van de druk die mogelijk
door derden opgelegd wordt om deze keuze te maken. Juist daarom zijn medewerkers van
de migratieketen alert op signalen van mensenhandel en worden zorgwekkende signalen
met de politie gedeeld. Dat er in deze situatie sprake zou zijn van mensenhandel is
nog niet aangetoond. De signalen van het COA zullen worden betrokken bij het door
mij toegezegde fenomeenonderzoek.