Brief regering : Onderzoek 'Economische effecten smart shipping'

Nr. 351
BRIEF VAN DE MINISTER VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 29 juni 2022

Inleiding

Op verzoek van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft een consortium
van onderzoeksbureaus Panteia en Ecorys een onderzoek uitgevoerd naar de economische
effecten van smart shipping. Dit onderzoek tracht te becijferen in hoeverre en op
welke manier (deels) geautomatiseerd varen bijdraagt aan de concurrentiepositie van
de binnenvaartsector.

Smart shipping heeft tot doel de binnenvaartsector onder meer duurzamer en concurrerender
te laten opereren. Het rapport onderschrijft dat smart shipping kan bijdragen aan
een betere concurrentiepositie voor de binnenvaart. Ook kunnen smart shipping-toepassingen
bijdragen aan verdere verduurzaming van de sector. Tijdens een bijeenkomst met relevante
stakeholders uit de binnenvaartsector is het onderzoek zo goed mogelijk vanuit de
praktijk gevalideerd.

Samenvatting onderzoeksrapport

In binnen- en buitenland wordt door overheden aan smart shipping gewerkt op basis
van de veronderstelling dat (deels) geautomatiseerd varen bijdraagt aan de veiligheid,
duurzaamheid en concurrentiepositie van de binnenvaartsector. Tegen deze achtergrond
heeft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de economische effecten van
smart shipping laten onderzoeken en kwantificeren.

In het rapport zijn daartoe verschillende scenario’s doorgerekend, die uitgaan van
een toenemende mate van automatisering bij het varen met binnenvaartschepen. Voor
elk van deze scenario’s zijn de kosten en baten voor de overheid, de transporteconomie,
de binnenvaartsector en de maatschappij als geheel in kaart gebracht.

Hoewel toekomstige ontwikkelingen een onzekerheidsmarge met zich meebrengen, is op
basis van het rapport een positief economisch effect van smart shipping onmiskenbaar
aan te tonen voor wat betreft de exploitatie van binnenvaartschepen en de effecten
voor de maatschappij als geheel.

De baten van smart shipping vallen in belangrijke mate bij de scheepseigenaar door
verbeterde efficiëntie en omdat deze kan besparen op personeel en brandstof. Maatschappelijke
baten komen tot uitdrukking door teruggedrongen emissies en verbeterde arbeidsefficiëntie
aan boord, die de verbetering van de modal shift faciliteert. Het aanpassen van regelgeving
wordt door het onderzoek als randvoorwaardelijk beschouwd voor een succesvolle introductie
van smart shipping.

Validatie

Tijdens een validatie-bijeenkomst met relevante stakeholders uit de binnenvaartsector1 in januari 2022 werden de uitkomsten van het onderzoek over het algemeen onderschreven.
Stakeholders waren het erover eens dat de overheid een proactieve rol aan moet nemen
om experimenten en geleidelijke invoer van smart shipping op de vaarweg mogelijk te
maken.

Tijdens het symposium plaatsten de stakeholders de volgende opmerkingen bij het onderzoeksrapport:

1. Technologie om autonoom sluizen en bruggen te passeren en af te meren is op dit moment
onvoldoende ontwikkeld en zal pas op de middellange tot lange termijn kunnen worden
ingezet.

2. De mate waarin smart shipping bijdraagt aan reductie van personeel verschilt per situatie
(soort schip, wijze van exploitatie). De meeste stakeholders zien vooral voordelen
ten aanzien van veiligheid en gemak en men vindt het belangrijk dat alle schippers
de mogelijkheid hebben om hierin mee te delen.

3. De geschatte baten en lasten zijn nu beperkt tot Nederlandse binnenvaartschepen en
Nederlands grondgebied. Andere (Rijn)landen hechten steeds meer waarde aan de ontwikkeling
van smart shipping. Dit kan ertoe leiden dat de toepassing van smart shipping in een
stroomversnelling terecht komt. Enkele stakeholders merkten op dat de markt minder
behoudend is dan in het rapport wordt gesuggereerd.

4. Marktpartijen geven aan dat investeren pas zinvol is wanneer duidelijkheid wordt verschaft
over de wettelijke toelaatbaarheid van bepaalde toepassingen. Ook hier geeft men aan
dat regelgeving randvoorwaardelijk is.

5. Een aantal stakeholders wijst op het belang van pilotprojecten om zowel fabrikanten
als vaarwegbeheerders kennis op te laten doen met nieuwe toepassingen.

6. Stakeholders geven tot slot aan dat smart shipping ook de vervoersstromen op kleine
vaarwegen een nieuw leven in kan blazen.

Vervolg

Het onderzoek, aangevuld met de visie van de betrokken stakeholders, onderschrijft
het staande beleid op het gebied van smart shipping en het voornemen om meer experimenten
mogelijk te maken om (op termijn) smart shipping-toepassingen op de vaarweg toe te
kunnen laten. Zo werkt het ministerie aan een aanpassing van de regelgeving om schepen
onder voorwaarden met een verminderde bemanning te laten varen, mits de veiligheid
en de doorstroming voor andere vaarweggebruikers gewaarborgd blijft.

Ik zal uw Kamer blijven informeren over de ontwikkelingen.

De Minister van Infrastructuur en Waterstaat,
M.G.J. Harbers