Brief regering : Verslag van de Europese Raad, Top van het Oostelijk Partnerschap en de Eurozonetop van 15 en 16 december 2021
21 501-20 Europese Raad
Nr. 1757 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Den Haag, 20 december 2021
Hierbij bied ik u, mede namens de Minister-President, het verslag aan van de Europese
Raad, Top van het Oostelijk Partnerschap en de Eurozonetop van 15 en 16 december 2021.
De Minister van Buitenlandse Zaken, H.P.M. Knapen
VERSLAG VAN DE EUROPESE RAAD, TOP VAN HET OOSTELIJK PARTNERSCHAP EN EUROTOP VAN 15 EN
16 DECEMBER 2021
Op woensdag 15 en donderdag 16 december 2021 vonden een Top van het Oostelijk Partnerschap
en een Europese Raad (ER) plaats in Brussel. En marge van de ER vond een Eurotop plaats.
De ER sprak over COVID-19, crisismanagement en weerbaarheid, energieprijzen, veiligheid
en defensie, de externe dimensie van migratie en externe betrekkingen. Vanwege de
ontwikkelingen rond de formatie in Nederland en het plenaire debat over het eindverslag
van de informateurs nam de Minister-President vanaf het begin van de avond van 16 december
deel aan de ER en aan de gehele Eurozonetop. De Belgische Minister-President De Croo
heeft Nederland tot die tijd vertegenwoordigd.
Top van het Oostelijk Partnerschap
Op 15 december vond de Top van het Oostelijk Partnerschap (OP) plaats. Hieraan namen
naast de EU-lidstaten de staatshoofden en regeringsleiders van de Republiek Armenië,
de Republiek Azerbeidzjan, Georgië, de Republiek Moldavië en Oekraïne deel. Na afloop
van de Top werd een gezamenlijke verklaring1 uitgebracht met als thema «herstel, veerkracht en hervorming». In de bespreking werd
nadruk gelegd op het belang van de nauwe samenwerking tussen de EU en de OP-landen
met als doel de stabiliteit, welvaart en wederzijdse samenwerking te bevorderen. In
dit verband werd vastgesteld dat het belangrijk is dat de nodige hervormingen worden
doorgevoerd en regionale uitdagingen worden aangepakt. Versterking van democratie
en rechtsstaat stonden daarbij centraal. Minister-President De Croo heeft mede namens
Nederland nadruk gelegd op het belang van voortgang op het gebied van hervormingen,
met name waar het gaat om rechtsstatelijkheid, mensenrechten en anti-corruptie.
Ook kwamen zorgen aan de orde over aanhoudende destabilisatie en schendingen van de
beginselen van internationaal recht op vele plaatsen in de regio van het OP. De EU
zal haar betrokkenheid bij conflictpreventie en conflictoplossing versterken waar
dit nuttig is, in het kader of ter ondersteuning van bestaande onderhandelingsstructuren
en -processen. De op conditionaliteiten gestoelde benadering, waarbij de reikwijdte
en diepgang van de samenwerking worden bepaald door het tempo en kwaliteit van de
hervormingen, werd in de verklaring herbevestigd.
Europese Raad
COVID-19
De bespreking over COVID-19 spitste zich toe op de uitdagingen die de snelle opkomst
van de omikronvariant met zich meebrengt. De lidstaten wisselden ervaringen uit over
de COVID-situatie in hun land. Met name de vraag hoe vrij verkeer van personen en
de interne markt zo min mogelijk belemmerd kunnen worden door middel van het optimaal
gebruik van het Digitaal Corona Certificaat (DCC) stond centraal. Hiervoor is het
van belang dat lidstaten maatregelen maximaal coördineren, ook ten aanzien van de
geldigheid van het DCC, en zich daarbij baseren op wetenschappelijk bewijs. Er was
aandacht voor het feit dat enkele lidstaten naast het DCC ook een PCR- of antigeentest
eisen om het land in te kunnen reizen. Minister-President De Croo heeft zich mede
namens Nederland uitgesproken voor maximale coördinatie om het vrije verkeer te beschermen,
met een geldigheid van het DCC van 9 maanden. Ook heeft hij aangegeven dat Nederland
voorstander is van het verplicht testen van reizigers die van buiten de EU naar de
EU reizen en dat vaccinatiebeleid een nationale competentie is (ter uitvoering van
motie 21 501-20 nr. 1752 - Maeijer/Agema). Het belang van vaccinatie en het toedienen van boosterprikken werd
breed gesteund. Ook werd gesproken over het belang van het tegengaan van desinformatie
rondom de pandemie.
Er was overeenstemming over het belang van mondiale samenwerking bij het bestrijden
van de COVID-19 pandemie. De EU is gecommitteerd een rol te spelen ten aanzien van
het bereiken van wereldwijde vaccinatie en zal doorgaan met het delen van vaccins
en bijbehorende materialen en de inspanningen, met name in Afrika, opschroeven. Dit
zal de EU met name via COVAX en bilateraal doen in samenwerking met partners. Ook
zal de EU zich inzetten om andere obstakels in de uitrol van vaccins weg te nemen.
Tevens is afgesproken dat de ER nauwgezet de levering van toegezegde pledges zal monitoren. De ER verwelkomde de bereikte overeenstemming door de World Health Assembly tot het starten van een mondiaal proces om een internationale overeenkomst overeen
te komen over pandemie-preventie, paraatheid en optreden.
Crisismanagement en weerbaarheid
Tijdens de ER werd stilgestaan bij de verbetering van de collectieve paraatheid, reactievermogen
en veerkracht van de EU bij toekomstige crises. De ER riep in dit licht op tot het
versterken van de crisisrespons en het versterken van het reactievermogen en monitoring.
Energieprijzen
De ER sprak over de hoge energieprijzen en de noodzaak burgers en bedrijven te beschermen
tegen extreme volatiliteit van prijzen, zonder dat er overeenstemming werd bereikt
over de conclusies. De regeringsleiders namen nota van het tussenrapport dat het Agency for the Cooperation of Energy Regulators (ACER) heeft gepubliceerd over de hoge energieprijzen en de werking van de groothandelsmarkt
voor elektriciteit, als ook het tussenrapport dat de European Securities and Markets Authority (ESMA) heeft gepubliceerd over de werking van de ETS-markt in relatie tot energieprijzen.
Definitieve rapporten van ACER en ESMA zullen in het voorjaar van 2022 verschijnen.
Er was discussie over de mate waarin het ETS bijdraagt aan de hoge energieprijzen.
De ER zal naar verwachting in het voorjaar van 2022 opnieuw spreken over de energieprijzen.
Commissievoorzitter Von der Leyen liet weten dat de tweede gedelegeerde handeling
over de groene taxonomie naar verwachting nog voor het eind van 2021 zal worden gepubliceerd
door de Commissie. Zoals toegezegd, zal uw Kamer na deze publicatie een appreciatie
ontvangen.
Veiligheid en defensie
De ER besprak de eerste conceptversie van het EU Strategisch Kompas die de Hoge Vertegenwoordiger
(HV) op 9 november jl. deelde met de lidstaten. De ER sprak de ambitie uit dat de
EU in het licht van de toenemende wereldwijde instabiliteit, groeiende strategische
competitie en complexe veiligheidsdreigingen meer verantwoordelijkheid neemt voor
haar eigen veiligheid. Een uitvoerige weergave en kabinetsappreciatie van de eerste
conceptversie van het Strategisch Kompas is de Kamer op 10 december toegegaan (Kamerstuk
21 501-28, nr. 229). De ER steunde het versterken van het partnerschap met de NAVO en kijkt uit naar
de derde gezamenlijke EU-NAVO verklaring. Ook werd door sommige landen aandacht gevraagd
voor de eigenstandige rol van de EU op veiligheidsgebied, omdat niet alle landen lid
zijn van de NAVO. De ER vroeg de Commissie om in februari de technology roadmap te presenteren en samen met de Hoge Vertegenwoordiger voorstellen te doen op het
gebied van ruimteveiligheid, cyber en hybride dreigingen. Tijdens een informele gezamenlijke
bijeenkomst van de RBZ en de RBZ Defensie op 13–14 januari zal verder gesproken worden
over het Strategische Kompas. Het Strategisch Kompas wordt voorzien te worden aangenomen
op 21 maart 2022, tijdens een gezamenlijke RBZ met de Ministers van Buitenlandse Zaken
en Defensie en vervolgens worden bekrachtigd tijdens de Europese Raad van 24–25 maart
2022.
Migratie (externe dimensie)
De ER sprak over de externe dimensie van migratie. Diverse landen lichtten de uitdagingen
toe waarmee zij mee te maken hebben aan de buitengrenzen van de EU of met de toestroom
van migranten naar hun land. De ER riep de Commissie en de HV op om, waar nodig samen
met de lidstaten, de actieplannen voor de acht prioriteitslanden operationeel te maken
en uit te voeren in samenwerking met partnerlanden. Verder sprak de ER de verwachting
uit dat er adequate financiële steun is voor activiteiten langs de migratieroutes.
De ER erkende het belang van een meer geïntegreerd EU-terugkeerbeleid en riep de Commissie
en de HV, in samenwerking met EU-lidstaten, op om effectieve terugkeer van de EU naar
landen van oorsprong mogelijk te maken door relevant EU-beleid, instrumenten en middelen
als hefboom te gebruiken. Hierbij kan onder meer gedacht worden aan ontwikkelingssamenwerking,
handel en visa. De ER veroordeelde pogingen van landen, zoals Belarus, om migranten
te instrumentaliseren voor politieke doeleinden en benadrukte het belang van snelle
behandeling van het voorstel voor maatregelen tegen vervoersbedrijven die zich met
mensensmokkel bezighouden. De regeringsleiders concludeerden dat lidstaten die specifieke
uitdagingen kennen bij het bewaken van de buitengrenzen van de EU worden ondersteund.
Externe betrekkingen
Belarus
De ER veroordeelde het instrumentaliseren van migranten en vluchtelingen en de humanitaire
crisis veroorzaakt door het regime in Belarus. De EU is vastbesloten om de hybride
aanval van Belarus te weerstaan in lijn met het Europese en internationale recht.
De ER benadrukte het belang van het effectief beschermen van de buitengrenzen van
de EU met verwijzing naar de recente Commissievoorstellen over voorlopige noodmaatregelen.
Ook onderstreepte de ER het belang van de implementatie van de restrictieve maatregelen
van het 5e sanctiepakket en sprak de bereidheid uit om, zo nodig, verdere maatregelen te nemen.
De ER riep op tot ongehinderde toegang voor internationale organisaties in Belarus,
het verhogen van humanitaire hulp en de terugkeer van migranten uit Belarus.
Oekraïne
De ER sprak over de spanningen aan de grens tussen Oekraïne en Rusland. Rusland werd
opgeroepen om de spanningen te verminderen die veroorzaakt werden door de militaire
troepenopbouw aan de grens en de agressieve retoriek. De ER sprak haar steun uit voor
de soevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne en benadrukte dat verdere
militaire agressie serieuze gevolgen zal hebben en er een hoge prijs door Rusland
betaald zal worden, waaronder met behulp van restrictieve maatregelen in nauwe coördinatie
met partners. De ER riep op tot diplomatieke inspanningen, in het bijzonder in het
Normandië-format, om te komen tot volledige implementatie van de Minsk akkoorden.
EU-AU
De ER besprak de voorbereiding van de zesde EU-AU top, die op 17–18 februari 2022
in Brussel gepland staat. Met de top wordt beoogd het EU-Afrika partnerschap verder
te versterken.
Nederland acht het van belang dat de EU en de AU als gelijkwaardige partners samenwerken
op thema’s als vrede en veiligheid, migratie, handel en investeringen en klimaat.
Ook is het van belang dat goede afspraken worden gemaakt over COVID-19 response- en
herstelmaatregelen. Als uitkomst van de top is een slotverklaring voorzien die de
samenwerking voor het komende decennium vorm moet geven.
Ethiopië
De ER sprak over de verdere escalatie van het conflict in Ethiopië. Er werd steun
uitgesproken voor de bemiddelingspogingen van de Hoge Vertegenwoordiger van de Afrikaanse
Unie, dhr. Obasjano. De EU riep op tot een onvoorwaardelijk staakt het vuren en deelname
van alle partijen aan een inclusieve en transparante nationale dialoog. Bescherming
van burgers en humanitaire toegang moeten daarbij ook prioriteit krijgen.
Eurozonetop
Na de ER vond op 16 december jl. ook een Eurozonetop plaats waar alle 27 lidstaten
aan deelnamen.
De regeringsleiders constateerden dat de krachtige, snelle en gecoördineerde beleidsreactie
van de EU en de lidstaten voor een robuust herstel van de COVID-19-crisis heeft gezorgd.
Zij namen vervolgens een verklaring aan waarin wordt verwezen naar de brief van 10 december
jl. van de voorzitter van Eurogroep aan de voorzitter van de ER en van de verklaring
van de Eurogroep over de ontwerpbegrotingen voor 2022. Hierin wordt aangegeven dat
voortzetting van de nauwe coördinatie van het begrotingsbeleid in de eurozone van
groot belang is om een duurzaam en inclusief herstel stevig te verankeren.
Daarnaast wordt in de verklaring benadrukt dat de bankenunie en een geïntegreerde
en goed functionerende kapitaalmarkunie van essentieel belang zijn om een stabiel
financieel stelstel te waarborgen, het concurrentievermogen van de EU te ondersteunen
en de financiering voor de groene en digitale transitie te kanaliseren. Ook wordt
uitgekeken naar de inwerkingtreding van de verdragswijziging van het ESM en de snelle
invoering van de backstop voor het Single Resolution Fund.
Ook is de Eurogroep verzocht om in inclusieve samenstelling het werkplan af te ronden
om stapsgewijs alle openstaande punten die nodig zijn om de Bankenunie te voltooien
te adresseren en is opgeroepen tot snelle voortgang bij de verdieping van de kapitaalmarktunie.
De volgende Eurotop is voorzien en marge van de Europese Raad in maart 2021. Dan zullen
de regeringsleiders de voortgang evalueren.
Indieners
-
Indiener
H.P.M. Knapen, minister van Buitenlandse Zaken