Brief regering : Voortgangsbrief Omgevingswet oktober 2021

Nr. 203 BRIEF VAN DE MINISTER VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 1 november 2021

Met deze brief informeer ik u over de meest recente stand van zaken van de voorbereidingen
op de invoering van de Omgevingswet. Ik ga specifiek in op de volgende vragen. Hoe
kijken de bestuurlijke partners en ik aan tegen inwerkingtreding op 1 juli 2022? Wat
is de stand van zaken van het digitale stelsel en het instellen van de onafhankelijke
evaluatiecommissie? Hoe staat het ervoor met het inrichten, beproeven en oefenen bij
de bevoegd gezagen en wat zijn de uitkomsten van de actuele Monitor Invoering Omgevingswet?
Tot slot ga ik in op de wet- en regelgeving en bied ik u een vooruitblik op de komende
maanden tot aan de beoogde inwerkingtreding per 1 juli 2022.

Maar eerst wil ik u in herinnering roepen waarom we aan de slag zijn gegaan met de
Omgevingswet en wat het nieuwe stelsel ons gaat brengen. Dat lijkt soms wat naar de
achtergrond te zijn verdwenen.

We hebben vastgesteld dat het huidige versnipperde wettelijk stelsel niet helpt om
de grote opgaven waar Nederland voor staat aan te pakken: de woningbouwopgave, de
energietransitie, klimaatadaptatie en de vermindering van stikstofuitstoot. Deze transities
vergen een groot ruimtebeslag en grijpen diep in op de leefomgeving van onze inwoners.
Samenhang in de wetgeving ontbreekt, lokale afwegingen zijn lastig te maken vanwege
algemeen gestelde rijksregels, overheden werken nog te vaak langs elkaar heen en de
betrokkenheid van omwonenden bij private initiatieven is te vaak onvoldoende geborgd.

De Omgevingswet brengt daar verandering in. De noodzakelijke samenhang in de regelgeving
is aangebracht. Niet alleen op rijksniveau, maar ook op decentraal niveau. Rijk, gemeenten,
provincies en waterschappen zijn met de Omgevingswet ervoor verantwoordelijk om eenheid
en samenhang te brengen in hun omgevingsvisies, omgevingsplannen, omgevingsverordeningen
en waterschapsverordeningen. Op gemeentelijk niveau betekent dit het einde van de
bestaande lappendeken aan bestemmingsplannen en lokale verordeningen. Het omgevingsplan
bundelt de regelgeving voor de fysieke omgeving.

De Omgevingswet gaat uit van een samenhangende benadering van de leefomgeving, waarbij
alle belanghebbenden vroegtijdig worden betrokken, met ruimte voor lokaal maatwerk,
inzichtelijke regels en snellere en betere besluitvorming. Dat vraagt een intensieve
samenwerking binnen en tussen de bestuursorganen en met de omgeving. En die intensiveringen
zien we nu al – vooruitlopend op de Omgevingswet – tot stand komen. Bij de afwegingen
tussen benutten en beschermen wordt de inbreng van bewoners, bedrijven en maatschappelijke
organisaties vroegtijdig meegenomen. Want, de fysieke leefomgeving is immers van ons
allemaal.

De Omgevingswet is dus geen doel op zich. De wet biedt het instrumentarium om in samenhang,
in samenwerking met de samenleving de actuele maatschappelijke uitdagingen in de fysieke
leefomgeving aan te gaan. Ook bevat de wet de instrumenten om meer of minder Rijksregie
uit te oefenen op de fysieke leefomgeving.

In werking treden per 1 juli 2022

Het wetgevingsproces van de Omgevingswet is inhoudelijk met uw Kamer afgerond. De
wetgeving is gereed voor inwerkingtreding. Bevoegd gezagen zijn nu volop bezig met
de implementatie van het van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Onderdeel daarvan
is ook het inregelen van de bijbehorende samenwerkings- en organisatieprocessen. Ook
nadat het digitale stelsel gereed is, zal er nog veel werk aan de winkel zijn voor
bevoegd gezagen om alle processen rondom bijvoorbeeld vergunningverlening, toezicht
en handhaving goed ingeregeld en draaiend te krijgen. Het komen tot werkende ketens
in de uitvoering vraagt om een grote inspanning van alle organisaties. Samen met VNG,
IPO, Unie en het Rijk, geeft het interbestuurlijke programma Aan de slag met de Omgevingswet
hier invulling aan. Het programma en de koepels staan in nauw contact met individuele
overheden om hen te ondersteunen. Samen met mijn interbestuurlijke partners bespreek
ik steeds de vorderingen en de voortgang gelet op de voorgenomen datum van inwerkingtreding
van 1 juli 2022. Graag neem ik u mee in de uitkomsten van het bestuurlijk overleg
van 28 oktober jl.

Voor de zomer hebben wij gezamenlijk vastgesteld dat het noodzakelijk was de invoeringsdatum
met een half jaar te verplaatsen. De landelijke voorziening van het DSO moest nog
een aantal stappen maken, het aantal aansluitingen door bevoegd gezagen moest omhoog
en de bevoegde gezagen en hun leveranciers zouden met de geplande inwerkingtreding
op 1 juli 2022 minimaal zes maanden de tijd hebben om met de hele ketens van het digitaal
stelsel te oefenen, om het te beproeven en het verder in te regelen.

Ik ben blij te kunnen melden dat het afgelopen kwartaal enorm veel werk verzet is
om de benodigde functionaliteiten van de landelijke voorziening (DSO-LV) te realiseren,
om ruim baan gegeven aan het inrichten, beproeven en oefenen door de bevoegd gezagen.
Tegelijkertijd moet er ook nog flink wat gebeuren. Samen met de koepels heb ik vastgesteld
dat onder andere de beschikbaarheid en stabiliteit van het systeem moet worden verbeterd
en dat de verwerking van grote geometrische-bestanden in het DSO moet verbeteren.
Ook de ontwikkeling van een op regeling gerichte viewer is een belangrijk punt. Daarnaast
willen we dat de stedenbouwkundige bureaus, die voor de bevoegd gezagen werken, er
beter mee uit de voeten kunnen. Dat vraagt om enkele aanvullende functionaliteiten
in het DSO.

Voor een werkend digitaal stelsel is naast de landelijke voorziening ook lokale software
nodig bij gemeenten, provincies, waterschappen en Rijksorganisaties. Er is door leveranciers
van lokale software van bevoegd gezagen hard gewerkt om de lokale systemen aan te
passen en de aansluitingen met de landelijke voorziening tot stand te brengen. Een
deel van de bevoegd gezagen zijn begonnen met oefenen of maken plannen om daarmee
te starten. In het eerste kwartaal van 2022 wordt een piek in het oefenen verwacht.
Het oefenen is van groot belang omdat in de oefenfase duidelijk wordt welke verbeteringen
in het hele stelsel nog nodig zijn. Belangrijk aspect daarbij is dat er ter ondersteuning
op dit moment een «verhoogde dijkbewaking» wordt ingericht: de versterkte serviceketen.
Deze moet van twee kwartalen voor tot twee kwartalen na inwerkingtreding operationeel
zijn om overheden en bedrijven die zich melden met vragen of problemen adequaat en
snel te helpen, zodat eventuele fouten of bugs direct worden onderkend, geanalyseerd
en gerepareerd. Naast reactief op basis van vragen zal de serviceketen ook proactief
communiceren over bijvoorbeeld bugs, onderhoud en adviezen over oefenen en inregelen.

Met de bestuurlijke partners heb ik vastgesteld dat we de wet per 1 juli 2022 graag
in werking zien gaan. We realiseren ons dat we daar nog niet zijn en op weg naar de
invoering nog problemen zullen tegenkomen. Maar we hebben ook geconstateerd dat dit
inherent is aan de huidige fase. Samen hebben we ook vastgesteld dat we daar klaar
voor staan. We hebben de overtuiging dat we voldoende gesteld staan om de Omgevingswet
op een verantwoorde wijze in werking te kunnen laten treden.

Deze constatering markeert een belangrijk moment in het tot stand brengen van het
stelsel. We vastgesteld dat we blijven toewerken naar inwerkintreding op 1 juli 2022
en dat we er met elkaar voor gaan zorgen dat dat ook verantwoord kan.

Hieronder ga ik nader in op de vorderingen en zet ik uiteen welke aandachtspunten
er zijn.

Digitaal stelsel Omgevingswet

Zoals u weet bestaat het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) uit de landelijke voorziening
(DSO-LV); de ICT-systemen van de bevoegd gezagen en hun softwareleveranciers; de aansluitingen
tussen de systemen van de bevoegd gezagen en het landelijke systeem; de content (onder
meer: lokale en landelijke regels, kaartinformatie en vragenbomen) die in het stelsel
ontsloten wordt; alsmede de organisatie die rondom het DSO ingericht moet zijn om
het in de uitvoering goed te laten functioneren. Alle onderdelen die het digitale
stelsel vormen moeten tezamen goed functioneren om tot een werkend stelsel te komen.
Op elk van de onderdelen van het digitale stelsel volgt hieronder een toelichting
op de stand van zaken.

Landelijke Voorziening DSO (DSO-LV)

Bij inwerkingtreding is het van groot belang dat gebiedsontwikkelingen niet vertragen
en dat vergunningverlening en dienstverlening door kan lopen. Het afgelopen kwartaal
waren daarom alle inspanningen met betrekking tot de landelijke voorziening van het
DSO (DSO-LV) gericht op het mogelijk maken om vanaf oktober landelijk en breed met
het DSO te kunnen oefenen. Dit betekent dat overheden, ketenpartners en bedrijven
in staat worden gesteld om met elkaar de gehele keten (van Landelijke Voorziening
naar lokale voorzieningen en andersom) te doorlopen. Dit moet gebeuren aan de hand
van zo compleet mogelijke en realistische content. Er is de afgelopen maanden overigens
al geoefend en getest door bevoegd gezagen, in werkplaatsen en op onderdelen van de
keten. Hierbij lag de focus voornamelijk op de vergunningverlening en op het maken
van toepasbare regels (vragenbomen). In oktober is de zogenaamde «oefenrelease» van
het DSO-LV beschikbaar gesteld op de oefenomgeving, om het oefenen met de hele keten
te ondersteunen. De oefenomgeving bevat ook de rijksregels en de bruidsschat (rijksregels
die overgaan naar lokaal niveau). Dat laatste zijn zowel de juridische regels als
de vragenbomen ten behoeve van de dienstverlening.

In de afgelopen maanden is gezamenlijk veel werk verzet om ook in de keten «van plan
tot publicatie» alle onderdelen klaar te zetten in samenwerking met de leveranciers
van de plansystemen. Hiermee is het valideren en publiceren van omgevingswetbesluiten
steeds breder mogelijk. Aan de kant van de softwareleveranciers is hier een grote
inspanning op geleverd en wordt nog steeds veel werk verzet om alles te realiseren,
testen en beproeven ten behoeve van een goede werking.

Overheden en hun softwareleveranciers worden onder andere door middel van het openbare
ontwikkelaarsportaal1 geïnformeerd over nieuwe releases, de koppelvlakken, leerervaringen, (technische)
vraagstukken, wijzigingen en ontwikkelingen. Via het portaal worden zij ook geïnformeerd
over de momenten dat er nieuwe content beschikbaar komt, er grootschalig onderhoud
is en er storingen zijn.

Figuur 1: Ontwikkelaarsportaal Digitaal Stelsel Omgevingswet

De frequentie waarin nieuwe versies van de Landelijke Voorziening beschikbaar komen
is verhoogd. Sinds begin dit jaar wordt ongeveer elke maand een nieuwe versie van
de landelijke voorziening beschikbaar gesteld waar dat voorheen ongeveer eens per
kwartaal plaatsvond. Daarmee is de tijd tussen de ontwikkeling en het beschikbaar
komen van nieuwe, gewijzigde en verbeterde functionaliteiten ingekort en neemt de
beschikbaarheid toe.

Zoals gezegd is er de afgelopen tijd voortgang geboekt, maar er zijn ook punten die
de komende tijd opgelost moeten worden. Voor een deel zijn dat punten die niet ongebruikelijk
zijn in de fase waar we nu zitten. Een van de punten is de robuustheid, performance
en productierijpheid van de Landelijke Voorziening, met name waar het gaat om de publicatieketen.
Er zijn momenteel nog veel verstoringen in het systeem en de keten. Er worden verbetermaatregelen
genomen waar ook monitoring op plaatsvindt. Er is capaciteit vrijgemaakt ten behoeve
van stabiliteit en robuustheid om verbeteringen door te voeren en om ook snel onverwachte
verstoringen op te lossen. Er wordt hard aan deze zaken gewerkt maar het zijn lastige
belemmeringen nu er ook in toenemende mate met het systeem geoefend zal gaan worden.
Een ander punt is de verwerking van grote geometrische bestanden door het DSO. Het
uploaden van omgevingsdocumenten die veel geo-informatie bevatten gaat nog niet altijd
goed. Om dit zo snel mogelijk op te lossen is inmiddels een taskforce van specialisten
van alle betrokken partijen ingericht die werkt aan een oplossing. Daarbij wordt gekeken
naar zowel de verwerking van dergelijke documenten door de landelijke voorziening,
alsook naar werkafspraken over de omvang en de opbouw van de bestanden. Daarnaast
moeten nog enkele functionaliteiten worden toegevoegd, zoals het tonen van ontwerpbesluiten
en het «tijdreizen» in de regelgeving. Dat houdt in dat eerder geldende regelgeving
ook raadpleegbaar moet zijn in het DSO. Tenslotte moet de raadpleegbaarheid van omgevingsdocumenten
nog op een aantal punten worden verbeterd.

Verder zal de komende tijd de prioriteit van het DSO-programma liggen bij het verlenen
van service en hulp aan overheden en hun softwareleveranciers bij het oefenen; het
oplossen van (technische) knelpunten en bevindingen die in de praktijk naar voren
komen; en het snel doorvoeren van noodzakelijke verbeteringen aan de systemen voor
de inwerkintreding van de wet.

Lokale voorzieningen van bevoegd gezagen

Om met het digitale stelsel te werken hebben overheden en hun uitvoeringsorganisaties
naast een aansluiting op de Landelijke Voorziening (DSO-LV) ook eigen ICT-voorzieningen
nodig. Als deze lokaal geïmplementeerd zijn en er een werkende aansluiting is met
het DSO-LV kan er worden geoefend. Om daar ook effectief in te kunnen zijn vraagt
dat in de praktijk nog wel om de nodige voorbereiding, zoals een draaiboek, werkafspraken,
oefenscenario, etc. Bij verschillende bevoegde gezagen zien we uitwisseling van informatie
tussen de landelijke voorziening en de eigen systemen plaatsvinden.

Er is op dit moment een breed aanbod in de markt beschikbaar van lokale ICT-systemen
voor vergunningverlening en toepasbare regels (vragenbomen). Voor het kunnen afhandelen
van vergunningaanvragen en meldingen is er voor bevoegde gezagen ruime keus: er zijn
twintig leveranciers die hierop aanbieden en aangesloten zijn op de oefenomgeving
(pre-productieomgeving) van DSO-LV. Met de systemen van achttien van deze leveranciers
hebben overheden oefenactiviteiten uitgevoerd. Het inhoudelijk inrichten van de lokale
systemen van bevoegd gezagen voor vergunningverlening, toezicht en handhaving is een
omvangrijke klus die de komende tijd van leveranciers en bevoegd gezagen veel werk
vraagt. Negen leveranciers bieden een regelbeheersysteem aan om vragenbomen van bevoegd
gezagen te registreren in de landelijke voorziening. Daarvan zijn er zeven die oefenactiviteiten
hebben uitgevoerd.

Bij de lokale ICT-systemen voor het kunnen publiceren van omgevingsplannen en verordeningen
is het beeld – zoals ik u eerder heb bericht – gemêleerder: een deel van de lokale
systemen is opgeleverd en ingezet om mee te oefenen, en een ander deel van de oefensoftware
komt in november beschikbaar. Leveranciers van bevoegd gezagen en DSO-LV werken samen
om dit voor elkaar te krijgen, waarbij de bevoegd gezagen zelf opdrachtgever zijn
en blijven. Zeven plansoftware leveranciers zijn aan het testen om omgevingsdocumenten
te publiceren via DSO-LV, vijf daarvan zijn in staat de eerste stappen in het oefenen
nu te ondersteunen. Twee leveranciers leggen de laatste hand aan de oefensoftware
en kunnen dit naar verwachting deze maand. Er is en wordt door alle leveranciers een
grote innovatieve inspanning geleverd om de lokale ICT-systemen van het DSO te ontwikkelen
en op te leveren. Verwacht wordt dat alle planleveranciers eind eerste kwartaal – naast
basale publicaties – ook complexe en gedetailleerde wijzigingen kunnen publiceren.

Aansluitingen op en het oefenen met het DSO

Bevoegde gezagen moeten hun lokaal ICT-systemen aansluiten op de Landelijke Voorziening.
De cijfers van de afgelopen maanden laten zien dat voor alle te realiseren aansluitingen
op de pre-productie omgeving meer dan 90% van de bevoegde gezagen is aangemeld of
reeds is aangesloten. Voor vergunningen en meldingen 96%, het publiceren van omgevingsdocumenten
93% en toepasbare regels (vragenbomen) 92%. Meer dan 75% is daadwerkelijk technisch
aangesloten. Met alle bevoegde gezagen die nog niet zijn aangesloten is contact geweest
en is bekend waarom zij nog niet aangesloten zijn. Vanuit de koepels worden zij alsnog
aangespoord om zo snel als mogelijk aan te sluiten. Er zijn verschillende verklaarbare
redenen voor het later aansluiten dan beoogd: er kan sprake zijn van een gemeentelijke
herindeling, het bevoegd gezag heeft ervoor gekozen om een nieuwe aanbesteding te
doorlopen, de lokale software is al wel aangeschaft maar nog niet gebruiksklaar of
men kan niet aansluiten of wil dat bewust later pas doen. Met de koepels zijn afspraken
gemaakt over wie op welke moment actie onderneemt richting de achterblijvers.

Op basis van wat we kunnen waarnemen op de oefenomgeving zijn er tot op heden zijn
237 bevoegd gezagen die reeds in meer of mindere mate enige oefenactiviteiten hebben
uitgevoerd op het gebied van vergunningverlening en meldingen. Voor het publiceren
van omgevingswetbesluiten zijn dat er 57 en voor toepasbare regels (vragenbomen) 61.
Op onderdelen wordt er dus geoefend met het DSO maar de omvang en diepgang van dat
oefenen is tot nu toe vaak nog beperkt.

Voor een volledig overzicht van aansluitcijfers verwijs ik u naar de bijlage 1 bij
deze brief2.

Tijdelijke alternatieve maatregelen

In mijn brief van 27 mei 20213 en mijn beantwoording op Kamervragen van 9 juni 20214, 14 juni 20215 en 3 september 2021 ben ik ingegaan op de uitwerking van een pakket van tijdelijke
alternatieve maatregelen (TAM). Deze zijn bedoeld om ervoor te zorgen dat gemeenten
in de keten «van plan tot publicatie» continuïteit van dienstverlening kunnen verlenen
en procedures voor urgente gebiedsontwikkeling doorgang kunnen blijven vinden. Bijvoorbeeld
als tijdelijke terugvaloptie indien een bevoegd gezag in deze keten onverhoopt nog
niet is aangesloten, omdat de software die het bevoegd gezag gebruikt nog niet alle
vereiste functionaliteiten ondersteunt, of omdat onderdelen van DSO-LV nog niet benut
kunnen worden.

In de aanpak van gemeenten blijft veruit te prefereren dat procedures voor de gebiedsontwikkeling
doorgang krijgen door tijdig aan te sluiten op DSO-LV of door deze vóór 1-7-2022 te
starten op grond van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en deze na inwerkingtreding
onder dit recht af te maken. Dit zal de optie zijn voor de meeste gemeenten in Nederland.

In overleg met de VNG is goed gekeken naar welke gemeenten aanvullend een alternatief
in hun aanpak nodig hebben. Samen met leveranciers en stedenbouwkundige bureaus is
afgesproken hoe daarvoor de huidige IMRO-standaard6 tijdelijk onder de Omgevingswet gebruikt kan worden. Hierbij is gebruik gemaakt van
de kennis en ervaring die is opgedaan bij het publiceren van plannen onder de Crisis-
en herstelwet (Chw).

De operationalisering van de tijdelijke alternatieve maatregel voor omgevingsplannen
wordt nu in goed overleg met leveranciers vóór 1 juli 2022 ingeregeld en uitgewerkt
in instructies. De tijdelijke alternatieve maatregelen zijn een tijdelijk vangnet
voor bevoegde gezagen indien ze onverhoopt geen gebruik kunnen maken van het DSO.
Ze voorkomen bijvoorbeeld dat dienstverlening aan inwoners en bedrijven rond vergunningverlening
stopt bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet.7

Het gebruik van DSO: vullen met inhoud

In oktober is de laatste versie van de landelijke wet- en regelgeving in de oefenomgeving
van het DSO-LV geladen. Eerder oefenmateriaal is daarbij verwijderd. Zo zijn de versies
geladen van de juridische regels van de AMvB’s en de Omgevingsregeling, waarin alle
aanvullingswetgeving is verwerkt. Het overgrote deel van de zogenaamde «vragenbomen»
die hierbij horen, is ook op de oefenomgeving gezet. Ook is een nieuwe versie van
de zogenaamde «bruidsschat» geladen. Dit zijn de regels die bij inwerkingtreding van
de Omgevingswet verhuizen van het Rijk naar gemeenten en waterschappen.

Het Rijk heeft in de afgelopen maanden bovendien oefenversies van de Nationale Omgevingsvisie
en van een aantal Natura2000-aanwijzingsbesluiten in STOP-TPOD-formaat geladen. Het
is de bedoeling om de NOVI en alle Natura2000-aanwijzingsbesluiten en Natura2000-toegangsbeperkingsbesluiten
te tonen in de viewer van DSO-LV, waarop ook de begrenzingen van deze gebieden zichtbaar
worden gemaakt. De ontwerp-omgevingsverordening van de provincie Zeeland is – met
het nodige handwerk – door middel van DSO-LV ter inzage gelegd. De inzagetermijn is
inmiddels verstreken.

Figuur 2: ontwerp-omgevingsverordening provincie Zeeland

Voor gemeenten geldt overigens geen minimumvereiste voor content in DSO-LV: zij ontvangen
van het Rijk de bruidsschat, en zijn niet verplicht hier voor inwerkingtreding van
de Omgevingswet zelf iets aan toe te voegen. Gebruikers van het DSO zien bij raadpleging
het omgevingsplan van rechtswege tezamen met de bruidsschat. Het overzetten van de
vragenbomen uit de huidige voorziening Omgevingsloket Online naar het DSO-LV vraagt
van gemeenten nog een flinke inspanning.

Waterschappen hoeven bij inwerkingtreding ook geen eigen content in DSO-LV te hebben,
ook zij kunnen volstaan met de bruidsschat. Zij hebben tot 2024 om hun nieuwe waterschapsverordening
via DSO-LV te ontsluiten. De ambitie van de meeste waterschappen is echter wel degelijk
om de waterschapsverordeningen al eerder via DSO aan te bieden, omdat dit de dienstverlening
aan burgers, bedrijven en andere overheden verbetert.

Halfjaarrapportage Monitor Invoering Omgevingswet

Bij deze brief treft u het rapport van de meest recente Monitor Invoering Omgevingswet
aan (bijlage 2)8. Het onderzoek is uitgevoerd in de maand september van dit jaar. De monitorcijfers
laten zien dat bevoegde gezagen doorgaan met het treffen van voorbereidingen voor
de Omgevingswet. Wederom is zichtbaar dat eerder oponthoud door het later stabiel
beschikbaar komen van de standaard voor overheidspublicaties (STOP-TPOD) doorwerking
heeft gehad in de ontwikkeling van lokale software en dat er nog veel werk is te verzetten.

Naast deze technische kant komt meer bestuurlijk het beeld naar voren dat niet alleen
tijd en capaciteit bepalende factoren zijn voor het treffen van de voorbereidingen, maar ook duidelijkheid over het moment waarop de Omgevingswet daadwerkelijk in werking zal treden. Totdat
die definitieve duidelijkheid er is wordt bij een deel van de bevoegd gezagen capaciteit
niet volledig geconcentreerd op de Omgevingswet en worden investeringen naar achter
geschoven.

Ik heb u eerder geïnformeerd over de vijf minimale wettelijke criteria voor inwerkingtreding
en het pad dat voor de bestuurlijke partners leidend is richting inwerkingtreding
per 1 juli 2022. In mijn voortgangsbrieven en monitorrapportages informeer ik u aan
de hand van deze criteria steeds over de voortgang. Voor elk criterium zijn drie sporen
bepalend voor het kritieke pad, te weten: de landelijke voorziening van het DSO (DSO-LV),
de software van de softwareleveranciers en de implementatie bij de bevoegde gezagen.
Voor een uitgebreidere samenvatting van de stand van zaken aan de hand van de vijf
criteria verwijs ik u naar bijlage 39.

De stand van zaken op de vijf criteria en de uitkomsten van de monitor laten duidelijk
een voortgang zien. Gelet daarop kom ik met de bestuurlijke partners tot de conclusie
dat we kunnen blijven koersen op inwerkingtreding per 1 juli 2022.

Dat laat onverlet dat er een aantal vraagstukken is dat nadrukkelijk de aandacht vraagt
van de bestuurlijke partners en mij. Die vraagstukken hebben met name betrekking op
het digitale stelsel. Verder zijn er ook een aantal mijlpalen te markeren.

• Zoals eerder geschetst heeft de provincie Zeeland haar ontwerp-omgevingsverordening
in STOP-TPOD formaat in DSO-LV ter inzage heeft gelegd. Hiermee is deze provincie
de eerste met een officieel besluit in het DSO, en tevens de laatste provincie die
een ontwerp voor een nieuwe omgevingsverordening heeft gepubliceerd. Het publiceren
door Zeeland heeft nog niet volledig geautomatiseerd plaatsgevonden, omdat de lokale
software nog niet klaar was. Zodra dit het geval is, zal het oefenen met het publiceren
van de omgevingsverordening via DSO-LV starten.

• De andere provincies hebben dit eerder al gedaan via de IMRO route en zijn te zien
op www.ruimtelijkeplannen.nl en via de overbruggingsfunctie vindbaar in DSO-LV.

• Het Rijk heeft een nieuwe oefenversie van de rijksregels (AMvB’s en Omgevingsregeling,
inclusief alle aanvullingswetgeving) en de bruidsschat beschikbaar gesteld op de oefenomgeving
van DSO-LV, zodat hiermee in de komende periode door alle overheden geoefend kan worden.
Bij het tonen van omgevingsdocumenten is het steeds zoeken naar een goed evenwicht.
Soms zijn zware bestanden noodzakelijk, en die trekken een wissel op de performance
van het DSO. Momenteel wordt bezien hoe deze kwestie kan worden opgelost, waarbij
er sprake is van een goed evenwicht tussen voldoende detail en rechtmatigheid enerzijds
en werkbaarheid anderzijds.

Instellen onafhankelijke evaluatiecommissie

Naar aanleiding van de motie Rietkerk10, is in de afgelopen periode verkend of het mogelijk is om voor de taken van de onafhankelijke
evaluatiecommissie aan te sluiten bij een van de bestaande onafhankelijke adviescolleges.
Het inbedden bij een bestaand onafhankelijk adviescollege betekent dat de onafhankelijkheid
van de evaluatie van de Omgevingswet automatisch geborgd is. Verder maken de omvang
van de taken en de duur van de inzet dat de Kaderwet adviescolleges van toepassing
is op het instellen van deze evaluatiecommissie. Op grond van de Kaderwet adviescolleges
moet het kabinet terughoudend omgaan met het instellen van nieuwe adviescolleges.
De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) is daarom benaderd en heeft onlangs
positief besloten op het verzoek om als onafhankelijke evaluatiecommissie voor de
Omgevingswet op te treden.

De hoofdtaak van de evaluatiecommissie vloeit voort uit de Omgevingswet en de motie-Rietkerk
en betreft de evaluatie van de wet. Vijf en tien jaar na inwerkingtreding wordt een
evaluatie uitgevoerd. Daarnaast zal de evaluatiecommissie reflecteren op de jaarlijkse
monitoringsrapportage, naar aanleiding van de motie Rietkerk. Als eerste zal de commissie
adviseren over de opzet en inrichting van het monitoringsprogramma.

De Rli zal voor organisatorische invulling van de taken aansluiten bij de reguliere
werkwijze van de Raad, waarbij een subcommissie wordt ingesteld die het advies voorbereidt.
De Rli heeft het voornemen om in de periode van januari tot en met juni een «Raadscommissie
evaluatie Omgevingswet in oprichting (REO)» in te richten. Deze REO in oprichting
zal adviseren over de opzet van een goed monitoringsprogramma voor de Omgevingswet
in de eerste vijf jaar na inwerkingtreding en zal een plan van aanpak opstellen voor
de eerste vijfjaarlijkse evaluatie van de Omgevingswet en de jaarlijkse tussentijdse
reflectieverslagen, die ook aan de Staten-Generaal worden gezonden. Vanaf juli 2022
kan de REO dan formeel van start.

Wet- en regelgeving

Het wetgevingsproces is inhoudelijk met de Tweede en Eerste Kamer afgerond. Alle regelgeving
van het hoofdspoor, het invoeringsspoor en de vier aanvullingssporen is inmiddels
vastgesteld en bekendgemaakt.

Dit betekent dat vanaf het moment van inwerkingtreding het instrumentarium van de
Omgevingswet kan worden benut voor activiteiten en maatschappelijke opgaven op het
gebied van de fysieke leefomgeving. Om ervoor te zorgen dat het stelsel op het moment
van inwerkingtreding actueel is, zal in onderhoud worden voorzien. Zo is afgelopen
zomer een ontwerp van het Verzamelbesluit Omgevingswet 2022 in internetconsultatie
gebracht met wijzigingen van ondergeschikte betekenis. Daarbij gaat het om juridisch
technische wijzigingen en reparaties van niet-beleidsmatige aard. Het aangepaste ontwerp
is voor advies aan de Afdeling advisering van de Raad van State voorgelegd.

Daarnaast vindt nog overleg plaats met de bestuurlijke koepels over enkele beleidsinhoudelijke
thema’s binnen het stelsel. Voor zover de uitkomsten daarvan leiden tot wijzigingen
in de regelgeving krijgen die een plek binnen de reguliere wijzigingen van de regelgeving
voor die beleidsterreinen. Dat geldt ook voor wijzigingen die mogelijk voortvloeien
uit de wetgevingsagenda van een nieuw kabinet, bijvoorbeeld in verband met nieuwe
maatschappelijke opgaven of ambities. Het stelsel van de Omgevingswet is een levend
stelsel, dat door beleidsontwikkelingen in Nederland of in internationaal verband,
aan wijzigingen onderhevig zal zijn. Deze ontwikkelingen zijn vergelijkbaar met die
van het huidige recht en zullen ook na inwerkingtreding van de Omgevingswet doorlopen.

Voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet is een inwerkingtredingsbesluit (KB)
nodig. Hierna, aan het slot van deze brief, wordt op het daaraan voorafgaande parlementaire
proces ingegaan. Als de datum van inwerkingtreding is vastgesteld zal ook de inwerkingtreding
van de overige onderdelen van het stelsel worden geregeld. De technische uitwerking
daarvan gebeurt via een koninklijk besluit en een ministerieel besluit. Daarop hoeft
de uitvoeringspraktijk niet te wachten. Nu reeds zijn van alle onderdelen van het
stelsel integrale geconsolideerde versies van de regelgevingsteksten beschikbaar.
Die geven een beeld van hoe de regelgeving er bij inwerkingtreding uit komt te zien.11 Die versies zijn voor iedereen te raadplegen en kunnen worden gebruikt bij de voorbereiding
op de invoering van het stelsel.

Tussen nu en 1 juli 2022 en daarna

Het overkoepelende beeld is dat er in de afgelopen maanden heel veel werk is verzet
en dat ook in de komende maanden hard doorgewerkt zal worden om de beoogde inwerkingtredingsdatum
van 1 juli 2022 te halen. De interbestuurlijke aanpak werpt hierbij zijn vruchten
af. We werken er hard aan om als één overheid samen zaken in gereedheid te brengen
en groeien naar het moment van inwerkingtreding toe. Dat betekent niet dat het stelsel
dan «af» is op de datum van inwerkingtreding. Het moet voldoende gereed zijn om verantwoord
van start te kunnen gaan. Om daarna gezamenlijk inwoners en bedrijven van dienst te
zijn en aan de hand van hun ervaringen de werking van het stelsel verder af te bouwen
en te vervolmaken. Met de inwerkingtreding zetten we daarom nadrukkelijk een komma
en geen punt. Ook daarna zal het stelsel verder worden doorontwikkeld en zullen bevoegde
gezagen meer en meer ingevoerd raken in het nieuwe stelsel. We zitten in een transitie
die onder andere vanwege het overgangsrecht nog jaren zal duren. Ook na de inwerkingtreding
gaat de implementatie alsmede de noodzakelijke uitbouw van het DSO dus door.

We weten dat via het grootschalig oefenen nieuwe vraagstukken aan het licht komen
en dat het te midden van de vele belangen, verwachtingen en wensen belangrijk is om
die snel en adequaat op te lossen. Alle voorbereidingen in het vierde kwartaal van
dit jaar staan daarmee in het teken van stabiliteit en robuustheid van de landelijke
voorziening.

Tegen deze achtergrond is het bestuurlijke proces in de komende maanden erop gericht
om de vinger aan de pols te houden en de implementatie via ontwikkelen, oefenen en
inregelen aan te blijven jagen.

Parlementair proces

Deze brief en de bijgaande voortgangsinformatie vormen een schakel in de keten van
het proces van informatievoorziening en de parlementaire besluitvorming over de invoering
van de Omgevingswet. Dit proces is enkele jaren geleden ingezet en zal ook de komende
tijd worden voortgezet. Zoals aangegeven in mijn brief van 27 mei 202112 en bij de beantwoording van de vragen op 3 september 202113 vind ik het belangrijk om met beide Kamers goed te overleggen over het vervolgproces
op weg naar de parlementaire besluitvorming over de datum van inwerkingtreding. Zo
kan er bij de planning en inrichting van dat proces voor worden gezorgd dat er voldoende
tijd is voor een zorgvuldige behandeling.

Ik hecht eraan dat u over de informatie beschikt om een goede afweging te kunnen maken
over de inwerkingtreding van de Omgevingswet en dat in beide Kamers een zorgvuldige
behandeling kan plaatsvinden. Ik wil daarbij zowel recht doen aan de weergave van
de laatste feitelijke stand van zaken in de praktijk als aan de behoefte van de uitvoeringspraktijk
om tijdig duidelijkheid te hebben over de inwerkingtredingsdatum. Ik zal u daarom
regelmatig voorzien van nadere voortgangsinformatie die u kunt betrekken bij uw oordeelsvorming.
Vervolgens zal, zoals wettelijk is geborgd, het ontwerp van het inwerkingtredings-KB
bij beide Kamers worden voorgehangen. Op dat moment kunt u definitief de balans opmaken
over de voorgestelde datum van inwerkingtreding. Ten aanzien van de voorhangprocedure
wil ik nogmaals benadrukken dat de eerder gedane toezeggingen14 onverminderd gelden.

Als beide Kamers met de voorgestelde datum hebben ingestemd zal het KB worden vastgesteld
en in het Staatsblad worden gepubliceerd. Uitgaande van de inwerkingtredingsdatum
van 1 juli 2022 zal de publicatie in het Staatsblad uiterlijk 1 april 2022 moeten
plaatsvinden.

Ik zie ernaar uit om met uw Kamer de vervolgstappen te zetten op weg naar een zorgvuldige
en verantwoorde invoering van de Omgevingswet. Dit proces sluit aan bij de wijze waarop
regering en parlement de afgelopen jaren de wetgeving van het nieuwe stelsel tot stand
hebben gebracht. Daarbij staat voor mij centraal staat dat de uitvoeringspraktijk
goed met het stelsel aan de slag kan.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, K.H. Ollongren