Brief regering : Geannoteerde agenda voor de Raad Algemene Zaken van 19 oktober 2021

Nr. 2409
BRIEF VAN DE MINISTER VAN BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 8 oktober 2021

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan voor de Raad Algemene Zaken van 19 oktober
2021.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
H.P.M. Knapen

GEANNOTEERDE AGENDA VAN DE RAAD ALGEMENE ZAKEN VAN 19 OKTOBER 2021

Op dinsdag 19 oktober 2021 vindt in Luxemburg een Raad Algemene Zaken (RAZ) plaats.
Op de agenda1 van de Raad staan de volgende onderwerpen: voorbereidingen van de Europese Raad (ER)
van 21 en 22 oktober, de jaarlijkse rechtsstatelijkheidsdialoog en de Conferentie
over de Toekomst van Europa. De Minister van Buitenlandse Zaken is voornemens deel
te nemen aan deze vergadering.

Voorbereiding ER 21–22 oktober

De Raad Algemene Zaken zal de Europese Raad van 21 en 22 oktober voorbereiden. Op
de agenda staan COVID-19, digitalisering, energieprijzen, migratie, handel en onder
externe betrekkingen: voorbereiding van de ASEM-top van 25–26 november a.s. in Phnom
Penh, de Oostelijk Partnerschaptop van 15 december a.s. in Brussel, de COP26 over
klimaatverandering van 31 oktober tot 12 november a.s. in Glasgow, en de COP15 over
biodiversiteit in Kunming die 11–15 oktober a.s. (online) en 25 april–8 mei 2022 (in
persoon) plaatsvindt. De geannoteerde agenda van deze ER2 gaat u separaat toe.

Jaarlijkse rechtsstatelijkheidsdialoog

De Raad zal zijn jaarlijkse horizontale rechtsstatelijkheidsdialoog houden. Daaraan
ligt het Rechtsstaatrapport 20213 ten grondslag, dat de Europese Commissie op 20 juli jl. publiceerde. De Commissie
geeft hierin een overzicht van belangrijke rechtsstatelijke ontwikkelingen in de lidstaten
en op EU-niveau, zowel positieve als negatieve. Daarbij put zij uit een grote hoeveelheid
interne en externe bronnen, waaronder de Raad van Europa, de Organisatie voor Veiligheid
en Samenwerking in Europa (OVSE) en maatschappelijke organisaties. Ook zijn alle lidstaten
in staat gesteld bijdragen te leveren. Het rapport richt zich op vier aandachtsgebieden:
het justitieel stelsel, het anti-corruptiekader, mediapluriformiteit, en overige zaken
die verband houden met checks and balances. Ook zijn er landenhoofdstukken over alle 27 lidstaten. De kabinetsappreciatie4 van het rapport is beide Kamers op 1 oktober jl. toegegaan. De Nederlandse inbreng
bij de komende horizontale dialoog zal in lijn zijn met deze appreciatie.

Op de Raad Algemene Zaken van 23 november a.s. zal vervolgens de landenspecifieke
rechtsstatelijkheidsdialoog plaatsvinden met Kroatië, Italië, Cyprus, Letland en Litouwen.
De landenspecifieke dialoog met onder meer Nederland is voorzien voor voorjaar 2022
onder Frans Voorzitterschap. In haar jaarlijkse Staat van de Unie op 15 september
jl. kondigde Commissievoorzitter Von der Leyen aan dat de Commissie met ingang van
het Rechtsstaatrapport 2022 concrete aanbevelingen zal toevoegen aan de landenhoofdstukken.
Nederland heeft dit het afgelopen jaar herhaaldelijk bepleit om het rapport en de
dialoog erover in de Raad meer relevantie en betekenis te geven. Het kabinet verwelkomt
dan ook deze verdere versterking van het rapport.

Conferentie over de Toekomst van Europa

Het Sloveens voorzitterschap zal een presentatie geven van de laatste ontwikkelingen
rond de Conferentie over de Toekomst van Europa. Hierbij zal in worden gegaan op de
voorbereiding van de plenaire vergadering. De plenaire vergadering van de Conferentie
vindt plaats op 23 oktober a.s. in Straatsburg. Op de agenda staat allereerst een
terugkoppeling van de eerste bijeenkomsten van de Europese burgerpanels. Alle vier
de EU-burgerpanels5 zijn fysiek bijeengekomen in september. In deze eerste bijeenkomst hebben zij zichzelf
georganiseerd, en de te bespreken thema’s en onderwerpen in kaart gebracht. De EU-burgerpanels,
bestaand uit 200 personen per panel, komen in totaal 3 keer bijeen. De volgende bijeenkomsten
zijn voorzien voor november (digitaal) en december/januari (fysiek). Daarnaast is
een presentatie van nationale burgerconsultaties door de burgervertegenwoordigers
voorzien, en een terugkoppeling van het Europees Jeugd Evenement van 8–9 oktober dat
is georganiseerd door het Europees Parlement. Tot slot zal het gezamenlijk voorzitterschap
van de Conferentie een presentatie geven van de eerste twee tussentijdse rapporten
van het meertalig digitale platform, van 15 september6 en 15 oktober.

Naar verwachting zal het Sloveens voorzitterschap in de Raad een terugkoppeling geven
van de oprichting van werkgroepen die de plenaire vergaderingen gaan voorbereiden.
Binnen het gezamenlijk voorzitterschap van de Conferentie wordt op korte termijn besloten
over het mandaat, de werkwijze en de vormgeving van deze werkgroepen. Het kabinet
maakt van deze gelegenheid gebruik om uw Kamer hieronder nader over de plenaire vergadering
van 23 oktober a.s. en de inzet van het kabinet te informeren.

Toezegging MFK-rechtsstaatverordening

Ten aanzien van de toezegging gedaan in het Algemeen Overleg Rechtsstatelijke ontwikkelingen
in de EU d.d. 27 januari jl. (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2266) door Minister Blok om bij de Europese Commissie na te gaan hoe op dit moment inbreuken
op de rechtsstaat met betrekking tot het rechtsstaatmechanisme worden bijgehouden,
kan het kabinet als volgt berichten. De MFK-rechtsstaatverordening (Verordening (EU)
2020/2092) is een belangrijk nieuw instrument dat voor het eerst een directe koppeling
legt tussen de ontvangst van EU middelen uit het Meerjarig Financieel Kader en het
Herstelinstrument en de eerbiediging van de beginselen van de rechtsstaat. De Commissie
is haar onderzoekende werk onder deze nieuwe verordening per 1 januari 2021 gestart
en heeft meermaals bevestigd dat al deze haar bevindingen (geconstateerde schendingen
van de beginselen van de rechtsstaat) zullen worden betrokken bij eventuele maatregelen
die de Commissie zal voorstellen op basis van de MFK-rechtsstaatverordening. Dit na
vaststelling van de door de Commissie op te stellen richtsnoeren en de uitspraak van
het Europese Hof van Justitie. De voorzitter van de Commissie heeft verzekerd dat
geen enkele schending van de beginselen van de rechtsstaat die in de tussentijd plaatsvindt
door de Commissie terzijde zal worden geschoven. Het kabinet zal er nauwlettend op
blijven toezien dat de Commissie hier de daad bij het woord voegt.

Nadere informatie betreffende de plenaire vergadering van de Conferentie over de Toekomst
van Europa op 23 oktober 2021

Overeenkomstig de informatie-afspraken7 informeert het kabinet uw Kamer hierbij over de inzet voor de plenaire vergadering
van 23 oktober 2021 van de Conferentie over de Toekomst van Europa.

Op 23 oktober a.s. vindt de tweede plenaire vergadering van de Conferentie plaats.
Deze plenaire vergadering zal plaatsvinden in Straatsburg, waarbij zowel fysiek als
digitaal kan worden deelgenomen. Deze plenaire vergadering zal voornamelijk het verloop
van en de eerste resultaten vanuit de burgerconsultaties bespreken, zowel van de Europese
burgerpanels, de nationale burgerconsultaties, als het digitale platform.

Het kabinet organiseert momenteel nationale burgerconsultaties, om de uitkomsten vervolgens
aan te bieden aan de Conferentie en in te brengen tijdens de plenaire vergadering.
Het kabinet ziet een rol voor zichzelf om de mening en wensen van de Nederlandse bevolking
in te brengen; de Conferentie draait immers om het bevragen en betrekken van burgers.

Zoals het kabinet uw Kamer reeds per brief van 2 maart jl. heeft geïnformeerd8, bestaan de nationale burgerconsultaties uit twee onderdelen, beide onafhankelijk
uitgevoerd: de burgerdialogen Kijk op Europa, en een notitie van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) over de wensen en verwachtingen
van Nederlanders ten aanzien van de Europese Unie. Over de burgerdialogen Kijk op Europa is een eerste tussenverslag beschikbaar, dat ingaat op de eerste fase van de burgerdialogen.
Het tussenverslag over de burgerdialogen Kijk op Europa en de notitie van het SCP komen uw Kamer parallel aan deze geannoteerde agenda toe.

Het kabinet zal langs onderstaande lijnen bevindingen en elementen uit beide (tussen)verslagen
overbrengen in de plenaire vergadering, daarbij de opmerking plaatsend dat het eerste
resultaten betreft en de verdiepende fase nog volgt.

Uit het tussenverslag van de burgerdialogen Kijk op Europa en de notitie van het SCP blijkt dat het merendeel van de Nederlanders voorstander
is van het EU-lidmaatschap. Tegelijkertijd komt uit de SCP-notitie naar voren dat
een meerderheid ook vindt dat Nederland te veel macht heeft overgedragen aan de EU,
en zijn voorstanders van het lidmaatschap ook kritisch ten aanzien van het Europese
project, onder meer over de kosten. De notitie en het tussenverslag laten beide zien
dat Nederlanders drie thema’s het belangrijkst vindt voor de EU om aan te werken:
klimaatverandering en milieu, veiligheid en rechtsstaat, en migratie en vluchtelingen.
Het tussenverslag van Kijk op Europa laat enkele nuances zien binnen deze thema’s. Naast deze drie thema’s geeft de SCP-notitie
weer dat Nederlanders drie basisverwachtingen of -behoeftes in gesprekken noemen die
zij hebben ten aanzien van de EU: rechtvaardigheid, stabiliteit en bescherming. Men
verwacht, zo stelt de notitie, van de EU een rechtvaardige en eerlijke verdeling van
lusten en lasten, stabiliteit in zowel materieel opzicht (welvaart, een sterke economie)
als immaterieel opzicht (vrede, welzijn) en bescherming als hoeder van «de Europese
manier van leven» (zowel welvaart als cultuur). Als het gaat om het bestrijden van
de coronacrisis blijkt uit de rapporten dat Nederlanders wel een rol voor de EU zien.
Zij vinden dat de corona-aanpak van de EU zich vooral moeten richten op de snelle
toegang tot veilige en doeltreffende vaccins voor alle EU-burgers en op het uitwerken
van een strategie om een soortgelijke crisis in de toekomst te voorkomen. Ook uit
het tussenverslag van Kijk op Europa blijkt dat een ruime meerderheid van de Nederlanders EU-samenwerking op dit gebied
steunt.

De SCP-notitie noemt economie als belangrijk thema voor de EU voor Nederlanders. Over
het algemeen zien Nederlanders de voordelen van de Europese eenheidsmarkt met een
gemeenschappelijke munt en vinden het een onmisbare voorwaarde voor de Nederlandse
welvaart. Uit het Kijk op Europa tussenverslag blijkt ook dat een ruime meerderheid van de Nederlanders vindt dat de
EU ervoor moet zorgen dat bedrijven meer samenwerken, om zo de Europese economie sterker
te maken en dat de EU een leider moet zijn in de strijd tegen klimaatverandering.
Uit de SCP-notitie blijkt dat het merendeel van de Nederlanders onderwerpen die raken
aan de nationale verzorgingsstaat (pensioenen, belastingen, sociale voorzieningen,
zorg en onderwijs) vooral een verantwoordelijkheid vinden van de nationale overheid,
evenals zaken die raken aan de nationale identiteit (zoals streekproducten of bepaalde
culturele tradities). Een van de onderwerpen in de notitie die niet direct aansluit
bij de thema’s van de Conferentie maar die wel – voornamelijk door mensen die kritisch
zijn over het EU-lidmaatschap – genoemd wordt door Nederlandse burgers, zijn de kosten
van de EU. De SCP-notitie geeft aan dat de behoefte aan meer transparantie over de
inzet van financiële middelen vermoedelijk deels ook gaat over de manier waarop burgers
informatie over de (uitgaven van de) EU krijgen. Er is veel gedetailleerde en technische
informatie beschikbaar, maar dit lijkt niet goed aan te sluiten bij de behoefte van
burgers aan transparantie.