Brief regering : Halfjaarverantwoording 2020 NS en ProRail en uitvoering amendement ‘betere internetverbinding in de trein’

Nr. 904 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 16 oktober 2020

Met deze brief stuur ik u de halfjaarrapportages van NS en ProRail toe1. Hiermee informeer ik uw Kamer over hun prestaties in de eerste helft van 2020. Tevens
informeer ik uw Kamer met deze brief over de uitkomsten van het onderzoek dat ik heb
uitgevoerd naar aanleiding van het amendement van de leden Amhaouch en Van Der Graaf2 over een betere internetverbinding in de trein.

Halfjaarrapportages NS en ProRail

Conform de concessie-afspraken hebben NS en ProRail mij geïnformeerd over hun prestaties
over de eerste helft van 2020. In de halfjaarrapportages geven NS en ProRail een tussentijds
beeld van de uitvoering van het vervoer- en het beheerplan voor 2020, en van hun operationele
prestaties. Een formeel oordeel over de prestaties vorm ik zoals gebruikelijk pas
naar aanleiding van de jaarverantwoordingen van NS en ProRail, als de prestaties over
het hele jaar bekend zijn.

Het eerste halfjaar van 2020 heeft zich voor NS en ProRail in belangrijke mate gekenmerkt
door de uitbraak en gevolgen van het Coronavirus. NS en ProRail hebben in deze periode,
tezamen met andere sectorpartijen, aannemers, reizigersorganisaties en decentrale
overheden, een belangrijke bijdrage geleverd aan het betrouwbaar en op veilige wijze
in beweging houden van reizigers in vitale beroepen én van goederen op het spoor.
Ik ben de conducteurs, machinisten, service-medewerkers, treindienstleiders, incidentbestrijders
en alle andere medewerkers van NS en ProRail erkentelijk voor hun inzet onder uitdagende
omstandigheden in deze bijzondere tijd.

Het uitvoeren van de (verstevigde) basisdienstregeling, waarover ik uw Kamer op 17 maart
jl.3 heb geïnformeerd, heeft verregaande gevolgen gehad voor de dienstverlening, operatie
en bedrijfsvoering van zowel ProRail als NS. Zo reisden in de eerste helft van dit
jaar flink minder reizigers met het openbaar vervoer, en heeft de aandacht van NS
en ProRail gelegen op het waarborgen van de continuïteit en veiligheid van het spoorvervoer.
Zoals ik ook eerder aan uw Kamer heb gemeld4 bespreek ik met NS en ProRail hoe ik omga met niet nagekomen verplichtingen die aantoonbaar
het gevolg zijn van COVID-19 en/of het handelen in de geest van het OV-protocol. Dat
doe ik in het voorjaar 2021 wanneer het beeld over heel 2020 beschikbaar is. Het waarderen
van de prestaties van NS en ProRail op basis van de prestatie-indicatoren is lastig
gegeven de bijzondere omstandigheden. Ik neem dat uiteraard mee in mijn waardering
en ga daar pragmatisch mee om.

Prestaties NS

De prestatie-indicatoren zoals deze zijn vastgelegd in de vervoerconcessie, en de
hierop overeengekomen bodemwaarden, zijn gebaseerd op de reguliere bedrijfsvoering
en reizigersaantallen. De prestaties van NS over het eerste halfjaar van 2020 zijn
onder afwijkende omstandigheden tot stand gekomen. In de context van de coronamaatregelen,
sterk afgenomen reizigersaantallen en een afwijkende dienstregeling, zijn de prestatie-indicatoren
over de eerste helft van 2020 dan ook niet te vergelijken met andere jaren. Een voorbeeld
hiervan is de prestatie-indicator Zitplaatskans in de spits HRN. Deze betrof in het
tweede kwartaal van 2020 100% als gevolg van de sterk afgenomen reizigersaantallen
in combinatie met het rijden met voldoende capaciteit om veilig vervoer voor vitale
beroepen en de 1,5 meter maatregelen mogelijk te maken.

Tegen deze achtergrond blijkt dat NS in het eerste halfjaar op alle prestatie- indicatoren
waarvoor cijfers beschikbaar zijn boven de bodemwaarde heeft gepresteerd. Ook op de
gezamenlijke prestatie-indicatoren met ProRail m.b.t. reizigerspunctualiteit is de
score over het eerste halfjaar van 2020 hoog. Gemiddeld was 92,8% van de reizigers
in de eerste zes maanden van 2020 op tijd op hun bestemming.

Zoals ik op 12 mei5 en op 21 september jl.6 aan uw Kamer heb gemeld is het niet mogelijk om enquêtes in de trein af te nemen
voor het meten van de klanttevredenheid van de reiziger. Als gevolg daarvan bevat
de halfjaarverantwoording van NS geen cijfers hiervan voor de prestatie-indicatoren
Algemeen klantoordeel, Algemeen klantoordeel HSL Zuid diensten, Klantoordeel sociale
veiligheid in de trein en op het station en Informatie bij ontregelingen in de trein
en op het station.

Prestaties ProRail

ProRail geeft aan dat tijdens Corona het spoorsysteem robuust is blijven draaien,
werkzaamheden al dan niet versneld zijn uitgevoerd en de impact op de dagelijkse uitvoering
beheersbaar is gebleven. Tijdens de basisdienstregeling waren de prestaties niet vergelijkbaar
met eerdere jaren wanneer een uitgedunde dienstregeling werd gereden. Normaliter wordt
een landelijk uitgedunde dienstregeling bijvoorbeeld ingezet bij extreme weersomstandigheden,
waarbij veel reizigers gebruik maken van het spoorsysteem. Daar was nu geen sprake
van. Er hebben deze periode minder storingen plaatsgevonden, die op hun beurt minder
invloed op de dienstregeling – en daarmee op de passagiers – hadden. Ook leidden de
lage reizigersaantallen tot en met juli tot betere prestaties ten aanzien van punctualiteit,
omdat er geen negatief effect van reizigersdrukte optrad tijdens het halteren.

Op alle prestatie-indicatoren waarvoor cijfers beschikbaar zijn7 scoort ProRail in de eerste helft van 2020 boven de bodemwaarden8 en zijn de prestaties nagenoeg gelijk aan de prestaties in dezelfde periode vorig
jaar. Op de prestatie-indicatoren Transitotijd goederen (2019: 3,5%; 2020: 3,2%) en
Impactvolle storingen op de infra (2019: 211; 2020: 176) heeft ProRail beter gepresteerd.

Met de in 2011 ontwikkelde Veiligheidsladder meet ProRail de veiligheidscultuur bij
opdrachtnemers en de eigen organisatie. Deze bestaat uit 5 treden, waarvan 5 de hoogste
is. ProRail beschouwt trede 4 als het minimaal gewenste niveau en laat elk jaar een
externe partij een audit uitvoeren hierop. In de Halfjaarverantwoording geeft ProRail
aan te zijn teruggezakt op de veiligheidsladder van trede 4 naar trede 3. Dit blijkt
uit een externe audit die is uitgevoerd door Kiwa. In deze audit staat dat veiligheid
breder en meer inhoudelijk op de agenda moet komen te staan, en dat op dit moment
bijvoorbeeld voldoende betrokkenheid vanuit de lijn op veiligheid mist. Om weer op
trede 4 uit te komen formuleert ProRail een veiligheidsstrategie en verbetert zij
de veiligheidscommunicatie door middel van een interne campagne. Dit is van belang
omdat een goede veiligheidscultuur in brede zin bijdraagt aan de verbetering van de
veiligheid op en rond het spoor. Ik constateer dat ProRail dit inmiddels serieus heeft
opgepakt en moedig ProRail aan om de positie op de veiligheidsladder weer naar trede 4
te brengen en te streven naar continue verbetering.

In de halfjaarrapportage schetst ProRail de problematiek op de Havenspoorlijn en de
– mede als gevolg daarvan – achterblijvende dienstverlening aan spoorgoederenvervoerders.
In de Stuurgroep «Infra op Orde» pakt ProRail de problematiek in goede samenspraak
met vervoerders en het Havenbedrijf Rotterdam aan. De achterliggende oorzaken zijn
onderzocht door een onafhankelijk bureau. In een separate brief heb ik u over de voortgang
en de bevindingen van dit bureau geïnformeerd.

Daarnaast werkt ProRail onverminderd door aan een nieuwe werkwijze voor het optimaliseren
tussen de noodzakelijke werkzaamheden voor een betrouwbaar spoor, de kosten en de
hinder daarvan in het programma Toekomstbestendig werken aan het spoor (TWAS).

Internet in de trein

Op verzoek van de Kamer bent u per brief van 6 februari 20209 geïnformeerd over de wijze waarop uitvoering wordt gegeven aan het amendement van
de leden Amhaouch en Van Der Graaf over een betere internetverbinding in de trein.
In mijn brief van 19 juni 202010 bent u geïnformeerd over het starten van de inventarisatie van innovatieve ideeën
voor een betere internetverbinding. Deze is inmiddels afgerond. In de bijlage is het
rapport opgenomen11.

Uit het rapport blijkt dat de dekkingsgraad voor het internet in Nederland tot één
van de beste ter wereld behoort, ook in de trein. Er zijn echter factoren die een
goede ontvangst in de trein soms belemmeren. Deze factoren zijn in het rapport geïdentificeerd
en waar mogelijk van een oplossing voorzien. Veelal zijn deze oplossingen een kostbare
zaak. Een aantal verbeteringen wordt overigens al uitgevoerd. Zo worden diverse spoortunnels
stapsgewijs voorzien van een mobiele publieke dekking en houden vervoerders bij de
aanschaf van nieuw materieel rekening met de laatste innovatieve ontwikkelingen.

Alle betrokken en verantwoordelijke partijen hebben enthousiast meegewerkt aan het
onderzoek en ik verwacht dat zij dit ook aan het vervolg hierop zullen doen. Op basis
van de aanbevelingen uit het rapport, zal ik samen met hen een plan opstellen om de
gelden van het amendement zo goed mogelijk ten goede te laten komen aan beter internet
in de trein.

Tot slot

Zoals ik ook heb aangegeven in mijn brief van 21 september jl. is de binnenlandse
dienstregeling van NS inmiddels weer hetzelfde als voor het begin van de coronacrisis
en is de volledige zitplaatscapaciteit weer beschikbaar.

Evengoed zal de situatie ook in de tweede helft van het jaar afwijkend blijven doordat
de coronamaatregelen van kracht blijven en het aantal reizigers nog achterblijft ten
opzichte van 2019. Sinds 2 oktober geldt het dringende advies voor alle mensen vanaf
13 jaar om (niet-medische) mondkapjes te dragen in publiek toegankelijke binnenruimtes,
waaronder ook de stations en perrons.

Op 13 oktober is uw Kamer geïnformeerd12 over het voornemen dit advies zo snel mogelijk om te zetten naar een wettelijke verplichting.
Ik ben met de OV partijen in gesprek over welke aanpassingen nodig zijn in het OV-protocol
«Samen verantwoord blijven reizen in het openbaar vervoer», waarvan de laatste versie
altijd te vinden is op de website van de rijksoverheid.

Aan de hand van de jaarverantwoordingen zal in het voorjaar van 2021 duidelijk worden
wat de impact van COVID-19 of het handelen in de geest van het OV-protocol op de prestaties
van NS en ProRail is geweest. Die impact maakt het beoordelen van prestaties lastig.
Uiteraard zal ik er rekening mee houden en hier pragmatisch mee omgaan. NS en ProRail
vraag ik te blijven rapporteren op dezelfde transparante wijze.

De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, S. van Veldhoven-van der Meer