Brief regering : Geannoteerde agenda voor de informele videoconferentie van de Raad Buitenlandse Zaken van 14 augustus 2020

Nr. 2191
BRIEF VAN DE BUITENLANDSE ZAKEN

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 12 augustus 2020

Hierbij bied ik u de geannoteerde agenda aan voor de informele videoconferentie van
de Raad Buitenlandse Zaken van 14 augustus 2020.

De Minister van Buitenlandse Zaken,
S.A. Blok

GEANNOTEERDE AGENDA INFORMELE VIDEOCONFERENTIE RAAD BUITENLANDSE ZAKEN VAN 14 AUGUSTUS

Introductie

Op vrijdag 14 augustus vindt er een extra ingelaste informele videoconferentie van
de leden van de Raad Buitenlandse Zaken plaats. De Minister van Buitenlandse Zaken
is voornemens hieraan deel te nemen. De Raad zal spreken over de situatie in Wit-Rusland
en de Turkse proefboringen in de Oostelijke Middellandse Zee. Daarnaast zal de Raad
stilstaan bij de ontwikkelingen in Libanon en Venezuela. Op donderdag 27 en vrijdag
28 augustus 2020 zal de Raad ook spreken over de ontwikkelingen in Wit-Rusland en
de bredere EU-Turkije relatie tijdens de informele RBZ (Gymnich) in Berlijn, Duitsland.
De geannoteerde agenda voor deze informele Raad zal uw Kamer als onderdeel van het
verslag van de extra ingelaste RBZ worden toegestuurd.

Wit-Rusland

De Raad zal stilstaan bij het verloop en de gewelddadige nasleep van de presidentverkiezingen
in Wit-Rusland van zondag 9 augustus jl. Volgens de (voorlopige) officiële uitslag
heeft president Loekasjenko de verkiezingen gewonnen (80% van de stemmen tegen 10%
voor oppositieleider Svetlana Tichanovskaja). Tichanovskaja heeft bij de kiescommissie
bezwaar aangetekend tegen de uitslag. Direct na de verkiezingen waren er de afgelopen
dagen grootschalige demonstraties tegen de uitslag. Deze werden zeer gewelddadig neergeslagen
door politie en ordetroepen. Voor zover bekend vielen hierbij honderden gewonden en
tenminste twee doden. Ook zijn duizenden mensen gearresteerd. Tichanovskaja heeft
moeten uitwijken naar Litouwen.

Na de verkiezingen heeft Hoge Vertegenwoordiger Borrell namens de EU-lidstaten gesteld
dat de verkiezingen eerlijk noch vrij zijn verlopen. Ook kondigde hij aan dat de EU
zal onderzoeken of maatregelen kunnen worden genomen tegen de verantwoordelijken voor
het geweld tegen demonstranten en de verkiezingsfraude. Verder stelde hij dat de gebeurtenissen
nopen tot een herziening van de EU relatie met Wit-Rusland. Zoals aan uw Kamer gemeld1 maakt het kabinet zich zorgen over de ontwikkelingen in Wit-Rusland. Het kabinet
meent op basis van de beschikbare informatie dat er geen sprake is geweest van eerlijke
en vrije verkiezingen en roept de autoriteiten er dan ook toe op de stemmen op een
eerlijke en accurate manier te tellen en onmiddellijk te stoppen met het geweld tegen
vreedzame demonstranten.

Tijdens de Raad zal het kabinet ervoor pleiten dat de EU de druk op Wit-Rusland opvoert.
Daarbij is het allereerst zaak dat het geweld tegen demonstranten stopt, dat gearresteerden
van de afgelopen dagen worden vrijgelaten en dat er een geloofwaardige telling van
de stemming plaatsvindt. Het kabinet zal er tevens voor pleiten gerichte maatregelen
tegen personen die verantwoordelijk zijn voor de verkiezingsfraude en het geweld van
de afgelopen dagen met spoed te onderzoeken. Daarnaast is het kabinet van mening dat
het conditionaliteitsprincipe in het kader van het Oostelijk Partnerschap de relatie
met Wit-Rusland moet worden gerespecteerd. De Europese steun aan Wit-Rusland moet
om die reden in het licht van recente ontwikkelingen kritisch worden bezien. Daarbij
is het evenwel van belang dat de Wit-Russische bevolking niet door eventuele maatregelen
wordt geraakt en dat het Wit-Russisch maatschappelijk middenveld op Europese steun
kan blijven rekenen.

Turkije

De Raad zal spreken over de toegenomen spanningen tussen Griekenland en Turkije in
de oostelijke Middellandse Zee. Deze zijn opnieuw opgelopen na de Griekse aankondiging
van een bilaterale maritieme demarcatie-overeenkomst met Egypte op 6 augustus jl..
Turkije is van mening dat hierbij geen rekening is gehouden met de Turkse belangen.
Turkije heeft daarom aangekondigd dat een tijdelijke stop op seismografisch onderzoek
nabij Griekse eilanden wordt opgeheven. Het Turkse schip Oruc Reis is inmiddels onder
begeleiding van de Turkse marine afgevaren naar gebied dat door Griekenland als zijn
exclusieve economische zone wordt beschouwd. De Griekse marine is vervolgens in staat
van paraatheid gebracht en schaduwt de bewegingen van de Turken. De Turkse Minister
van Buitenlandse Zaken heeft daarnaast aanvullende proefboringen aangekondigd. President
Erdogan heeft opgeroepen tot een bijeenkomst van Mediterrane landen met het doel overeenstemming
te bereiken over de problematiek van maritieme demarcatie.

Hoge Vertegenwoordiger Borrell heeft zijn grote zorgen uitgesproken over de ontwikkelingen
en opgeroepen tot directe dialoog tussen Griekenland en Turkije. Dat geldt ook voor
Duitsland, dat zich kritisch uitte over de nieuwe Turkse maatregelen. Nederland steunt
de oproepen om direct met elkaar in dialoog en onderhandeling te treden, en om te
komen tot wederzijds acceptabele maritieme afbakening in overenstemming met het internationaal
recht. Nederland blijft eerdere verklaringen van de Raad steunen waarin Turkije wordt
opgeroepen de boringen te staken en de soevereiniteit en soevereine rechten van Griekenland
en Cyprus te respecteren. In geval van voortdurende Turkse activiteiten blijft het
kabinet aanvullende maatregelen niet uitsluiten, waarbij ook de effectiviteit van
eventuele maatregelen moet worden meegewogen. Nederland is tevens in afwachting van
opties die Hoge Vertegenwoordiger Borrell in kaart brengt om de spanningen tussen
de EU en Turkije te verminderen.

Libanon

De Raad zal stilstaan bij de enorme ramp die Libanon trof op dinsdag 4 augustus. De
explosie heeft geleid tot meer dan 170 dodelijke slachtoffers, ruim 6000 gewonden
en naar schatting 300.000 daklozen. Deze gevolgen komen bovenop die van een zware
economische crisis en de COVID-19 crisis. Sinds de explosie vinden er dagelijks demonstraties
plaats die gepaard gaan met geweld. Protesterende Libanezen eisen rekenschap en het
vertrek van de politieke elite. Dat de regering op 10 augustus jl. haar ontslag indiende,
wordt niet als voldoende gezien.

Nederland acht het van belang dat er een goed gecoördineerde respons op gang komt
om de acute noden te adresseren. Naast de inzet van een USAR-team zijn additionele
bijdragen van EUR 1 mln aan het Rode Kruis en 3 mln aan de Dutch Relief Alliance gedaan. Tevens wordt de mogelijkheid om Nederlandse expertise in te zetten bij het
herstel van de haven onderzocht. Zonder dit herstel kan de nodige hulp niet aangevoerd
worden. Voor meer substantiële steun via de Libanese regering blijft wat Nederland
betreft de voorwaarde gelden dat er eerst hervormingen worden doorgevoerd die tot
transparantie en accountability leiden en tegemoet komen aan de eisen van het Libanese
volk. Nederland roept Libanon daarom op haast te maken met de formatie van een nieuwe
regering. Daarnaast is een onafhankelijk onderzoek naar de toedracht van de ramp cruciaal
en ook daarvoor stelt Nederland expertise ter beschikking.

Venezuela

Afgelopen weken heeft Hoge Vertegenwoordiger Borrell gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers
van de oppositie en het regime. Hierover heeft Hoge Vertegenwoordiger Borrell een
verklaring2 doen uitgaan. Het doel van deze gesprekken was te bezien of overeenstemming kon worden
bereikt over minimale condities voor de aankomende parlementsverkiezingen. Daarnaast
heeft de EU van het Maduro-regime een verzoek ontvangen om een verkiezingswaarnemingsmissie
te sturen. Omdat niet wordt voldaan aan de minimale condities voor vrije en eerlijke
verkiezingen is dit verzoek afgewezen. Tijdens de Raad worden de lidstaten geïnformeerd
over het verloop van de gesprekken. Ook zal worden vooruitgeblikt op een ministeriele
bijeenkomst van de Internationale Contact Groep (ICG) die op korte termijn wordt georganiseerd.
Recent is Argentinië als nieuw lid toegetreden tot de contactgroep.