Brief regering : Inrichting meldpunt UWV herstelactie Groningen en evaluatie

Nr. 647
BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, 12 mei 2021

Ik heb uw Kamer eerder geïnformeerd over een specifieke groep mensen met een WGA-uitkering
die door het zogenaamde Ondersteuningsteam Noord (OTN) van het UWV kantoor in Groningen
waren herbeoordeeld.1 Voor een deel van deze groep mensen is een moeilijke situatie ontstaan als gevolg
van onzorgvuldig overheidshandelen. UWV zet zich in om deze mensen te ondersteunen.
Er is eind vorig jaar een meldpunt herstelactie geopend waaraan een adviescommissie
is verbonden. Deze heeft tot doel om voor diegenen die als gevolg van de beoordelingen
in emotionele, psychische of financiële problemen zijn gekomen zoveel als mogelijk
over te gaan tot herstel en eventuele compensatie. Deze aanpak wordt onderschreven
door een externe evaluatie die UWV zelf heeft laten doen naar het eigen handelen rond
het herbeoordelen van deze groep. De evaluatie trekt harde conclusies. UWV gaat deze
gebruiken voor het verbeteren van de dienstverlening en om cliënten een steviger en
meer hoorbare rol te geven in het uitvoeren van de sociale zekerheid. UWV neemt verder
vanaf vandaag, woensdag 12 mei, contact op met de mensen met de meest urgente problemen
over de voorgenomen besluiten tot herstel en compensatie. Met deze brief informeer
ik u over deze nieuwe stappen.

Achtergrond

Zoals ik eerder met uw Kamer heb gedeeld is een groep mensen in het verleden volledig
arbeidsongeschikt verklaard op medische gronden. Daarbij was het de bedoeling dat
zij na een bepaalde periode opnieuw zouden worden beoordeeld. Maar ze zijn abusievelijk
buiten beeld geraakt. In de eerste 7 tot 11 jaar na de beschikking is er daardoor
geen contact met hen geweest door UWV.2 Nadat bleek dat deze specifieke groep abusievelijk buiten beeld was geraakt, zijn
deze mensen opnieuw beoordeeld. Dit gebeurde echter via een toepassing van taakdelegatie
die operationeel en juridisch niet juist was. Op 29 maart 20193 heb ik dit in een brief aan uw Kamer toegelicht en heb ik u het rapport aangeboden
van de Accountantsdienst van UWV die hier nader onderzoek naar had verricht. Daaropvolgend
heb ik uw Kamer gemeld dat ik het besluit van UWV om de beslissingen van deze 1.991
mensen met een WGA-uitkering – en nog 400 andere mensen die door het OTN IVA zijn
beschikt en beoordeeld – opnieuw te bekijken, heb gesteund. Dit heb ik gedaan omdat
ik het net als UWV van belang vind dat het toekennen van uitkeringen op een zorgvuldige
manier gebeurt en dat mensen de uitkering krijgen waar ze ook recht op hebben.4

Deze nieuwe herbeoordeling heeft voor 11% van de groep geleid tot een beëindiging
van de WIA-uitkering.5 Deze mensen hadden jarenlang een WGA 80–100 uitkering ontvangen op medische gronden.
Zij ontvingen daarna een IVA-beschikking, waarmee zij duurzaam volledig arbeidsongeschikt
werden bevonden. Vervolgens werden ze toch in staat bevonden tot het betreden van
de arbeidsmarkt. Dat is ingrijpend en verstrekkend en aanvullende compensatie was
daarbij op zijn plaats. Ik heb daarom ook gesteund dat deze mensen een vergoeding
ter hoogte van de IVA-uitkering voor een periode van vier maanden kregen, ingaande
na de wettelijke uitlooptermijn van twee maanden waarin hun IVA-uitkering zou aflopen.
Daarnaast hadden ze vanaf het moment van hun beschikking vijf jaar lang recht op persoonlijke
dienstverlening van UWV, inclusief de mogelijke inkoop van een re-integratietraject.

Evaluatie

Hoewel het uitvoeren van de nieuwe herbeoordeling op zichzelf rechtmatig was, is UWV
zich ervan bewust dat mensen te maken hebben gekregen met onzorgvuldig overheidshandelen
en dat dit veel impact op deze mensen heeft en heeft gehad. Zij hebben door het toedoen
van UWV mogelijk een grotere afstand tot de arbeidsmarkt opgelopen, omdat zij geen
tijdige dienstverlening of juiste beoordeling hebben gekregen. UWV heeft daarom door
Governance & Integrity Nederland een zorgvuldige en diepgaande externe evaluatie van
het hele besluitvormingsproces laten uitvoeren. In deze evaluatie zijn de genomen
beslissingen getoetst aan de hand van de volgende vragen: is er naast de focus op
rechtmatigheid ook voldoende rekening gehouden met rechten, belangen en wensen van
alle betrokkenen? Was er oog voor de schade die mogelijk kon ontstaan? En welke schadebeperkende
maatregelen zijn overwogen? Geconcludeerd wordt dat er te weinig ruimte was om de
beslissingen op moraliteit te toetsen waardoor de nadruk op dienstverlening buiten
beeld raakte. Betrokkenen werden onvoldoende als gedupeerden van overheidshandelen
gezien en het accent lag op het zo snel mogelijk verminderen van de werkvoorraden
met de beperkte capaciteit aan verzekeringsartsen. Dit zijn harde conclusies. Deze
harde conclusies hebben geresulteerd in waardevolle aanbevelingen zoals het op een
passende manier lenigen of compenseren van de nood van cliënten en nog meer aandacht
voor een steviger en meer hoorbare rol van cliënten in de uitvoering van de sociale
zekerheid. Met de aanbevelingen zal UWV zijn organisatie en dienstverlening gaan verbeteren.
Naast het evalueren van de situatie heeft UWV een meldpunt geopend om de problematiek
die is ontstaan als gevolg van de nieuwe herbeoordelingen te signaleren en voor deze
betrokken mensen zo goed mogelijk te herstellen.

Meldpunt

De Centrale Cliëntenraad heeft UWV erop geattendeerd dat er mensen in emotioneel,
psychisch of financieel moeilijke situaties zijn terechtgekomen na de nieuwe herbeoordelingen.
UWV nam dit signaal serieus en heeft daarom op 15 december 2020 het meldpunt «herstelactie»
geopend. Dit meldpunt is geopend voor alle mensen die door OTN zijn beoordeeld en
door de ontstane situatie in de problemen zijn gekomen. Alle mensen die tot de doelgroep
behoren hebben op de dag van de inrichting van het meldpunt een brief ontvangen om
hen hierover te informeren. UWV-medewerkers konden overigens ook zelf casussen inbrengen
waarvan zij vermoedden dat mensen in de problemen zouden kunnen zijn gekomen. Er hebben
zich tot nu toe 175 mensen gemeld.

Het is goed dat UWV op eigen initiatief een externe evaluatie naar het eigen handelen
is gestart. Daarnaast heeft UWV de goede stappen gezet door het openen van het meldpunt.
Voor het meldpunt heeft UWV een adviescommissie ingericht die iedere individuele melding
voorziet van een advies aan de directie Sociaal-Medische Zaken (SMZ). Bij de beoordeling
van de klanten die zich hebben gemeld gaat de commissie als volgt te werk:

– Iedere melding wordt individueel beoordeeld;

– Bij iedere melding wordt gekeken of en welke specifieke op de situatie afgestemde
hulp passend, nodig en mogelijk is.

Uitgangspunten bij de behandeling zijn (ook in deze volgorde) herstel en compensatie.
Onder herstel wordt hier verstaan het zoveel als mogelijk herstel van het persoonlijk
en sociaal evenwicht van de klant zoals dat was in de situatie van voor de herbeoordeling.
Het is goed dat UWV oog heeft voor de impact die het hele proces rond de IVA-toekenning
door OTN en de daaropvolgende herbeoordelingen op de betrokkenen heeft. En dat UWV
zijn verantwoordelijkheid neemt en individueel kijkt naar een oplossing die past bij
de situatie van de betrokken mensen. Bij de beoordeling van de problematiek van deze
mensen wordt zorgvuldigheid betracht en voldoende tijd genomen om het toepassen van
maatwerk mogelijk te maken. UWV informeert woensdag 12 mei de twintig mensen met de
meest urgente problematiek over het voorgenomen besluit tot herstel en compensatie.
UWV bespreekt met deze mensen wat dit concreet voor hen betekent en wat de financiële
gevolgen zijn. Er zijn ook arbeidsdeskundigen beschikbaar gesteld om hen bij te staan
en waar nodig zal UWV ook psychische of andere ondersteuning bieden. Tot slot zal
UWV alle mensen waarvoor een beslissing is genomen bellen om te horen of zij tevreden
zijn over de getroffen voorziening.

Ik betreur dat mensen door onzorgvuldig handelen van de overheid in een onzekere situatie
of zelfs financiële of psychische problemen terecht zijn gekomen. Het individuele
maatwerk dat UWV nu biedt ondersteun ik daarom van harte. UWV heeft een evaluatie
uitgevoerd om soortgelijke situaties in de toekomst te voorkomen en vanuit het Kabinet
werken we hier ook hard aan. De maatregelen naar aanleiding van het rapport Ongekend
onrecht en de aanbevelingen uit het traject Werken aan uitvoering leveren hier een
belangrijke bijdrage aan.

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
W. Koolmees