Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties
De Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties is op 5 maart 2020 van start gegaan. Deze commissie gaat onderzoek doen naar de oorzaken van problemen bij uitvoeringsorganisaties en het verlies van de menselijke maat daarbij. Daarnaast onderzoekt de commissie de wijze waarop de Kamer geïnformeerd wordt over problemen en de wijze waarop de Kamer haar controlerende taak uitvoert wanneer zich problemen voordoen. Het doel is om beter inzicht te krijgen in de problematiek en te zorgen dat de menselijke maat uitgangspunt is in het parlementaire proces.
André Bosman (VVD)
Voorzitter
V.l.n.r.: Evert Jan Slootweg (CDA), Sarah Kraaijenoord (adjunct-griffier), John Kerstens (PvdA), Nevin Özütok (GL, ondervoorzitter), Cem Laçin (SP), André Bosman (VVD, voorzitter), Liselotte Boeve (griffier), Peter van Goch (informatiespecialist), Corrie van Brenk (50PLUS), Maarten Groothuizen (D66), Farid Azarkan (DENK), Natasha Stroeker (onderzoekscoördinator) en Martijn van Haeften (onderzoek).
Voortgang
De Tweede Kamer is tijdelijk gesloten voor publiek maar werkt wel door, ook nu. Kamerleden blijven invulling geven aan hun controlerende taak. Zoals dat hoort bij onze parlementaire democratie. De Tijdelijke Commissie Uitvoeringsorganisaties was net opgericht, toen de maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus in werking traden. Zowel de Kamerleden als de betrokken staf werken daarom nu zoveel mogelijk vanuit huis. Het onderzoek ligt dus zeker niet stil.
Het onderzoek
De commissie zit in de oriëntatiefase van het onderzoek waarbij zij zich een breed beeld wil vormen van de thematiek. Het is nu niet mogelijk om op korte termijn gesprekken in het Kamergebouw te organiseren. De commissie heeft daarom voor alternatieve werkwijzen gekozen om informatie in te winnen bij deskundigen. Door hen te vragen om hun gedachten en ervaring rondom (oorzaken van) problemen op te schrijven bijvoorbeeld, of deel te nemen aan een video-overleg. Tevens voert de commissie deskresearch uit naar de (oorzaken van) problemen. Wekelijks vergadert de commissie via videoverbinding om de voortgang te bespreken.
De planning
De huidige planning om het eindrapport voor de verkiezingen in maart 2021 op te leveren wordt dan ook nog steeds gehanteerd. Wanneer de omstandigheden veranderen en de maatregelen omtrent het virus versoepelen, kan de commissie verantwoord de fase van de hoorzittingen in.
Aanleiding onderzoek
In de Miljoenennota 2020 staat over het vertrouwen van de burger het volgende: “Het kabinet benadrukt dat de uitvoering en dienstverlening door de (Rijks)overheid de plek is waar de burger de overheid ontmoet. Hierdoor is het werk van de uitvoeringsorganisaties van grote waarde voor het vertrouwen van de burger in de overheid en van essentieel belang voor het functioneren van de overheid.” Het kabinet stelt dat hier extra aandacht voor nodig is. De Raad van State onderschrijft de zorg die hieruit spreekt. Tijdens de Algemene Beschouwingen mondt deze zorg uit in een pleidooi door de Kamer voor een parlementair onderzoek naar de vraag welke oorzaken ten grondslag liggen aan problemen bij uitvoeringsorganisaties en welke rol de Kamer zelf kan spelen (of heeft gespeeld) bij het waarborgen van het uitvoeringsbeleid. Dit pleidooi is neergelegd in een motie van het lid Pieter Heerma c.s. voor een parlementair onderzoek naar de oorzaken van problemen bij uitvoeringsorganisaties. De motie is met algemene stemmen aangenomen.
Op 30 oktober 2019 heeft het Presidium besloten om de commissie Binnenlandse Zaken te vragen het parlementair onderzoek voor te bereiden en een uitgewerkt onderzoeksvoorstel aan te leveren.
Onderzoeksvraag
De hoofdvraag luidt: welke oorzaken van problemen zijn terugkerend bij uitvoeringsorganisaties én wat is de rol en informatiepositie van de Tweede Kamer daarbij? En hoe kan met dit ontstane inzicht de uitvoerbaarheid van beleid in het parlementaire proces (beter) gewaarborgd worden om tevens oog te blijven houden voor ‘de menselijke maat’? Deze hoofdvraag valt uiteen in drie praktische onderzoeksvragen:
- Wat zijn de belangrijkste oorzaken van problemen bij uitvoeringsorganisaties waardoor uiteindelijk o.a. de passende dienstverlening aan de burger uit het oog verloren wordt?
- Wat is de rol en informatiepositie van de Kamer bij problemen bij uitvoeringsorganisaties?
- Hoe kan de uitvoerbaarheid van beleid (beter) gewaarborgd worden in het parlementaire proces en wat betekent dit voor de rollen, (wettelijke) taken en (wettelijke) verantwoordelijkheden van Tweede Kamer, departementen en uitvoeringsorganisaties?
Uitvoeringsorganisaties
De commissie start met deskresearch om een beeld te krijgen van de oorzaken van problemen bij uitvoeringsorganisaties. Na hieruit de rode draden te hebben gedestilleerd, vindt een verdieping en nadere analyse plaats bij een selectie van uitvoeringsorganisaties, waaronder de Belastingdienst, het UWV en het CBR. Tevens selecteert de commissie twee uitvoeringsorganisaties, waarbij de dienstverlening vanuit het perspectief van de burger nader bestudeerd wordt. Op basis hiervan en aanvullende gesprekken met nader te bepalen doelgroepen worden de drie onderzoeksvragen die centraal staan in het onderzoek beantwoord.
Het onderzoek strekt zich uit over een selectie van uitvoeringsorganisaties over diverse beleidsterreinen, waarbij het zich niet zal beperken tot één beleidsterrein. Tevens wordt ingegaan op de rol en informatiepositie van de Kamer zelf. De uitvoering hiervan is gebaat bij een zelfstandig onderzoek met conclusies een aanbevelingen door een tijdelijke commissie, waarin leden uit diverse commissies zitting hebben en waarbij gebruik gemaakt kan worden van de mogelijkheid om personen en organisaties uit te nodigen en te horen. Omdat waarheidsvinding geen doel is van dit onderzoek is een tijdelijke commissie de aangewezen vorm om het onderzoek ter hand te nemen.
