Debat over de sms-berichten van de minister-president

19 mei 2022, debat - De Kamer vraagt in een debat met minister-president Rutte opheldering over het nieuws dat hij dagelijks sms'jes verwijderde van zijn mobiele telefoon.

Jarenlang heeft de minister-president dagelijks sms'jes gewist van zijn Nokia, blijkt uit berichtgeving van de Volkskrant. Berichten die de premier belangrijk achtte, stuurde hij door naar ambtenaren of las hij aan ze voor, andere berichten werden gewist.

Patroon

Meerdere woordvoerders spreken van "een patroon" bij de premier en refereren onder andere aan de memo's over de dividendbelasting, het "functie elders"-debat, en de informatievoorziening in de toeslagenaffaire. Het is de zoveelste keer dat Rutte de grenzen van de parlementaire rechtsstaat overschrijdt, zegt Azarkan (DENK). Omtzigt noemt deze modus operandi "funest".

De Kamer is gereduceerd tot een amateurdetective, zegt Ouwehand (PvdD), waarbij de Kamer moet leuren om de nodige informatie boven water te krijgen. Een patroon ziet Ellian (VVD) naar eigen zeggen niet, maar hij onderschrijft wel dat de onduidelijkheid over de wijze van archivering ongewenst is.

Van een patroon is volgens Rutte helemaal geen sprake. Het optellen van gebeurtenissen en daarmee zeggen "zie je wel, hij liegt" vindt de premier "vals". Hij benadrukt alle genoemde voorvallen te kunnen uitleggen. Rutte zegt zich hierbij te realiseren dat er, als je zijn baan lang doet, geleidelijk aan belangen zijn om een dergelijk beeld op te roepen.

Vertrouwen

We hebben een "sjacheraar" als premier, vindt Wilders (PVV). Volgens hem komt Rutte overal mee weg. Met een motie van wantrouwen zegt hij het vertrouwen in de minister-president op. Geen mens gelooft dat alleen onbelangrijke sms'jes zijn gewist, stelt Van Haga (Groep Van Haga).

Als "gewone mensen" vergeten een vinkje te zetten of een stuk kwijt zijn, wordt er keihard ingegrepen door de overheid, zegt Marijnissen (SP), maar de minister-president fietst makkelijk om de regels heen.

Van der Staaij (SGP) ziet een spanning tussen de mate van openbaarheid die je van bestuurders mag verwachten en de ruimte die er moet zijn voor vertrouwelijkheid. Jansen (FVD) hoopt dat deze situatie voor mensen een eyeopener wordt dat de premier niet alleen liegt over sms'jes "maar over heel veel dingen".

Het vertrouwen in de politiek vindt Rutte een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Hij bekritiseert de "basale toon" van wantrouwen in de Kamer. Keer op keer is er in debatten volgens hem een "absoluut, fundamenteel gevoel dat de zaak geflest wordt". Volgens hem hebben ook veel collega-ministers moeite met het wantrouwen uit de Kamer.

De sms-berichten

Hoeveel berichten ontvangt de premier, hoeveel verstuurt hij er en hoeveel zijn er gearchiveerd, wil Klaver (GroenLinks) weten. Hij vraagt ook hoeveel berichten van derden en tussen twee bewindspersonen zijn doorgestuurd naar het ministerie van Algemene Zaken.

Rutte geeft aan dat volgens de provider sms-berichten niet kunnen worden achterhaald. Metadata over hoeveelheden ontvangen en gearchiveerde sms'jes gaat hij niet geven, zegt de minister-president. Het kunnen duizenden sms'jes zijn met "ok" of "thanks", en dat zegt volgens hem helemaal niets.

Tijdens het debat publiceert de Volkskrant dat de premier tussen eind 2019 en juni 2020 41 verstuurde sms'jes liet archiveren. Onder anderen Wilders (PVV) en Kuiken (PvdA) vragen de premier waarom dit er zo weinig zijn.

Dit betreffen berichten over de coronacrisis, verklaart Rutte. Er is toen volgens hem nauwelijks ge-sms't, alles gebeurde "in vergaderingen en telefonisch".

Op basis van welke criteria bepaalde de minister-president of een sms relevant was of niet, wil Eppink (JA21) weten. Alle inhoudelijke sms'jes moeten altijd worden gedeeld, legt Rutte uit. Dat is volgens hem omdat hij nooit alleen, zonder ambtenaren, met onderwerpen bezig is.

Kuiken (PvdA) vraagt zich af hoe het kan dat de premier naast zijn rol als hoogste baas van dit land ook nog tijd heeft voor het verwijderen van sms-verkeer. Ook Den Haan (Fractie Den Haan) vindt het moeilijk voor te stellen dat Rutte zo lang met een verouderde telefoon heeft gewerkt. De werkwijze is niet alleen "bizar tijdrovend", maar ook fout- en misbruikgevoelig, stelt Sneller (D66).

De minister-president erkent dat het wat betreft de archivering zeker handiger was geweest als hij de overstap naar een smartphone eerder had gemaakt.

Regelgeving

Heeft de premier gehandeld in de geest of alleen naar de letter van bestaande wet- en regelgeving? In dat laatste geval steekt hij zijn spreekwoordelijke middelvinger op naar de Kamer, de opsteller van de kaders, vindt Van der Plas (BBB).

De documentatie hoort goed geordend en toegankelijk te zijn, zegt Bontenbal (CDA). Is dat nu het geval? De bestaande regels laten te veel ruimte voor eigen afweging, stelt Van der Graaf (ChristenUnie), die wil dat de regels worden aangescherpt.

Ik heb "van a tot z" gehandeld naar zowel letter als geest van de wet, benadrukt de minister-president. Zijn werkwijze is volgens hem conform de handreiking voor het bewaren van chatberichten van de Rijksoverheid.

Dassen (Volt) oppert of het voorbeeld van Noorwegen kan worden gevolgd, waar wekelijks de telefoons van ministers worden uitgelezen en data op een goede manier worden gearchiveerd. De premier ziet dit als mogelijkheid, maar noemt het ook "technisch complex". Hij zegt toe breder te bekijken hoe het vierogenprincipe kan worden toegepast bij het selecteren van te bewaren chatberichten.

De motie van wantrouwen wordt gesteund door PVV, Groep Van Haga, SP, DENK, PvdD, BBB, JA21 en FVD. De Kamer stemt op 24 mei over de overige bij het debat ingediende moties.

Zie ook: