Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Werner over de bescherming van deelnemers van tv-programma’s zoals the Voice of Holland

Antwoord van Staatssecretaris Uslu (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap), mede namens
de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 22 februari 2022). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 1648.

Vraag 1

Kent u het bericht «RTL legt the Voice stil na beschuldigingen seksueel grensoverschrijdend
gedrag»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

In hoeverre is het Ministerie van OCW door RTL op de hoogte gesteld van de beschuldigingen
van seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik bij The Voice of Holland?
Kunt u aangeven of het ministerie wordt betrokken bij het vervolg van dit proces en
zo ja, op welke wijze?

Antwoord 2

Allereerst wil ik kenbaar maken dat de verhalen van de vrouwen die in de uitzending
van het BNNVARA programma BOOS aan bod kwamen ronduit verschrikkelijk en misselijkmakend zijn en mij hebben aangegrepen.
Mensen die slachtoffer zijn van seksueel grensoverschrijdend gedrag verdienen onze
steun en aandacht. Zij die zich grensoverschrijdend gedragen moeten worden aangesproken
en aangepakt.

Net als uw Kamer hebben de eerste berichtgevingen rond grensoverschrijdend gedrag
bij The Voice of Holland mij via de verschillende mediakanalen bereikt. Naar aanleiding
van deze berichtgeving en de uitzending van BOOS, heb ik contact opgenomen met zowel RTL, Talpa alsook de NPO. Het waren eerste verkennende
gesprekken waarbij inzet is om alle vormen van grensoverschrijdend gedrag zoveel mogelijk
te voorkomen of op tijd te signaleren. Voor dergelijke praktijken mag in de samenleving
als geheel en dus ook in de culturele en creatieve sector geen ruimte zijn.

In mijn rol als Staatssecretaris zet ik in op een drietal interventies. Ten eerste
ga ik met de sector in gesprek, zij zijn als werkgevers en opdrachtgevers in eerste
instantie aan zet. Ik zie het als mijn taak om partijen bij elkaar te brengen. Daartoe
organiseer ik op korte termijn een rondetafelgesprek met stakeholders uit de sector.
Daarbij zal ik ook experts op het gebied van gedrag en sociale veiligheid betrekken.
Het startpunt van die gesprekken is dat er geen cultuur mag zijn waarin seksueel grensoverschrijdend
gedrag kan plaatsvinden en in stand wordt gehouden. Preventie is hierin belangrijk.
Hiermee wil ik de organisaties binnen de mediasector aanmoedigen om met een gezamenlijke
aanpak te komen die leidt tot een daadwerkelijk veiliger werkklimaat.

Ten tweede blijf ik het meldpunt mores.online dit jaar ondersteunen. Dit is een eigen
meldpunt van de culturele en creatieve sector (waaronder de televisie-sector) dat
melders adviseert over welke weg zij het beste kunnen bewandelen. Mores.online ontvangt
subsidie vanuit het Rijk (de zes Rijkscultuurfondsen). Ook hen nodig ik uit voor de
ronde tafel.

Tot slot is de Raad voor Cultuur eerder gevraagd om advies uit te brengen met als
doel zicht te krijgen op wat er nu speelt met betrekking tot grensoverschrijdend gedrag
in de culturele en creatieve sector. Op het terrein van voorkoming, signalering, stoppen
en het tijdig bieden van passende hulp aan slachtoffers. Centrale vragen zijn daarbij:
hoe kan de sector (koepels, werkgevers, opdrachtgevers) haar verantwoordelijkheid
goed vormgeven? Wat zou de sector anders kunnen doen? En hoe kan het ministerie dit
ondersteunen? De zaak rond The Voice zal de Raad hierbij ook betrekken, zoals ook
andere casussen van grensoverschrijdend gedrag in de sector. Dit advies, dat ik begin
deze zomer verwacht, zal ik gebruiken om te kijken hoe we de rol van het ministerie
verder kunnen optimaliseren. Ik informeer uw Kamer hier zo spoedig als mogelijk over.

Vraag 3

Kunt u aangeven of het klopt dat kandidaten van The Voice of Holland strenge contracten
moeten tekenen, maar in het contract geen afspraken worden opgenomen over het beschermen
van de kandidaat in de werkrelatie tussen het jurylid en de kandidaat? Zo ja, waarom
is dat? Zo nee, welke afspraken zijn er dan opgenomen?

Antwoord 3

ITV, de producent van The Voice, heeft mij laten weten dat kandidaten van The Voice
een contract tekenen waarin over en weer verplichtingen zijn opgenomen die verband
houden met deelname aan het format. Het contract bevat bepalingen over muziekrechten,
rechten van intellectueel eigendom en een geheimhoudingsclausule. Dit zijn afspraken
die in de muziek- en entertainmentindustrie niet ongebruikelijk zijn. Omdat deelname
aan een talentenjachtprogramma gepaard gaat met (fysiek en mentaal) intensieve activiteiten
en veel media-aandacht die als belastend kunnen worden ervaren, is in het contract
medische/psychologische ondersteuning van de kandidaten opgenomen.

ITV heeft mij laten weten dat ter bescherming van kandidaten de afgelopen jaren wordt
gewerkt met een vertrouwenspersoon waartoe kandidaten zich kunnen wenden om op vertrouwelijke
basis te spreken over eventuele problemen waar de kandidaat tegenaan loopt.

Vraag 4

Kunt u aangegeven op welke wijze kandidaten bij tv-programma’s, zoals bijvoorbeeld
the Voice of Holland, worden beschermd tegen seksueel overschrijdend gedrag en machtsmisbruik?
Hoe zou er meer toezicht kunnen worden gehouden bij dergelijke werkrelaties?

Antwoord 4

Grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer moet in de sector en organisaties zelf
worden aangepakt. In de Arbowet is vastgelegd dat de primaire verantwoordelijkheid
voor het voorkomen van ongewenst gedrag op de werkvloer bij de werkgever ligt. De
werkgever moet concrete maatregelen treffen om seksuele intimidatie op de werkvloer
te voorkomen en aan te pakken. De Arbowet is van toepassing op werknemers, zzp-ers
die onder gezag werken en vrijwilligers. Alleen als er een gezagsrelatie is tussen
de werkgever en kandidaten is de Arbowet op kandidaten van toepassing; dit hangt af
van het contract en de feitelijke omstandigheden. Dit kan door onderzoek door de Nederlandse
Arbeidsinspectie worden vastgesteld. De Nederlandse Arbeidsinspectie is verantwoordelijk
voor het toezicht op de naleving van de Arbowet en werkt daarbij programmatisch en
risicogericht. Het arbeidsrecht biedt mogelijkheden voor werkgevers om op te treden
tegen werknemers die zich tegenover kandidaten van een programma schuldig maken aan
grensoverschrijdend gedrag. Veel cao’s kennen bepalingen over disciplinaire sancties,
zoals berisping of schorsing, in geval van verwijtbare gedragingen van werknemers.
In geval van ernstige misdraging kan ontslag (op staande voet) worden gegeven. Daarnaast
kan het strafrecht van toepassing zijn wanneer sprake is van grensoverschrijdend gedrag.
Kandidaten kunnen aangifte doen vanwege bijvoorbeeld aanranding of verkrachting, wat
een aantal kandidaten inmiddels lijkt te hebben gedaan.

Tegelijkertijd laten de recente onthullingen zien dat extra inzet noodzakelijk is
om mensen te beschermen tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik.
Dit is een probleem dat zich niet beperkt tot de mediasector of de werkvloer maar
helaas in de hele samenleving voorkomt. Daarom wordt onder onze centrale regie toegewerkt
naar een integrale en gecoördineerde aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag
of geweld. Wij zullen het huidige pakket aan maatregelen bezien en waar nodig (opnieuw)
onder de aandacht brengen, versterken, versnellen en aanvullen met nieuwe maatregelen.
Er is in de samenleving een brede groep die het verschil kan maken, maar behoefte
heeft aan duidelijkheid en handvatten om goed te handelen bij ongewenst gedrag. Denk
aan duidelijke normen, kaders en informatie. Hier ligt een kans voor het verbeteren
van de informatievoorziening en het voeren van het maatschappelijk debat via bijvoorbeeld
branches en sectoren. Dit vraagt een rijksoverheid die bewustwording creëert, faciliteert,
normeert, handvatten biedt en waar nodig sanctioneert. Ter ondersteuning en versterking
van deze inzet heeft het kabinet een onafhankelijke regeringscommissaris aangesteld
die de beoogde afname van grensoverschrijdend gedrag kan aanjagen en richting kan
geven aan het maatschappelijk debat2.

Vraag 5

Bent u het ermee eens dat bij tv-programma’s waar kinderen kandidaat zijn, zij extra
beschermd dienen te worden, zoals deelnemers van The Voice of Holland Kids? Zo ja,
op welke wijze gebeurt dit en op welke wijze kan dit volgens u worden verbeterd?

Antwoord 5

Ja. In het algemeen geldt, dat waar het gaat om minderjarigen ter bescherming van
hun veiligheid en welzijn extra waakzaamheid is geboden gezien hun kwetsbare positie.
De Arbowet en de Arbeidstijdenwet voorzien in specifieke beschermende bepalingen die
betrekking hebben op werksituaties waarbij minderjarigen zijn betrokken. Kinderen
tot 13 jaar mogen pas deelnemen aan een tv-programma als het programma voor hen een
ontheffing van het verbod op kinderarbeid heeft gekregen. De Nederlandse Arbeidsinspectie
geeft alleen een ontheffing als de werkgever maatregelen heeft getroffen om het kind
te beschermen zoals benoemd in de Beleidsregel inzake ontheffing verbod van kinderarbeid
2016. Wat wel en wat niet mag ten aanzien van oudere kinderen, staat in de Nadere
Regeling Kinderarbeid (NRK). Deze regeling beschermt kinderen tegen te lang, te vaak
of te zwaar werk. De regeling heeft specifieke artikelen voor het meewerken in uitvoeringen
in de culturele sector, zoals het optreden in musicals of het spelen in films en televisieseries.

Wat betreft The Voice Kids, heeft ITV mij laten weten dat er meerdere specifieke regels
en voorzorgen gelden. Zo worden de minderjarige deelnemers tijdens de voorbereidingen
op en de opnames zelf altijd begeleid door kinderbegeleiders. Er is een externe kinderpsycholoog
voor hen aanwezig die de kinderen begeleidt en workshops geeft. Ook is een VOG vereist
voor alle productiemedewerkers die verantwoordelijk zijn voor het aansturen op en
rondom de set van de minderjarige deelnemers en de leden van het redactieteam. Op
de werkvloer gelden specifieke regels met betrekking tot lichamelijk contact o.a.
bij het aanbrengen van zenders en bij de styling. Ouders worden intensief betrokken
bij de gang van zaken rondom de productie. En in geval van eventuele klachten, kunnen
deze worden gemeld aan een specifiek aangewezen vertrouwenspersoon en/of de kinderpsycholoog.

Vraag 6

Wat vindt u in algemeen van het feit dat kandidaten van tv-programma’s zeer strenge
contracten moeten tekenen met boetes die vaak als buitenproportioneel worden ervaren?
Kan dit volgens u in de hand werken dat kandidaten overschrijdend gedrag minder durven
te melden?

Antwoord 6

Over het algemeen kan ik begrijpen dat ter bescherming van het programmaformat gebruik
wordt gemaakt van contracten waarin concrete waarborgen en voorwaarden zijn opgenomen.
De inhoud van dit contract moet wel proportioneel zijn. Wanneer strenge contracten
zodanig worden opgevat dat dit ertoe leidt of kan leiden dat het melden van grensoverschrijdend
gedrag wordt belemmerd, is dit onwenselijk. Ik verwacht dat alle relevante issues
in het gesprek aan de orde mogen komen tijdens de ronde tafel en daarmee ook dit onderwerp.

Vraag 7

Bent u bereid in gesprek te gaan met de verschillende publieke en commerciële partijen
om te onderzoeken of dit soort beschuldigingen breder spelen bij tv-programma’s en
te bespreken hoe kandidaten in de toekomst beter kunnen worden beschermd? Zo ja, wanneer
bent u dit van plan te doen en hoe wordt de Kamer hierover op te hoogte gehouden?

Antwoord 7

Zie antwoord 2.