Kritiek onderzoek jeugdbescherming naar eigen rol toeslagenaffaire

3 juli 2025, debat - Er is veel kritiek op de rapporten van de jeugdzorg en de Raad voor de Kinderbescherming over hun eigen rol in de toeslagenaffaire. De Kamer debatteert erover met de staatssecretarissen Struycken (Rechtsbescherming), Palmen (Herstel en Toeslagen) en Tielen (Jeugd, Preventie en Sport).

Teleurstellend, niet grondig en een gemiste kans. Zo typeren slachtoffers van de toeslagenaffaire in een artikel van de Volkskrant de reflectie van de jeugdzorg en de Raad voor de Kinderbescherming over hun rol in de toeslagenaffaire. Ze vinden dat deze organisaties te weinig zelfinzicht tonen en dat men de eigen fouten onvoldoende heeft onderzocht. Ook is er niet gesproken met de betrokken ouders en kinderen.

De Commissie Toeslagen en Uithuisplaatsingen heeft wel gesproken met ouders en jongeren en heeft in haar rapport Erfenis van onrecht in kaart gebracht wat de gevolgen zijn van de uithuisplaatsing van kinderen van toeslagenouders.

Verantwoordelijkheid en reflectie

Organisaties die verantwoordelijk waren voor de toeslagenaffaire erkennen hun rol daarin onvoldoende, vinden veel woordvoerders. Hulpverlenende instanties waren niet in staat om een neerwaartse spiraal te herkennen, zegt Van der Werf (D66), en dat had grote gevolgen voor ouders en kinderen.

De toeslagenmisdaad heeft duizenden ouders en hun kinderen tot slachtoffers gemaakt, betoogt El Abassi (DENK): ze werden vermorzeld door het nietsontziende overheidsapparaat. En ondanks talloze debatten, onderzoeken en rapporten, wast nog steeds elke betrokken organisatie haar handen in onschuld, vindt hij.

Bruyning (NSC) pleit voor structurele reflectie op institutionele vooroordelen en uitsluitingsmechanismen. Dat kan volgens haar met een jaarlijkse rapportage van de jeugdbeschermingsketen.

Jeugdbeschermers beweren dat ze kritisch in de spiegel hebben gekeken, zegt Crijns (PVV), maar wat ze deden was wegkijken. Dat getuigt volgens hem van arrogantie.

Er is stil verdriet bij jongeren die vaak niet durven te praten over het leed dat hun is overkomen, zegt Struycken, en dat te lang niet is gezien. Hij hoopt dat alle betrokken instanties gezamenlijk erkennen dat ze het verkeerd hebben gedaan en excuses aanbieden.

Aanpak oorzaken

Het bestaande stelsel van jeugdzorg werkt niet meer, stelt Dral (VVD) vast, en daar worden kinderen het slachtoffer van. Zij pleit daarom voor het doorvoeren van structurele hervormingen. Daar hoort volgens haar bij dat ouders vroeger gecorrigeerd worden, en niet het kind.

We moeten in de toekomst dingen anders gaan doen, beaamt Struycken. De aanpak moet meer gezinsgericht worden, zegt Tielen, en we moeten breder kijken dan het kind en de opvoeding. Het is ook belangrijk dat het gezin de regie houdt.

Uithuisplaatsingen komen in het overgrote deel van de gevallen voort uit problemen met de bestaanszekerheid en de daarbij horende financiële stress, denkt Dijk (SP). De overheid kan dit in zijn ogen voorkomen door te zorgen voor werk, inkomen en huisvesting.

Hulp

Kom met concrete maatregelen om de kinderen die getroffen zijn door de toeslagenaffaire en uithuisplaatsingen te helpen, vraagt Van Dijk (CDA). Zij wil dat ze een "groene kaart" krijgen, een toegangsticket voor langjarige hulp zonder dat ze iedere keer opnieuw hun verhaal hoeven te doen. Palmen is positief en wil dat regelen via een landelijk expertisecentrum.

Het is meer dan terecht dat het kabinet excuses wil aanbieden, zegt Westerveld (GroenLinks-PvdA), maar wat zijn die nou precies waard? Ze wil voorkomen dat er te strakke criteria komen, waardoor jongeren niet de hulp krijgen die ze nodig hebben.

Palmen wijst op de kindregeling. Jongeren krijgen een tegemoetkoming van maximaal €10.000, schuldhulpverlening en brede ondersteuning van de gemeenten. Maar de uitvoering laat in de praktijk te wensen over, erkent de staatssecretaris. Ze wil dat gemeentelijke regelingen meer hetzelfde worden en beter aansluiten bij wat jongeren nodig hebben.

Staatscommissie

Als een kind uit huis geplaatst wordt, zou het beter af moeten zijn dan thuis, benadrukt Ceder (ChristenUnie). Hij pleit voor het instellen van een brede staatscommissie die kijkt naar het stelsel van jeugdzorg. Zijn hoop is dat de jeugdbescherming transformeert naar kind- en gezinsbescherming.

Er moet grondig onderzoek worden gedaan naar de legitimiteit van overheidsingrijpen in gezinnen, zegt Struycken. Hij was van plan om het WODC opdracht te geven om dit uit te voeren, maar een staatscommissie kan dat ook doen.

De Kamer stemt op 3 juli over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct.