Wijziging Wet verplichte ggz en Wet zorg en dwang

27 mei 2021, wetsvoorstel - Staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid) en minister Van Ark (Medische Zorg) willen twee wetten verbeteren rondom gedwongen zorg vanwege geestelijke problemen. De Kamer hamert op uitvoerbaarheid én de bescherming van cliëntenrechten.

Wanneer mag je gedwongen worden opgenomen bij psychische problemen en welke rechten heb je dan? Dat en meer staat in de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapten (Wzd). Het algemene doel hiervan is zo min mogelijk gedwongen zorg, zegt Blokhuis. Hij wil dingen vereenvoudigen zodat meer tijd overblijft voor de zorg.

Het grote probleem is het tekort aan goed opgeleid personeel, denkt Agema (PVV), waardoor dwang vaker wordt toegepast dan nodig. Pouw (JA21) waarschuwt dat vereenvoudigingen de rechtsbescherming niet mogen schaden.

Niet ver genoeg of te ver?

Repareert deze wetswijziging te weinig of juist te veel? Stoffer (SGP) vindt dat de administratieve lasten te weinig worden aangepakt. Pouw (JA21) wijst erop dat veel door zorgverleners en cliënten aangedragen verbeteringen niet zijn doorgevoerd. Agema (PVV) vindt het juist te vroeg voor wetswijzigingen. Zij wil dat de zorgsector tijd krijgt om met de Wzd en Wvggz te leren werken.

Niet alle wensen zijn overgenomen, erkent Blokhuis, omdat niet alle betrokkenen het daarover eens zijn. Ingrijpendere wetswijzigingen wil hij pas voorstellen na de wetsevaluaties begin 2022.

Extra uitvoeringskosten

Sinds de invoering op 1 januari 2020 hebben de nieuwe procedures rond de Wzd geleid tot 111 miljoen meerkosten per jaar. Het kabinet verwachtte een lastenverlichting van 2,9 miljoen, memoreert Westerveld (GroenLinks), dus vanwaar dit extreme verschil?

Extra kosten vindt Kwint (SP) niet erg, zolang ze maar resulteren in betere zorg, en dat ziet hij niet. Stoffer (SGP) wil niet dat de extra kosten leiden tot tariefstijgingen. Daarnaast wil hij dat wordt voorkomen dat de Wvggz ook voor meerkosten zorgt. Het kabinet gaat de oorzaak van de uitvoeringskosten onderzoeken.

Gewijzigde beoordelingsprocedures

Een dwangopname moet nu nog binnen drie weken door de rechter worden getoetst. Die termijn wil Blokhuis schrappen, want die is soms te kort om bijvoorbeeld deskundigen te raadplegen. Van den Hil (VVD), Van der Laan (D66) en Kuiken (PvdA) vinden een open einde onwenselijk.

Je mag mensen niet zo lang in onzekerheid laten bij zo'n ingrijpende vrijheidsbeperking, vindt ook Van den Berg (CDA). Zij stelt een beslistermijn van maximaal zes weken voor. Blokhuis wijst erop dat rechters, zorgverleners én cliënten voor een open termijn zijn.

Als iemand in een psychogeriatrische instelling is opgenomen, moet de noodzaak van verlengd verblijf voortaan door een externe deskundige worden beoordeeld. Onnodig tijdrovend en omslachtig, vindt Van der Laan (D66): laat simpelweg een onafhankelijke deskundige dat beoordelen. Van Ark houdt stand dat een externe deskundige beter is, omdat die niet werkt voor de zorgaanbieder. Bovendien wil zij stimuleren dat er deskundigennetwerken ontstaan.

Crisismaatregel versimpeld

Als iemand bijvoorbeeld door een plotselinge psychose een gevaar vormt voor zichzelf of de omgeving, dan kan hij acuut gedwongen worden opgenomen met een crisismaatregel. Het opleggen én het beëindigen daarvan moet worden onderbouwd met een aparte medische verklaring. Die laatste verklaring wordt geschrapt.

Van den Berg (CDA) is bang dat mensen daardoor te makkelijk te vroeg naar huis worden gestuurd. Het doel van de wet is zo weinig mogelijk gedwongen zorg, zegt Blokhuis. Daarom is het volgens hem juist goed dat een dwangmaatregel simpeler en sneller kan worden beëindigd.

Dwangzorg thuis

De Wzd regelt dat nu ook thuis dwangzorg kan worden toegepast. Geen goede ontwikkeling, vindt Agema (PVV). Dwangzorg moet volgens haar in een beschermde woonomgeving worden gegeven, maar daarvoor zijn te veel instellingen gesloten. Ook Westerveld (GroenLinks) is kritisch: hoe zorgen we dat je huis een veilige omgeving blijft? Kwint (SP) denkt dat er niet genoeg zorgprofessionals zijn om hiervoor zorgplannen op te stellen en vraagt hoe de rechten van deze mensen zijn geborgd.

Blokhuis vindt het te vroeg om te concluderen dat ambulante gedwongen zorg te vaak of om verkeerde redenen wordt toegepast. Voorheen gebeurde het, zegt Van Ark, hoewel het wettelijk niet mocht. Zij meldt dat er "praktijktuinen" zijn opgezet om zorgverleners te laten wennen aan de nieuwe praktijk.

Bijstand bij dwangopname

Sinds de twee wetten in kwestie van kracht zijn, is een paar keer de bijstand van gedwongen opgenomen cliënten gestopt door de gemeente. Hoe kan dat en hoe vaak gebeurt het, vraagt Van den Hil (VVD). Kwint (SP) wil dat dit niet meer mogelijk is. Kuiken (PvdA) vraagt om ook goed te kijken naar andere onbedoelde neveneffecten, zoals mensen die hun huis kwijtraken.

Bij een dwangopname hebben mensen geen recht op bijstand, zegt Blokhuis, maar wel op bijzondere bijstand. Volgens hem moeten zorgverleners dat regelen.

De Kamer stemt op 1 juni over het wetsvoorstel en de ingediende moties.

Zie ook: