Verdrag met Oekraïne over juridische samenwerking MH17
6 juni 2018, wetsvoorstel - Nederland sluit een verdrag met Oekraïne over de vervolging en berechting van verdachten van strafbare feiten rond het neerhalen van vlucht MH17. De Kamer debatteert hierover met minister Grapperhaus (Justitie).
Nederland en Oekraïne zijn aangesloten bij diverse verdragen op het terrein van wederzijdse rechtshulp in strafzaken. Maar die zijn onvoldoende geschikt voor de vervolging en berechting van het neerhalen van vlucht MH17. Daarom hebben beide landen in een verdrag specifieke afspraken gemaakt, met name over:
- de Nederlandse rechtsmacht en overdracht van strafvervolging
- uitlevering van verdachten
- berechting door middel van videoconferentie
- overdracht van de tenuitvoerlegging van vrijheidsstraffen
Ook verdrag met Rusland?
Nederland en Australië hebben op basis van de bevindingen van het Joint Investigation Team (JIT) Rusland aansprakelijk gesteld voor het neerhalen van vlucht MH17. Het is daarom aannemelijk dat er ook Russische verdachten in beeld komen. Is de regering bezig met het sluiten van een vergelijkbaar verdrag met Rusland?, vragen veel woordvoerders zich af.
Mochten de ontwikkelingen in het strafrechtelijk onderzoek daarvoor aanleiding geven, dan is Nederland volgens minister Grapperhaus bereid om met Rusland te spreken over het sluiten van een verdrag. Hij benadrukt wel dat het vervolgen van individuele verdachten losstaat van het aansprakelijk stellen van een staat.
Videoconferentie
De Oekraïense grondwet verbiedt het uitleveren van eigen onderdanen. Daarom is besloten om Oekraïense verdachten te berechten via een videoconferentie. Een "vindingrijke keuze", vindt Van der Staaij (SGP), die wel benadrukt dat daarbij aan alle zorgvuldigheidsvereisten moet worden voldaan.
De Roon (PVV) heeft respect voor de Oekraïense grondwet, maar zou toch liever zien dat verdachten het strafproces in Nederland bijwonen. Dit zou volgens hem kunnen door een Nederlandse cel als Oekraïens (of Russisch) grondgebied aan te wijzen. Maar minister Grapperhaus ziet juridische bezwaren.
Verdachten moeten instemmen met verhoor en berechting via een videoconferentie. Het zou onbevredigend zijn als verdachten zich door dat te weigeren onttrekken aan het strafproces, vinden Van Oosten (VVD), Van Dam (CDA), Ploumen (PvdA) en Van der Graaf (ChristenUnie), vooral voor de nabestaanden. Die willen volgens Sjoerdsma (D66) kunnen zien dat verdachten luisteren naar de aanklacht.
Dat verdachten moeten instemmen met berechting via videoconferentie, is volgens minister Grapperhaus in internationale verdragen vastgelegd. Hij belooft wel om hierover nader advies te vragen aan deskundigen.
Aansprakelijkheid Oekraïne voor openhouden luchtruim?
Ondanks dat er gevechten waren in Oost-Oekraïne, heeft het land het luchtruim niet gesloten. Kan Nederland de staat Oekraïne op basis daarvan aansprakelijk stellen voor de MH17-ramp? Er is "geen juridisch overtuigend bewijs" dat Oekraïne te weinig heeft gedaan om het neerhalen van het vliegtuig boven zijn grondgebied te voorkomen, stelt minister Blok (Buitenlandse Zaken) in een brief.
Van Nispen (SP) vindt dat Oekraïne wel degelijk iets valt te verwijten en pleit voor nader onderzoek. De onderste steen moet boven komen, zo sluit De Roon (PVV) zich daarbij aan. Baudet (FvD) vermoedt dat er een deal is gesloten met Oekraïne: een verdrag over de vervolging en berechting van verdachten, maar geen staatsaansprakelijkheid.
We moeten lessen trekken uit wat er destijds is misgegaan, betoogt Van Ojik (GroenLinks). Hij pleit voor het aanpassen van internationale regels, zodat niet langer individuele landen of luchtvaartmaatschappijen besluiten over het vliegen over een bepaald gebied.
De Kamer stemt op 12 juni over de wetsvoorstellen en de ingediende moties.
Zie ook:
- Het overzicht van de laatste debatten in het kort
- De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
- Kijk debatten terug via Debat Gemist