Tweede dag Algemene Financiële Beschouwingen

6 oktober 2022, debat - Minister Kaag en de staatssecretarissen Van Rij en De Vries van Financiën reageren op de vragen van de woordvoerders uit de eerste termijn.

Het zijn zware en onzekere tijden, zegt minister Kaag, als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Die heeft gevolgen voor de wereldwijde voedsel- en energieprijzen. Veel Nederlanders dreigen in de knel te komen door die hoge (energie)prijzen. En Nederland voelt als open handelsland de economische problemen van andere landen.

Inflatie en koopkracht

Mensen kunnen hun rekeningen niet betalen, benadrukt Van Dijck (PVV). En dat komt volgens hem door de in vergelijking met andere landen hoge belastingen en accijnzen. Azarkan (DENK) stelt voor om de btw op het open vervoer te verlagen naar 0% en meer te doen om uitwonende studenten te helpen met hun hoge energierekening.

Landen als Slowakije hebben niet dezelfde financiële ruimte om de gevolgen van inflatie op te vangen als Duitsland en Nederland, zegt Dassen (Volt). Komt er een gezamenlijke Europese aanpak van het probleem? Daarvoor kan volgens de minister onder andere het geld dat beschikbaar is voor REPower EU worden gebruikt.

Als de vakbonden in reactie op de hoge inflatie komen met hoge looneisen, dreigt er een loon-prijsspiraal te ontstaan, waarschuwt Dekker (FVD). De overheid kan dat volgens hem voorkomen door op de eigen uitgaven te bezuinigen.

Kaag betoogt dat Nederland in Europa een van de grootste pakketten heeft om de koopkracht te stutten. De belangrijkste maatregel is de invoering van een prijsplafond voor energie. Heinen (VVD) steunt dit, maar wil de inflatie ook op langere termijn aanpakken. Dat kan onder meer door de Europese begrotingstekorten terug te brengen.

Invulling en dekking energieplafond

Alkaya (SP) wil voorkomen dat energiebedrijven profiteren van het prijsplafond: het geld mag niet naar bonussen, dividenduitkeringen of de inkoop van aandelen gaan. Het moet bij de huishoudens terechtkomen, benadrukt de minister, en zou niet tot overwinsten bij energiebedrijven mogen leiden. Maar Omtzigt heeft twijfels: berekenen energiebedrijven niet een veel te hoge marge?

Hoeveel gaat het energieplafond kosten? En hoe gaat de regering de kosten ervan dekken? Nijboer (PvdA) en Stoffer (SGP) vinden dat dit onvoldoende is uitgewerkt en stellen daar kritische vragen over. Hoe zit het met het budgetrecht van de Kamer, vraagt Maatoug (GroenLinks) zich af.

Op basis van de huidige energieprijzen gaat het energieplafond in 2023 naar schatting 23,5 miljard kosten, zegt minister Kaag, maar er is nog veel onzeker. Het kabinet moet nog beslissen over de dekking, maar een van de opties is de solidariteitsheffing voor bedrijven die profiteren van de hoge energieprijzen. Ook kunnen de gasbaten hoger uitvallen dan geraamd. Bezuinigen is niet haar eerste keuze, maar sluit ze ook niet helemaal uit.

Wat als we na 2023 nog steeds een energieplafond nodig hebben? Van Dijk (CDA) vraagt de regering om nu al na te denken over hoe dat dan moet worden geregeld en gefinancierd.

Bedrijven

Verschillende woordvoerder vragen zich af of er genoeg gebeurt om energie-intensieve bedrijven te helpen. Grote ondernemingen, zoals aluminimumfabrikant Aldel, maar ook mkb'ers, zoals bakkerijen, dreigen om te vallen door de hoge energieprijzen.

Minister Adriaansens (Economische Zaken) is in gesprek met bedrijven waar het om gaat, zegt Kaag, en zij werkt aan een regeling voor energie-intensieve mkb-bedrijven. Maar de overheid kan niet alle energiekosten van ondernemers compenseren.

Belastingen en marginale druk

Als mensen met een modaal inkomen meer gaan werken, houden ze daar te weinig van over. Dit komt door een combinatie van belastingtarief en inkomensafhankelijke toeslagen en belastingkortingen, legt staatssecretaris Van Rij uit. Doordat het kabinet de lagere (midden)inkomens in 2023 extra steunt, wordt die marginale druk nog hoger.

Zou de arbeidskorting ook per uur kunnen worden berekend? Zo kun je werknemers stimuleren om meer uren te gaan werken, denkt Van Weyenberg (D66). Staatssecretaris Van Rij belooft om ernaar te kijken, maar hij is er niet van overtuigd dat het in de praktijk gaat werken.

Het kabinet wil op langere termijn het ingewikkelde toeslagenstelsel afschaffen, ook omdat het de marginale druk verhoogt. Een aantal woordvoerders sporen de regering aan om haast te maken. De consequenties en de koopkrachtgevolgen zijn groot, zegt staatssecretaris De Vries. Zij werkt aan een tijdpad en stuurt haar analyse in de tweede helft van de kabinetsperiode naar de Kamer.

Gündoğan vraagt aandacht voor voorstellen van de economen Cnossen en Jacobs over een ander belastingstelsel. Die zorgen er volgens haar voor dat de belastingdruk op arbeid met 9% omlaag kan. Er zijn meer studies over de toekomst van de inkomstenbelasting, zegt Van Rij. Die kunnen worden meegenomen in het nadenken over een nieuw belastingstelsel.

Verkeersveiligheid, milieu en lokale winkeliers die uit de markt worden gedrukt. Grinwis (ChristenUnie) wijst op de schaduwkanten van de bestel- en bezorgeconomie en oppert om een pakketjestaks in te voeren. Maar staatssecretaris Van Rij is niet gelijk overtuigd. Een nieuwe belasting maakt het stelsel nog ingewikkeld, beklemtoont hij. En bezorging van pakketjes heeft ook voordelen voor ouderen en mensen op het platteland.

De landbouwvrijstelling dient geen doel en heeft de belastingbetaler in tien jaar tijd al 11 miljard gekost, stelt Van Raan (PvdD). Hij stelt voor om het geld te gebruiken voor andere zaken, zoals verduurzaming van de landbouw.

Box 3

De Hoge Raad heeft geoordeeld dat de vermogensrendementsheffing (box 3) in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het fictieve rendement was voor spaarders namelijk hoger dan het echte rendement. Bezwaarmakers krijgen compensatie, maar niet-bezwaarmakers ontvangen die niet.

Kleine spaarders voelen zich bestolen, zegt Eppink (JA21). Hij wil dat niet-bezwaarmakers ook gecompenseerd worden. Daar sluit Van der Plas (BBB) zich bij aan: dit geld is gewoon van hen. Het is moreel niet te verantwoorden en tast de belastingmoraal aan, oordeelt Ephraim (Groep Van Haga).

Het kabinet heeft een politieke afweging gemaakt, zegt staatssecretaris Van Rij, en besloten om het geld te gebruiken voor ondersteuning van de koopkracht en niet voor deze groep.

De eerste termijn van de Kamer in de Algemene Financiële Beschouwingen was op 5 oktober. De stemmingen over de tijdens het debat ingediende moties zijn op 11 oktober.

Zie ook: