Rapport commissie-Sorgdrager Nederlandse wapeninzet Hawija

15 mei 2025, debat - De commissie-Sorgdrager heeft een rapport uitgebracht over de luchtaanval op Hawija. De Kamer debatteert erover met minister Brekelmans (Defensie).

Op 3 juni 2015 voerde de Nederlandse luchtmacht een aanval uit op een doelwit van Islamitische Staat (IS) in de Iraakse stad Hawija. Daarbij werd opgeslagen munitie geraakt, wat leidde tot een grote explosie. Die richtte grote schade aan in een woonwijk en veroorzaakte meer dan 70 burgerdoden en ongeveer 100 gewonden.

De Kamer besloot in 2020 dat er een onafhankelijk onderzoek moest komen naar het bombardement. Een commissie onder leiding van Winnie Sorgdrager voerde dit uit. Op 27 januari verscheen het kritische rapport. Een van de conclusies is dat het kabinet de Kamer onvolledig en onjuist heeft geïnformeerd.

Video

Na het verschijnen van het rapport werd een video teruggevonden waarin de verwoesting van de woonwijk na het bombardement in beeld werd gebracht. Het ministerie van Defensie beweerde eerder dat deze video niet meer bestond.

Het is pijnlijk dat de video alsnog boven water kwam, zegt Van Dijk (SGP), terwijl de commissie er keer op keer om had gevraagd. Het lijkt er volgens hem op dat Defensie de commissie heeft gehinderd bij haar onderzoek. Dit hoort niet te kunnen in een professionele organisatie, zegt Ellian (VVD), maar hij gaat niet uit van kwade intenties.

De minister wist van het bestaan van de beelden, zegt Dijk (SP), of de video is voor hem achtergehouden. In beide gevallen is er een probleem. Het is belangrijk dat de waarheid hierover aan het licht komt en daarom pleit hij voor een beknopte parlementaire enquête. En omdat cruciale informatie onder verantwoordelijkheid van de minister is kwijtgeraakt of kwijtgemaakt, zegt Dijk het vertrouwen in hem op.

De gang van zaken rond de video toont aan dat de conclusie van de commissie klopt dat de archieven niet op orde zijn, erkent de minister. Hij heeft in een brief vier onderzoeken aangekondigd om uit te zoeken hoe dit zo heeft kunnen lopen. Zijn hoop is dat daar een duidelijke oorzaak uit komt, zodat ervan kan worden geleerd.

Informatievoorziening Kamer

De informatievoorziening is tekortgeschoten, zegt Van Dijk (NSC): de Kamer is keer op keer onjuist en onvolledig geïnformeerd. Is er een structureel probleem met de cultuur bij Defensie? Boswijk (CDA) bepleit een cultuur waarin openheid de norm is. Hij oppert dat de programma's Open op Orde en Dialoog & Ethiek daaraan kunnen bijdragen.

Dat de Kamer keer op keer, onder verschillende bewindspersonen, niet snel, feitelijk en correct is geïnformeerd, zegt Ceder (ChristenUnie), is zeer verontrustend. Wat een klerezooi is hiervan gemaakt, oordeelt Nordkamp (GroenLinks-PvdA). Er zijn grote fouten gemaakt door de politieke leiding en de minister moet hierover wat hem betreft verantwoording afleggen.

Dit had niet zo mogen gebeuren, zegt Brekelmans over de gebrekkige informatieverstrekking aan de Kamer. Hij biedt daarvoor zijn excuses aan. Er wordt volgens hem gewerkt aan een cultuurverandering bij Defensie die moet leiden tot meer openheid.

Excuses en compensatie

Nederland heeft een ereschuld aan de slachtoffers en de nabestaanden, benadrukken Van Baarle (DENK) en Teunissen (PvdD). Zij pleiten daarom voor het aanbieden van excuses door de regering en het toekennen van een ruimhartige (individuele) compensatie.

Mensen zijn voor het leven getekend, zegt Van der Werf (D66). Zij roept de minister op om zelf naar Hawija te gaan, de slachtoffers in de ogen te kijken, excuses aan te bieden en te zorgen voor een goede compensatie. Het is belangrijk om de menselijke maat toe te passen, zegt Wijen (BBB). Zij vraagt daarom aanvullende compensatie die ten goede komt aan de gemeenschap in Hawija.

Wat de mensen in Hawija hebben meegemaakt, is verschrikkelijk, zegt de minister. Hij heeft daarom namens de regering excuses aangeboden voor het menselijk leed. Brekelmans is, als het veilig kan, bereid om zelf naar Hawija te gaan. Verder wil hij zo'n 10 miljoen vrijmaken voor zinvolle projecten in de stad. Individuele compensatie is praktisch gezien onmogelijk, omdat tien jaar later vanuit Nederland niet valt vast te stellen wie er tijdens het bombardement aanwezig waren.

Kieper niet nog meer geld de grens over naar Irakezen die we van IS hebben bevrijd, zegt Pool (PVV). Als er middelen beschikbaar zijn, zouden die wat hem betreft moeten gaan naar veteranen van de oorlog tegen IS: zij verdienen veel meer erkenning dan ze tot nu toe krijgen.

De Kamer debatteerde eerder op 5 november 2019, 19 december 2019 en 14 mei 2020 over de luchtaanval op Hawija. De stemmingen over de tijdens het debat ingediende moties zijn op 20 mei.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct.