Eerste termijn begroting Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

23 november 2022, begroting - De Kamer bespreekt de begroting van de ministers Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) en Wiersma (Primair en Voortgezet Onderwijs).

Het lerarentekort, de stand van het onderwijs, studieschulden en de rol van de wetenschap. Deze en andere onderwerpen komen aan de orde in de eerste termijn van de woordvoerders in het debat over de begroting van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Leraren(tekort)

Niet het kind, niet de ouders, niet de directie, niet de schoolbesturen, niet de inspectie en niet de politiek moeten centraal staan, betoogt Peters (CDA), maar de man of vrouw voor de klas. Voor het onderwijs zou het volgens hem bovendien goed zijn om mobieltjes in de klas te verbieden.

Er is veel te weinig gedaan om het lerarentekort aan te pakken, vindt Kwint (SP). Hij doet diverse "onorthodoxe" voorstellen om dat alsnog te gaan doen, zoals het verbieden van uitzendbureaus, het kwijtschelden van studieschulden van leraren en het voeren van een exitgesprek met leraren die snel het vak verlaten.

Vierdaagse schoolweken, schoolsluitingen en onbevoegden voor de klas. De Hoop (PvdA) vreest dat het lerarentekort vooral kwetsbare kinderen treft, bijvoorbeeld omdat rijkere ouders zich bijles kunnen veroorloven. Het inkomen van je ouders mag niet de kansen bepalen voor de rest van je leven, beklemtoont hij.

Waarom maken we de lerarenopleidingen niet helemaal gratis? Dit en het verhogen van de salarissen zou volgens Simons (BIJ1) echt helpen om het lerarentekort op te lossen. En dat is nodig om de kwaliteit te verbeteren en leerlingen gelijke kansen te bieden.

Ook Van Meenen (D66) heeft ideeën om het lerarentekort beter aan te pakken. Meer uren werken zou meer moeten lonen. Schoolbesturen moeten met elkaar samenwerken om het tekort te verkleinen. En niet de onderwijskoepels maar de minister zou de cao-onderhandelingen in het primair en voortgezet onderwijs moeten voeren.

Primair en voortgezet onderwijs

Het is van levensbelang dat jongeren zich in het onderwijs basisvaardigheden eigen maken, betoogt El Yassini (VVD), want die zijn nodig om een succes van hun leven te maken. Het gaat daarbij om taal en rekenen, maar ook om digitale vaardigheden en burgerschap. Segers (ChristenUnie) vraagt eveneens aandacht voor het burgerschapsonderwijs. Dat moet volgens hem een rol spelen in het bestrijden van antisemitisme.

Het gaat niet goed met het onderwijs, stelt Beertema (PVV) vast. En dat komt doordat de politiek de instrumenten om te sturen heeft weggegeven aan de werkgevers, onder andere met de lumpsumfinanciering. De minister en de Kamer hebben zichzelf volgens hem zo de regie ontnomen.

Specifieke subsidies zorgen voor financiële onzekerheid, instabiel beleid en meer bureaucratie, constateert Bisschop (SGP). Hij vraagt de minister om binnen twee jaar de subsidies onderdeel te maken van de reguliere bekostiging.

Wassenberg (PvdD) laakt de gratis lespakketten voor het onderwijs van lobbygroepen, bijvoorbeeld van de fossiele industrie en de luchtvaartsector. Is er geen rol weggelegd voor de inspectie bij het voorkomen van dit soort "brainwashing"?

Het aantal genderklinieken neemt toe, maar de wachtlijsten worden alleen maar langer, stelt Jansen (FVD) vast. Kinderen worden op school lastiggevallen met lhbti-gedachtegoed en transgenderideologie, stelt hij vast, en worden daar het slachtoffer van. Scholen gaan volgens hem blind mee in de "genderwaanzin".

Kinderen die niet passen in de hokjes van het onderwijssysteem, vallen te vaak buiten de boot, zegt Hagen (D66): elk individu is zo veel meer dan een cijfer, een score of een eindadvies. Zij vraagt aandacht voor vroegtijdige schoolverlaters, het grote aantal thuiszitters en het gebrek aan waardering voor het (v)mbo.

Beroepsonderwijs

Rietdekkers, pianostemmers, goud- en zilversmeden, meubelstoffeerders en hoefsmeden. Van der Plas (BBB) benadrukt het belang van het ambacht en het behoud daarvan in Nederland. Zij wil geld vrijmaken om de Ambachtsacademie te laten voortbestaan.

Naar jongeren in het hoger onderwijs gaat veel meer geld dan naar jongeren die een beroepsopleiding volgen, zegt Westerveld (GroenLinks), en dat is vaak niet terecht. Bouchallikh (GroenLinks) stelt vast dat het mbo ondergewaardeerd wordt. Zij pleit ook voor het harder aanpakken van stagediscriminatie.

Hoger onderwijs

Wat Nederland nodig heeft, moet het uitgangspunt zijn voor de toekomst van het hoger onderwijs, zegt Van der Woude (VVD). Het gaat daarbij volgens haar onder andere om het verleiden van jongeren om een technische opleiding te volgen en slimme in plaats van onbeheerste internationalisering.

De internationalisering van het hoger onderwijs is doorgeschoten, stelt Omtzigt vast, onder meer door de campagnes om buitenlandse studenten hierheen te halen. Er moet daarin een betere balans worden gezocht, zegt Pouw (JA21), ook omdat er een te grote druk is op de studentenhuisvesting.

Universiteiten zijn géén bedrijven die concurreren op de internationale kennismarkt, benadrukt Van der Molen (CDA), maar publieke instellingen die met beleid dienen te internationaliseren. Hij bepleit maatregelen om de instroom van buitenlandse studenten beter te reguleren.

De mentale gezondheid van studenten staat onder druk, zegt Van der Graaf (ChristenUnie). Onderwijsinstellingen moeten hiervoor meer aandacht hebben. Zij zou graag zien dat er extra geld voor wordt vrijgemaakt.

Studieschulden

Waarom wordt de rente op studieleningen verhoogd? Van Baarle (DENK) maakt zich zorgen over jongeren die hoge schulden hebben door het leenstelsel. Zij zullen nu nog meer moeten aflossen en het wordt nog lastiger om een woning te kopen. Ook Koekkoek (Volt) vraagt naar de hogere rente op studieschulden. Is de minister bereid om een renteplafond in te stellen?

Wetenschap

De wetenschap wordt gezien als bron van waarheid, zegt Dekker (FVD). Maar er is volgens hem sprake van "politisering", bijvoorbeeld bij corona en klimaatverandering. Het heersende paradigma wordt verdedigd en wie een afwijkende mening heeft, wordt verketterd. Er zou volgens hem meer ruimte moeten zijn voor afwijkende opvattingen.

Het debat over de begroting gaat op 24 november verder met de reactie van de ministers op de inbreng van de woordvoerders.

Zie ook: