Eerste termijn Algemene Financiële Beschouwingen

6 oktober 2021, debat - Hoe staat Nederland ervoor na de coronacrisis? De Kamer bespreekt de begroting voor 2022 in de Algemene Financiële Beschouwingen.

De economische groei valt hoger uit dan eerder werd verwacht. Hierdoor staan ook de overheidsfinanciën er relatief goed voor. Omdat het kabinet demissionair is, heeft het weinig plannen gemaakt voor extra uitgaven. Wel heeft de Kamer bij de Algemene Politieke Beschouwingen besloten om aan een aantal zaken meer geld te besteden.

Begroting

Heinen (VVD) maakt een onderscheid tussen incidentele en structurele overheidsuitgaven. Incidentele uitgaven zijn volgens hem nu nodig om een aantal problemen op te lossen. Daarbij denkt hij bijvoorbeeld aan de energie-infrastructuur. Maar de structurele uitgaven moeten wel op orde zijn.

Vermogens, inkomens, onderwijs, zorg, woningmarkt. Nijboer (PvdA) beoordeelt de begroting op de vraag of de scheve verdeling op allerlei terreinen wordt aangepakt. Hij pleit voor meer structurele investeringen in de samenleving.

Eppink (JA21) roept de minister op tot "fiscaal conservatisme". Hij pleit voor minder uitgaven aan bijvoorbeeld klimaatbeleid en asielzoekers. Anders zullen de collectieve lasten, die al zijn gestegen van 35% naar 39%, nog verder omhooggaan. Het geld zou ook aan andere nuttige zaken besteed kunnen worden, zegt Ephraim (Groep Van Haga), zoals zorg, mkb en defensie.

De staatsschuld is door de coronacrisis opgelopen tot iets minder dan 60%. In goede economische tijden moeten we weer terug naar 40%, benadrukt Stoffer (SGP). Daarbij is het belangrijk dat ook de stijging van de zorgkosten onder controle blijft.

Geloofwaardigheid

Hoe geloofwaardig zijn de minister en de coalitie nog? Minister Hoekstra kan volgens Van Dijck (PVV) niet meer de rol van "strijder tegen belastingparadijzen" spelen na de berichten over zijn belegging via de Maagdeneilanden. En na alle crises en problemen die het kabinet heeft veroorzaakt, is het vreemd als de oude coalitie gewoon doorgaat met een nieuw kabinet.

Ook Alkaya (SP) twijfelt aan de geloofwaardigheid van de minister en de coalitie. Hij vindt dat de winst die we als samenleving realiseren, eerlijker verdeeld moet worden. Dat kan volgens hem door de belastingen voor bedrijven te verhogen en de lonen te laten stijgen.

Belastingen en toeslagen

Het stelsel van belastingen en toeslagen is volledig uit het lood geslagen, vindt Grinwis (ChristenUnie). Veel mensen kunnen hun weg niet vinden in de overheidsbureaucratie en vragen niet aan waar ze recht op hebben. Er moet dan ook een nieuw stelsel komen dat rechtvaardiger, begrijpelijker en beter uitvoerbaar is.

Arbeid wordt in het huidige stelsel te zwaar belast, betoogt Gündogan (Volt). Zij pleit voor een verschuiving van belasting op werk naar belasting op vermogen. Dat kan volgens haar onder andere door (inkomsten uit) woningbezit te gaan belasten. Zo komt er ook geld beschikbaar om te investeren in bijvoorbeeld onderwijs.

Bedrijven zijn in de loop der jaren steeds minder belasting gaan betalen, stelt Azarkan (DENK) vast, en burgers steeds meer. Die ontwikkeling zou in zijn ogen moeten worden omgekeerd.

Brede welvaart

De Monitor Brede Welvaart van het CBS kijkt naar de economie, maar ook naar de ecologische en sociaal-maatschappelijke aspecten van welvaart. Het gaat daarbij niet alleen om het "hier en nu" maar ook om "later en elders".

We gebruiken de welvaart van later en elders als doping voor de welvaart van hier en nu, denkt Van Raan (PvdD). Zoals we omgaan met de economie is volgens hem niet vol te houden: we zijn bijna wereldkampioen biodiversiteitsverlies en grondstoffenverslinden. En qua duurzame energie zijn we hekkensluiter.

Het bruto binnenlands product en de staatsschuld zijn belangrijke cijfers, zegt Hammelburg (D66), maar we moeten ons er ook niet blind op staren. Hij wil dat de indicatoren voor brede welvaart een belangrijkere rol krijgen. De monitor moet onderdeel worden van de begrotingscyclus, zo sluit Snels (GroenLinks) zich daarbij aan, bijvoorbeeld op Verantwoordingsdag.

Europese schulden

Van Dijk (CDA) maakt zich zorgen over de gevolgen van de hoge schulden van sommige EU-lidstaten voor de financiële stabiliteit. Zij pleit voor een onderzoek naar de herziening van het Stabiliteits- en Groeipact, waarin de begrotingsregels voor de EU zijn vastgelegd.

Het opkopen van Zuid-Europese staatsschuld door de Europese Centrale Bank (ECB) is een vorm van illegale monetaire financiering, betoogt Van Houwelingen (FVD). In zijn ogen komt het neer op een piramidespel, dat negatief zal uitpakken voor de Nederlandse spaartegoeden en pensioenen. Ook het lid Omtzigt maakt zich veel zorgen over de opgelopen balans van de ECB.

Arbeidsmarkt

Er zijn grote tekorten op de arbeidsmarkt, stelt Den Haan (Fractie Den Haan) vast, vooral in de zorg. Die tekorten dreigen de economische groei te belemmeren. Zij vraagt daarom aandacht voor de arbeidsparticipatie van nieuwkomers, vrouwen en ouderen.

Boerenland

Van der Plas (BBB) spreekt zich uit tegen het uitkopen en onteigenen van boeren. De boerengrond levert ons nu goed, veilig, duurzaam, betaalbaar en altijd beschikbaar voedsel. Die moeten we volgens haar niet inruilen voor plasdrassen en andere natuur. En wie zorgt er voor het landschap en de sociale structuur als de boeren weg zijn?

Het debat gaat op 7 oktober verder met de reactie van minister Hoekstra en de staatssecretarissen Van Huffelen en Vijlbrief van Financiën.

Zie ook