Derde termijn Algemene Financiële Beschouwingen

27 oktober 2021, debat – De stijging van de energieprijzen kan grote gevolgen hebben voor de huishoudportemonnee van burgers. De Kamer spreekt daarover met de staatssecretarissen Yeşilgöz (Economische Zaken) en Vijlbrief (Financiën) in de derde termijn van de Algemene Financiële Beschouwingen.

De afgelopen tijd zijn de energieprijzen snel gestegen. Een stapeling van factoren, waaronder een aantrekkende economie, zorgt ervoor dat we in een bijzondere situatie zijn beland, zegt Yeşilgöz. De verwachting is dat de prijzen in 2022 weer wat gaan dalen. De leveringszekerheid komt volgens de staatssecretaris deze winter niet onder druk te staan.

De regering beloofde op de tweede dag van de Algemene Financiële Beschouwingen te kijken naar mogelijkheden om de gevolgen voor huishoudens op te vangen. Op verzoek van de Kamer stelt het kabinet nu een pakket maatregelen voor van ongeveer 3 miljard euro, zegt Vijlbrief. Dat zou voor ieder huishouden ongeveer €430 compensatie betekenen.

Doelmatigheid

Heinen (VVD) spreekt zijn waardering uit voor de snelle maatregelen van het kabinet om de hoge prijzen te compenseren. Snelle steun betekent wel generieke steun, zegt hij, en dat gaat ten koste van de gerichtheid.

Stoffer (SGP) stelt het nog wat scherper. Waarom kiest het kabinet voor een ongerichte, ondoelmatige maatregel? En waarom treft het kabinet een tijdelijke maatregel voor een structureel probleem? Hij wil geen 3 miljard, maar hooguit de helft uitgeven aan compensatie voor de meest getroffen burgers.

Het pakket heeft iets van schieten met een kanon op een mug, geeft Vijlbrief toe. Dit was echter de snelste, best uitvoerbare en meest robuuste manier om mensen tegemoet te komen bij de gestegen energieprijzen.

Omtzigt vreest dat klanten van een failliete energieleverancier soms wel €2.000 meer per jaar gaan betalen. Hij wil dat zij een redelijk contract krijgen en dat daarvoor zo nodig een deel van de compensatieregeling wordt aangewend. Maar volgens Yeşilgöz is het niet mogelijk om de compensatie in te zetten voor een bepaalde subgroep. Zij belooft wel een brief naar de Kamer te sturen over de eisen aan leveranciers.

Oorzaken

Welke structurele oplossingen voor de energiearmoede heeft het kabinet, vraagt Van Raan (PvdD) zich af. De hoge gasprijzen zijn immers ook een systeemprobleem. Ze hangen samen met de afhankelijkheid van fossiele energie.

Die hoge energierekening heeft het kabinet zelf veroorzaakt, zegt Eppink (JA21). De benzineprijs ligt hier bijvoorbeeld ongeveer 50 eurocent hoger dan in Duitsland en dat heeft alles met belastingen te maken.

Lagere inkomens

Vooral mensen met lagere en middeninkomens zitten in slecht geïsoleerde huurwoningen. Voor hen valt de energierekening extra hoog uit. Nijboer (PvdA) wil daarom verhuurders van panden met een energielabel van E of hoger dwingen om €150 tot €200 huurkorting te geven. Sturen op de energielabels zorgt voor problemen in de uitvoering, reageert Vijlbrief.

Waarom is er niet voor gekozen om alleen de belasting op aardgas te verlagen, vraagt Alkaya (SP) zich af. Dat helpt volgens hem de mensen die nog niet in een nieuw, gasloos huis wonen. Het kabinet heeft dit gedaan om dat het wil dat mensen overgaan op elektriciteit, zegt Vijlbrief. Een aanpassing van de gasprijs zou bovendien vooral de grote industrieën steunen, terwijl de voorgestelde belastingkorting juist kleine ondernemers en huishoudens helpt, zegt Yeşilgöz.

De steun van € 430 voor alle huishoudens bereikt nu een heel grote groep mensen die het echt niet nodig hebben, zegt Van der Lee (GroenLinks). Ondertussen kampen honderdduizenden mensen met energiearmoede. Yeşilgöz erkent dat hiermee de energiearmoede niet is opgelost. Daarvoor zijn dan ook allerlei andere maatregelen getroffen, zoals de instelling van het Warmtefonds.

Hammelburg (D66) wil 200 miljoen reserveren voor een energietoelage, zodat huurders daar via de gemeenten een beroep op kunnen doen. Vijlbrief weet niet of gemeenten dit zo kunnen uitvoeren. Staatssecretaris Wiersma (Sociale Zaken) komt hier volgende week op terug, belooft hij.

Bedrijven

Grinwis (ChristenUnie) maakt zich zorgen om mkb-bedrijven met een hoge energierekening, zoals de horeca en de glastuinbouw. Hij wil dat deze bedrijven extra tegemoetgekomen worden.

Van Dijck (PVV) vreest dat de glastuinbouw als sector ophoudt te bestaan door de gestegen gasprijzen. Hij wil dat het kabinet binnen twee weken komt met plannen om dat te voorkomen. Yeşilgöz ziet problemen bij een beperkt aantal bedrijven. "Dit monitoren we continu", belooft zij.

Ouderen

Oudere gepensioneerden zien hun koopkracht snel verdampen, zegt Den Haan (Fractie Den Haan). Als we willen dat ouderen financieel overeind blijven, dan kunnen we daar iets aan doen door de pensioenen een jaar eerder te indexeren, zegt zij. Het is onmogelijk om een onderscheid naar leeftijd te maken, zegt Vijlbrief.

Energiecoöperaties

Van der Plas (BBB) vindt het jammer dat mensen die meedoen in een energiecoöperatie en gebruikmaken van de zogenoemde postcoderoosregeling minder profiteren van de compensatieregelingen. Het klopt dat dit zo is, zegt Yeşilgöz, maar de maatregel is tijdelijk en helpt in z'n algemeenheid heel veel andere mensen om de extra kosten te overbruggen.

Monitoring

Van Dijk (CDA) vraagt de regering de ontwikkeling van de energieprijzen te monitoren en tweemaandelijks aan de Kamer te rapporteren over de inkomenseffecten voor burgers en bedrijven.

De Kamer stemt op dinsdag 2 november over de ingediende moties.

Zie ook: