Debat over problemen met uithuisplaatsingen van kinderen

12 mei 2022, debat - De Kamer debatteert met minister-president Rutte, minister Weerwind (Rechtsbescherming), staatssecretaris De Vries (Toeslagen) en staatssecretaris Van Ooijen (Jeugdzorg) over uithuisplaatsingen van kinderen. De nadruk ligt daarbij op slachtoffers van de toeslagenaffaire.

1.675 kinderen van gedupeerden van de toeslagenaffaire zijn uit huis geplaatst in de periode 2015-2021. Dit blijkt uit de meest recente cijfers van het CBS. Het is een emotioneel en ingewikkeld onderwerp, zegt Rutte: de levens van ouders en kinderen zijn hard geraakt. Het is pijnlijk dat de overheid aan de bron stond van de ontstane ellende, benadrukt hij.

De verhalen die minister Weerwind heeft gehoord van ouders en kinderen, zijn aangrijpend: ze hebben het ongekend zwaar (gehad). De betrokken kinderen ervaren buiten hun schuld in het dagelijks leven de pijnlijke gevolgen van het toeslagenschandaal, zegt staatssecretaris De Vries.

Rechtsbescherming

Mensen worden vermorzeld door het systeem, zegt Marijnissen (SP). Ze benadrukt dat wetenschappers wijzen op een gebrek aan rechtsbescherming bij ouders die te maken krijgen met een uithuisplaatsing. Azarkan (DENK) vindt het "buitengewoon problematisch" dat bij een eerste jeugdbeschermingsmaatregel zelden een advocaat zit.

In het algemeen worden besluiten over uithuisplaatsingen niet lichtzinnig genomen, betoogt Rutte. Mensen in de jeugdzorg en rechters doen hun werk naar eer en geweten. Maar waar schrijnende situaties zijn ontstaan, beklemtoont hij, moeten we er alles aan doen om die te herstellen. Minister Weerwind beziet of en hoe het stelsel moet worden gewijzigd. Hij gaat daarover in gesprek met de keten.

Van Beukering (D66) vraagt of een kind standaard een advocaat kan worden toegewezen bij een uithuisplaatsing. Geef deze zaken voorrang bij de rechter, suggereert Ceder (ChristenUnie), want het maatschappelijk belang ervan is groot.

Minister Weerwind onderzoekt wat nodig is om de positie van ouders te verbeteren. Dat kan in de vorm van een advocaat, maar het zou ook kunnen dat ze meer behoefte hebben aan een mediator of gedragsdeskundige.

Ondersteuning

Sinds 4 april is er een landelijk ondersteuningsteam voor gedupeerde ouders. Dit biedt wel een luisterend oor, stelt Arib (PvdA), maar het ontbreekt aan doorzettingsmacht om bestaande instanties te overtuigen.

Het is volgens Rutte geen goed idee om het ondersteuningsteam doorzettingsmacht te geven. Minister Weerwind denkt ook niet dat men die nodig heeft. Maar mocht blijken dat dit wel zo is, dan is een wetswijziging nodig.

Verkuijlen (VVD) vraagt zich af of het ondersteuningsteam wel voldoende bekend is bij ouders. Wat gebeurt er om de groep uithuisgeplaatsten beter in beeld te krijgen, wil Van der Plas (BBB) weten. Eerdmans (JA21) zegt ervan te schrikken dat nog steeds niet bekend is of en hoeveel kinderen terug thuis zijn.

Privacyregels maken het voor de overheid lastig om te achterhalen om welke kinderen en ouders het gaat, stelt Rutte vast. Minister Weerwind hoopt binnen enkele weken een technische oplossing te hebben om ouders toch in beeld te krijgen en te wijzen op de mogelijkheden voor ondersteuning.

Van Raan (PvdD) wijst op het plan van een van de gedupeerde ouders voor een onafhankelijke organisatie bij provincies, waar ouders en kinderen terechtkunnen voor hulp. Die moet dan losstaan van instanties die betrokken waren bij uithuisplaatsingen. Dit plan moet een vervolg krijgen, vindt minister Weerwind. Hij bekijkt hoe hij dit kan toepassen in de praktijk.

Onderzoek

De Inspectie JenV doet onderzoek naar de uithuisplaatsingen, maar men heeft het ook zelf tien jaar laten gebeuren, zegt Omtzigt. Waarom is er nog geen onafhankelijk onderzoek ingesteld?

Minister Weerwind staat open voor het instellen van een onafhankelijk commissie. Die zou dan de opdracht moeten krijgen om onderzoek te doen naar het verband tussen de toeslagenaffaire en de uithuisplaatsingen.

Herbeoordelingen

Kan de regering ervoor zorgen dat alle lopende uithuisplaatsingen voor 1 juli worden herbeoordeeld? Maeijer (PVV) wil dat er voor die tijd voor elk kind een plan is voor mogelijk herstel van contact en hereniging.

Ook Van der Staaij (SGP) dringt aan op een versnelling van de herbeoordeling. Van Haga (Groep Van Haga) wil dat kinderen "met spoed" worden herenigd met hun ouders: op welke termijn is dit mogelijk?

We zullen ons maximaal inspannen om kinderen een veilige plek te geven waar ze kunnen wonen en zich verder kunnen ontwikkelen, verzekert minister Weerwind. Het liefst thuis, maar waarschijnlijk kan dat niet bij alle kinderen. Het perspectief van de kinderen staat centraal en de kinderrechter beslist erover.

Jeugdzorg

Zijn de bewindspersonen zich ervan bewust dat hun beleid ervoor heeft gezorgd dat kinderen niet alleen zijn weggenomen uit gezinnen, maar vervolgens ook terecht zijn gekomen in de al jaren in crisis verkerende jeugdzorg, vraagt Simons (BIJ1). Ook Peters (CDA) benadrukt dat het systeem van jeugdbescherming ingewikkeld en duur is. Hij pleit voor een hervorming, waarbij de rechtsbescherming van ouders en kinderen vooropstaat.

Hervorming van de jeugdzorg is urgent en noodzakelijk, erkent staatssecretaris Van Ooijen. Hij stuurt de Kamer morgen een brief met ideeën en maatregelen voor de korte en langere termijn.

Westerveld (GroenLinks) vraagt of de minister-president zich er niet voor schaamt dat er, gegeven alles wat misgaat in de jeugdzorg, ook nog een bezuiniging van een half miljard is aangekondigd. Er moeten keuzes worden gemaakt in schaarste, reageert Rutte, en er is de afgelopen jaren al fors extra geld naar jeugdzorg gegaan.

Volgens Van Houwelingen (FVD) is de problematiek rondom de uithuisplaatsingen symbolisch voor het grotere probleem dat de gezondheidszorg wordt gebruikt als "totalitair principe voor de staat om zich met alle aspecten van ons leven te kunnen bemoeien".

De Kamer stemt op 17 mei over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook: