De situatie in het Midden-Oosten

13 mei 2025, debat - De Kamer debatteert met minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken) over de situatie in het Midden-Oosten naar aanleiding van zorgelijke ontwikkelingen in Gaza en Syrië.

Israël blokkeert sinds 2 maart voedselhulp, water, medicijnen en elektriciteit voor de inwoners van Gaza. De blokkade is in strijd met het internationaal humanitair recht, stelt Veldkamp. Nederland wil daarom dat de EU onderzoekt of Israël het associatieverdrag met de EU schendt. De minister heeft daarover een brief gestuurd aan EU-buitenlandvertegenwoordiger Kallas.

Het heeft de grootste kans van slagen als we samen met Europese en andere landen bekijken wat we kunnen doen, want Nederland kan helaas niet snel zelf verbeteringen in Gaza realiseren, zegt Veldkamp.

Je kunt niet over vrede onderhandelen met Hamas als tegenstander, stelt De Roon (PVV). Hij vindt dat Israël het recht heeft om zich te verdedigen. Dit debat gaat niet over de vraag of je voor of tegen Israël bent, maar over uithongering en onschuldige mensen die in Gaza sterven, zegt Eerdmans (JA21).

Dassen (Volt) vraagt zich af waarom de minister niet genoeg heeft aan de onderzoeken die er al liggen over Israëlische oorlogsmisdaden in Gaza. Van Baarle (DENK) spreekt over bewuste politieke medeplichtigheid van het Nederlandse kabinet.

Humanitaire hulp in Gaza

Dobbe (SP) noemt het "walgelijk en misdadig" dat uithongering wordt gebruikt als wapen. Zij roept het kabinet op nu te handelen zodat humanitaire hulp Gaza weer binnen kan komen en er geen geweld meer tegen hulpverleners wordt gepleegd.

Boswijk (CDA) roept de minister op tot creativiteit zonder op Israëlische toestemming te wachten. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat voedsel daadwerkelijk in Gaza terechtkomt?

Helaas kan hulp bieden niet zonder toestemming van de Israëlische autoriteiten, zegt de minister, gezien de gevechten die er in Gaza plaatsvinden. Hij staat in contact met andere landen, onder andere de VS, Qatar en Egypte, om de diplomatieke druk op Israël op te voeren. De kans op een staakt-het-vuren lijkt volgens Veldkamp iets toegenomen.

Sancties

Paternotte (D66) constateert dat het verzoek van de minister om onderzoek te doen geen enkele indruk maakt in Israël. Hij suggereert dat Israëlische bedrijven die bijdragen aan mensenrechtenschendingen uitgesloten moeten worden van Nederlandse overheidscontracten.

Piri (GroenLinks-PvdA) hekelt de "morele leegte" van het kabinet. Zij benadrukt dat Nederland zelf stappen kan zetten, zoals een wapenembargo. Sancties die tegen Rusland en Iran doodnormaal zijn, zouden ook tegen Israël moeten worden genomen, vindt Teunissen (PvdD).

Nederland geeft bijna geen wapenexportvergunningen meer af, stelt Veldkamp. Hij pleit op dit moment niet voor sancties, omdat hij zijn huidige inzet in Europa niet wil ondermijnen. De minister wijst erop dat hij het Israëlische handelen steeds vaker voor de schermen veroordeelt en ook de Israëlische ambassadeur heeft ontboden.

Syrië

Het afzetten van een tiran geeft geen garantie op verbetering en een succesvolle democratie blijkt allerminst maakbaar, constateert Stoffer (SGP) naar aanleiding van de instabiliteit in Syrië.

De Syrische regering heeft volgens Oostenbrink (BBB) nog onvoldoende aangetoond een verbetering te zijn ten opzichte van het Assadregime. Wel pleit hij voor gerichte verlichting voor sancties op goederen die bijdragen aan humanitaire hulp. Kahraman (NSC) roept op om uiterst zorgvuldig om te gaan met versoepeling, omdat er onder de nieuwe machthebbers nog steeds gruweldaden plaatsvinden. Ceder (ChristenUnie) wil weten aan welke voorwaarden het regime moet voldoen voor verlichting van de sancties.

Voor humanitaire hulp gelden geen sancties, zegt Veldkamp. Hij erkent dat sancties verlichten voor specifieke sectoren, zoals het bankwezen, nut heeft omdat dat perspectief op economische ontwikkeling biedt. Maar Nederland wil dat het regime eerst meer verbetering laat zien, onder andere op het gebied van een inclusiever bestuur en een gelijkwaardige positie voor mannen en vrouwen. Daarom zal Nederland "op de rem trappen" bij al te snelle versoepeling.

Regio

Iran is het werkelijke gevaar in de regio, waarschuwt Van der Burg (VVD). Hij wijst op de steun die Iran heeft gegeven aan Hamas. Hij wil dat de Iraanse Revolutionaire Garde wordt geplaatst op de lijst van terroristische organisaties. Daar blijf ik me voor inzetten, bevestigt Veldkamp.

De vernietiging van Gaza is een volgend hoofdstuk in de volledige transformatie van het Midden-Oosten, meent Baudet (FVD). Die is verdedigd in naam van het brengen van democratie, stelt hij, maar heeft in werkelijkheid geleid tot burgeroorlogen, vluchtelingenstromen, exploderende olie- en gasprijzen en verstoring van internationale handelsrelaties.

De Kamer stemt op 20 mei over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

• Het overzicht van de laatste debatten in het kort
• De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
• Kijk debatten terug via Debat Direct