Burgerinitiatief Nicotinee

12 december 2024, burgerinitiatief– Verbied de verkoop van nicotinehoudende producten aan consumenten geboren na 1 januari 2012. Dat bepleiten de indieners van het burgerinitiatief Nicotinee, die zo een rookvrije generatie willen realiseren. De Kamer debatteert erover met staatssecretaris Karremans (Volksgezondheid).

Elke dag sterven meer dan 50 mensen aan de “sluipmoordenaar tabak”, zegt mevrouw De Kanter, een van de initiatiefnemers. Het is volgens haar een dodelijke verslaving die bijna altijd in de jeugd wordt opgelopen. Wat de initiatiefnemers betreft stijgt vanaf 2030 de minimumleeftijd waarop je nicotinehoudende producten mag kopen elk jaar met één jaar. Ze willen daarnaast een toezichthouder voor strengere handhaving op het voorgestelde én huidige verkoopverbod.

Verbod

Slagt (GroenLinks-PvdA) onderschrijft de doelen van het burgerinitiatief. Ze wil wel van de staatssecretaris weten of het voorstel juridisch mogelijk is. Karremans antwoordt dat in Denemarken een soortgelijk voorstel is gedaan. Daar was de conclusie dat het door Europese wetgeving juridisch niet mogelijk is. Nederland is onderdeel van de Europese interne markt, legt de staatssecretaris uit. Bij alle producten die in Europa zijn gereguleerd, mag je op lidstaatniveau daarom geen verboden instellen.

Crijns (PVV) spreekt van een “betuttelend en futiel plan”. Het is onuitvoerbaar, leidt tot meer overheidsbemoeienis en beperkt de keuzevrijheid van toekomstige volwassenen, oordeelt hij. Welke vrijheid heb je als je ziek wordt of voortijdig sterft door roken, werpt Jansen (NSC) tegen. Zij staat “honderd procent” achter het initiatief. In aanvulling daarop stelt zij voor de minimumleeftijd voor de verkoop van tabak- en rookwaren te verhogen van 18 naar 21 jaar.

Karremans is bereid de uitvoerbaarheid en de haalbaarheid van een verhoging van 18 naar 21 jaar onderzoeken, maar benadrukt dat hij hiervoor nog geen wetsvoorstel gaat voorbereiden.

Het voorstel is onwerkbaar en heeft desastreuze effecten, stelt Wijen (BBB). Mensen zullen volgens haar hun tabak illegaal of in het buitenland gaan kopen. Honderden kleine regiosupermarkten kunnen failliet gaan door een verbod, waarschuwt zij. Een verkoopverbod kan alleen effectief zijn als in Europa dezelfde regels gelden, benadrukt Tielen (VVD). Wil de staatssecretaris op Europees niveau het initiatief nemen voor een stevige en eenduidige anti-nicotineaanpak?

Nederland is geen eiland, beaamt de staatssecretaris. Daarom is het volgens hem belangrijk om binnen de EU samen op te trekken om een gelijk speelveld te creëren. Dat moet voorkomen dat burgers nicotineproducten in andere lidstaten halen.

Handhaving

De staatssecretaris is geen voorstander van het instellen van een nieuwe toezichthouder. We bekijken welke bevoegdheden en wetgeving we moeten aanpassen om goed toezicht mogelijk te maken, zegt hij. De NVWA werkt met de Douane aan een betere samenwerking om illegale handel aan te pakken. Begin volgend jaar komt de staatssecretaris met een actieplan tegen vapen, waarin de versterking van de handhaving ook aan bod komt.

Ondanks het verbod op vapes met een smaakje, kan je deze nog op veel te veel plekken kopen, zegt Dobbe (SP). Ze bepleit een verhoging van de boetes voor verkopers die de wet overtreden. De opbrengst kan wat haar betreft worden gebruikt om jongeren te helpen met roken te stoppen.

We kijken naar de mogelijkheden om de boetes te verhogen, antwoordt Karremans. Ze moeten volgens hem hoog genoeg zijn om afschrikwekkend te zijn. De besteding van dit boetegeld wordt jaarlijks “in een breed kader afgewogen” bij het opstellen van de begroting.

Tabaksindustrie

Laten we niet alleen verdere drempels opwerpen voor mensen om nicotineproducten te kopen, betoogt Paulusma (D66), maar vooral ook kijken hoe we tabaksproducenten steviger aan banden kunnen leggen. Krul (CDA) stelt voor een voorbeeld te nemen aan Canada, dat de kosten van tabaksontmoedigingsbeleid gaat verhalen op de tabaksindustrie. Is dat in Nederland ook mogelijk? Karremans vindt dit een interessant voorstel en zegt toe hiernaar te willen kijken.

De Kamer stemt op 17 december over de tijdens het debat ingediende moties.

Zie ook:

Het overzicht van de laatste debatten in het kort.
De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.
Kijk debatten terug via Debat Direct.