Begroting Defensie: mensen, middelen en manieren

23 november 2017, begroting - Bij Defensie draait het om mensen, middelen en manieren, zo vatten minister Bijleveld en staatssecretaris Visser hun prioriteiten samen. Die gaan ze uitwerken in een nieuwe defensienota.

Versterking en vernieuwing van de strijdkracht zijn urgent, betoogt Bijleveld, want onze vrijheid is niet vanzelfsprekend. Verhoging van het budget zal daarbij helpen, maar desondanks moeten de komende jaren keuzes gemaakt worden. Dit zal gebeuren in de defensienota.

De Kamer moet betrokken zijn bij het opstellen van de nieuwe defensienota, vindt Diks (GroenLinks), bijvoorbeeld via rondetafelgesprekken. Daarvoor krijgt zij bijval van de minister. Bijleveld suggereert om ook de Atlantische Commissie en Clingendael daarbij een rol te geven.

Basisgereedheid en ondersteuning

De basisgereedheid van eenheden wordt de komende jaren op orde gebracht en hun ondersteuning wordt verbeterd. Daarvoor neemt de minister diverse maatregelen.

  • aanvulling voorraden
  • meer ruimte voor opleiding en training
  • uitbreiding medische capaciteit in missiegebieden
  • betere informatievergaring, onder andere door aanschaf van onbemande vliegtuigen (Reapers)

Er is roofbouw gepleegd op de Defensieorganisatie, stelt Karabulut (SP): ambities overstegen de beschikbaarheid van personeel en materieel. Daarom moeten er volgens haar duidelijke criteria komen voor de inzetbaarheid. Iets waar ook Voordewind (ChristenUnie) voor pleit.

Komt er wel voldoende geld beschikbaar om de basisgereedheid op orde te brengen? Bruins Slot (CDA) is daar nog niet helemaal van overtuigd. Het streven is om in 2021 de problemen opgelost te hebben, zegt de staatssecretaris.

De materiële gereedheid was onvoldoende, erkent Visser, maar is de afgelopen periode sterk verbeterd. Wel zijn er nog problemen met de fregatten. Schepen die op missie gaan, voldoen echter aan de eisen.

Personeelsbeleid

Missiedruk en bezuinigingen hebben de afgelopen jaren veel gevraagd van het personeel, erkent Bijleveld. Concrete verbeteringen zijn volgens haar nodig om het vertrouwen te herstellen en te versterken.

Defensie heeft meer dan 5.000 vacatures. Hoe zorgen we ervoor dat die worden vervuld? De staatssecretaris hoopt dat het akkoord met de vakbonden helpt om mensen aan te trekken en vast te houden. Het is volgens haar belangrijk dat Defensiepersoneel een goed salaris en een loopbaanperspectief krijgt.

Waarom is er nog geen generaal van 35? Bosman (VVD) vindt dat talentvolle mensen sneller carrière moeten kunnen maken bij Defensie.

Bureaucratie, papier en procedures mogen niet voorkomen dat mensen op de juiste plek terechtkomen, zegt Bruins Slot. Daarom wil zij commandanten meer bevoegdheden geven in het personeelsbeleid.

Bij de werving van nieuw personeel moet er aandacht zijn voor diversiteit, betogen Belhaj (D66) en Öztürk (DENK). Visser is het daarmee eens. In een beleidsplan wordt dit verder uitgewerkt.

Ontsla personeelsleden met een dubbele nationaliteit, zegt Agema (PVV), want die kunnen loyaal zijn aan een ander land.

Veilige werkomgeving

Wat in Schaarsbergen is gebeurd, is onacceptabel, zo reageert Visser op berichten over misstanden bij Defensie. Een commissie doet onderzoek en stelt aanbevelingen op. We moeten leren van het verleden, zegt Bosman, die benadrukt dat dit soort misstanden gewoon bij het Openbaar Ministerie terecht moet komen.

De staatssecretaris wijst op de gedragscode, op basis waarvan inwijdingsrituelen wel en ontgroeningen niet zijn toegestaan. Dit roept vragen op.

  • Ploumen (PvdA): het is onvoldoende om slechts te zeggen dat er een verbod is
  • Diks: het mag niet, maar het gebeurt toch
  • Belhaj: leg duidelijk vast wat wel en niet mag bij inwijdingsrituelen
  • Karabulut: waar kunnen mensen terecht die misstanden niet melden omdat ze bang zij voor represailles van meerderen?

Visser erkent dat het belangrijk is dat men elkaar aanspreekt op fout gedrag en dat de drempel om te melden laag moet zijn. Daarom zal tijdelijk een extern meldpunt worden ingericht.

Geef goede nazorg aan personeelsleden die zich melden, vraagt Ploumen. Voordewind vraagt aandacht voor de rol van de geestelijke verzorging bij de morele vorming en het versterken van de geestelijke en mentale weerbaarheid.

Internationale samenwerking

De mondiale dreigingen zijn te complex om alleen het hoofd te bieden, betoogt Bijleveld. Daarom is internationale samenwerking belangrijk, onder andere via de Europese Permanent Structured Cooperation (PESCO). De beste manier om onze nationale veiligheid te waarborgen is meer samenwerking, zo valt Belhaj haar bij.

Wanneer gaat Nederland voldoen aan de NAVO-norm en 2% van het bnp aan Defensie uit geven?, vraagt Dijkgraaf (SGP). Het regeerakkoord is een goed begin, zegt de minister, maar er moet meer gebeuren. Door het budget te laten groeien voldoet Nederland volgens haar aan de gemaakte afspraken.

De Kamer sprak eerder over de begroting op 22 november en op 13 november over de onderdelen personeel en materieel. Zij stemt op 28 november over de ingediende moties en op een later moment over de begroting.

Zie ook:

  • Het overzicht van de laatste debatten in het kort

  • De geredigeerde woordelijke verslagen van Kamervergaderingen (het stenogram). Deze zijn maximaal vier uur na het uitspreken beschikbaar.

  • Kijk het debat terug via Debat Gemist