Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Dobbe over het bericht '150.000 extra hiv-doden in Afrika verwacht na stop hulp uit VS'

Antwoord van Minister Klever (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp) (ontvangen
27 mei 2025).

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat er naar verwachting 150.000 extra doden door
hiv zullen vallen in Afrika, als gevolg van de Amerikaanse bezuinigingen op het U.S. President’s Emergency Plan for AIDS Relief (PEPFAR) programma?1

Antwoord 1

Het Erasmus Medisch Centrum heeft onderzoek gedaan naar de gevolgen van de tijdelijke
Amerikaanse opschorting van 90 dagen van het PEPFAR programma, onder verschillende
scenario’s. In dit onderzoek is meegenomen dat de VS levensreddende activiteiten vanuit
PEPFAR, o.a. gericht op vrouwen en kinderen, heeft uitgezonderd van de opschorting.
Het onderzoek geeft aan dat deze uitzondering in veel gevallen nog niet heeft geleid
tot het herstarten van behandelingen. Dat komt omdat de bezuinigingen op USAID en
PEPFAR hebben geleid tot organisatorische, administratieve en logistieke belemmeringen
die een herstart bemoeilijken. Het onderzoek van het Erasmus Medisch Centrum geeft
aan dat deze situatie kan leiden tot tussen de 40.000 en 150.000 additionele hiv doden
in Sub-Sahara Afrika. Alle scenario’s in het onderzoek gaan ervanuit dat de opschorting
van PEPFAR 90 dagen duurt, en dat de VS PEPFAR daarna weer zoals vanouds financiert.
Nederland volgt deze ontwikkelingen nauwgezet en hoewel veel nog onzeker is zet Nederland
met andere donoren in op een zo efficiënt mogelijke besteding van de nog beschikbare
middelen.

Vraag 2

Deelt u de mening dat het wegvallen van PEPFAR en de verwachte gevolgen buitengewoon
onwenselijk zijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

De jarenlange omvangrijke Amerikaanse steun aan de wereldwijde hiv/aids bestrijding
heeft vele mensenlevens gered. PEPFAR speelt hierin een belangrijke rol. Op dit moment
is het nog niet duidelijk of en hoe de VS een vervolg gaat geven aan PEPFAR. Daarvoor
zal de Amerikaanse regering eerst een evaluatie van het Amerikaanse ontwikkelingshulpprogramma
afronden. Het gedeeltelijk of volledig wegvallen van PEPFAR kan grote en zorgelijke
gevolgen hebben voor mensen die leven met hiv-aids en voor de bestrijding van hiv-aids.

Vraag 3

Heeft de Nederlandse regering contact gehad met de Amerikanen over het wegvallen van
PEPFAR? Zo ja, wat was de inhoud van deze contacten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Middels de contacten van de Nederlandse ambassade in Washington heeft Nederland de
herziening van USAID en de gevolgen daarvan besproken met de Amerikaanse autoriteiten.
Nederland spreekt daarnaast in multilateraal verband met vertegenwoordigers van de
Amerikaanse overheid over verschuivingen in de financiering van mondiale gezondheid.
De situatie rondom PEPFAR is daarbij ook onderwerp van gesprek. Nederland neemt actief
deel aan de bestuursvergaderingen van gezondheidsorganisaties, waarin ook de VS een
rol spelen. Veel is nog onzeker. Gegeven de grote financieringsbehoefte zet Nederland
met andere donoren in op een zo efficiënt mogelijke besteding van de nog beschikbare
middelen. Daarin staat de toegang tot hiv-aidspreventie en -zorg voor vrouwen, meisjes
en kwetsbare groepen centraal.

Vraag 4

Is er binnen het Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria (GFATM), waarin Nederland participeert, overleg geweest over deze terugtrekking van
de VS uit de hiv-bestrijding? Zo ja, welke acties worden overwogen om de impact op
te vangen?

Antwoord 4

Ja, binnen het Global Fund is overleg geweest over de nieuwe koers van de VS. De Amerikaanse regering heroverweegt
momenteel het gehele Amerikaanse ontwikkelingshulpprogramma, waaronder de steun aan
het Global Fund. Veel is nog in beweging. De bestuursraad van het Global Fund – waarin Nederland is vertegenwoordigd – werkt daarom aan verschillende toekomstscenario’s.
Met minder geld, kan minder hulp worden verleend. Levensreddende zorg in de meest
kwetsbare landen heeft daarbij voorrang. Ook wordt gekeken naar nog betere samenwerking
met andere gezondheidsorganisaties zoals Gavi (de Vaccin Alliance), bijvoorbeeld op
het gebied van data- en bevoorradingssystemen.

Vraag 5

In welke landen en regio’s verwacht u de grootste gevolgen van het wegvallen van PEPFAR-hulp,
en hoe schat u de risico’s in voor het bredere volksgezondheidsbeleid en de gezondheidszorginfrastructuur?

Antwoord 5

Het is op dit moment nog niet duidelijk hoe de VS de bijdrage aan PEPFAR na afronding
van de evaluatie van het Amerikaanse ontwikkelingshulpprogramma zal vormgeven. Nederland
volgt deze ontwikkelingen op de voet.

PEPFAR financiert hiv/aids programma’s in meer dan 50 landen, voornamelijk in Afrika,
maar ook in delen van Azië, Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. Daarnaast financiert
PEPFAR ook onderzoek naar hiv-vaccins en preventie, die van grote waarde zijn voor
het bredere volksgezondheidsbeleid. In landen waar de gezondheidsinfrastructuur sterk
afhankelijk is van Amerikaanse financiering, zijn de gevolgen van de gedeeltelijke
opschorting van PEPFAR financiering het grootst.

Vraag 6

Is Nederland bereid om, eventueel met gelijkgezinde landen binnen de EU of andere
donoren, een initiatief te nemen om de gaten te dichten die ontstaan door het terugtrekken
van de VS, bijvoorbeeld door extra middelen vrij te maken voor het GFATM of UNAIDS?

Antwoord 6

Nederland onderhoudt nauw contact met gelijkgezinde EU-lidstaten en andere donoren
over de koerswijziging van de Verenigde Staten en de gevolgen daarvan voor de financiering
van het Global Fund (GFATM) en UNAIDS.

Nederland blijft deze instellingen ondersteunen. Op dit moment biedt Nederland flexibiliteit
aan partners zoals UNAIDS om reeds ontvangen Nederlandse bijdragen in te zetten waar
deze het hardst nodig zijn. Daarnaast ontwikkelt Nederland een nieuw financieringsinstrument
voor maatschappelijke organisaties dat inzet op de preventie en bestrijding van hiv-infecties
in Zuidelijk Afrika.

Echter, net als andere gelijkgezinde landen, heeft ook het Nederlandse kabinet een
bezuinigingsopdracht. Dit betekent dat er geen ruimte is voor extra investeringen
op mondiale gezondheid. Gezondheid blijft wel degelijk een prioriteit binnen ons beleid.
Een significant deel van de begroting voor mondiale gezondheid en SRGR wordt ingezet
op de bestrijding van infectieziekten, waaronder hiv/aids.

Vraag 7

Bent u bereid om in internationale fora, zoals de VN en de Wereldgezondheidsorganisatie,
de gevolgen van het wegvallen van PEPFAR aan de orde te stellen en te pleiten voor
een brede internationale respons?

Antwoord 7

De VS heeft nog geen definitief besluit genomen over het al dan niet voortzetten van
PEPFAR. Wel is duidelijk dat de VS zich terugtrekt uit de WHO en de financiering van
diverse gezondheidsorganisaties heeft beëindigd of opgeschort. Binnen internationale
fora bespreekt Nederland de bredere context van toenemende druk op de financiering
van mondiale gezondheidsinstellingen. Nederland pleit daarbij voor een scherpere focus
op kerntaken en een herijking van prioriteiten, en voor een herinrichting van de mondiale
gezondheidsarchitectuur op de middellange termijn. Een dergelijke hervorming is noodzakelijk
om de steeds schaarsere middelen doeltreffend, en doelmatig in te zetten.