Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid El Abassi over onaangekondigde huisbezoeken bij demonstranten door de politie

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid), mede namens de Minister van
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 21 mei 2025). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 1961.

Vraag 1

Bent u bekend met het incident waarbij de politie een onaangekondigd huisbezoek aflegde
bij een anti-genocide demonstrant1?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u ook bekend met het rapport «Ongecontroleerde Macht» van Amnesty International
over politieoptreden bij demonstraties, waarin wordt gewezen op onrechtmatige ID-controles,
intimidatie en onduidelijke surveillance-methoden2?

Antwoord 2

Daar ben ik mee bekend. Mijn voorganger heeft op het rapport gereageerd, mede namens
de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Uw Kamer heeft op 12 december
2023 deze reactie ontvangen.3

Vraag 3

Hoe beoordeelt u de constatering van Amnesty International dat vreedzame demonstranten
regelmatig te maken krijgen met onrechtmatige ID-controles, onaangekondigde huisbezoeken,
social media monitoring en andere vormen van surveillance door de politie?

Antwoord 3

Zoals aangegeven in bovengenoemde beleidsreactie, heeft de politie op grond van haar
wettelijke taak een belangrijke rol bij het in goede banen leiden van demonstraties
en het waarborgen van de veiligheid van alle aanwezigen. In dat kader kan sprake zijn
van een noodzaak om informatie te verzamelen. Dit gebeurt in ondergeschiktheid aan
het lokaal gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels.

In vraag 5 ga ik nader in op het juridisch kader.

Vraag 4

Bent u ermee bekend dat politieagenten onaangekondigd huisbezoeken afleggen bij demonstranten
om vragen te stellen over hun motivatie en toekomstige deelname aan demonstraties?
Hoe beoordeelt u dit optreden?

Antwoord 4

Ik ben hiermee bekend.

Het staat iedere inwoner van Nederland vrij om voor zijn of haar mening uit te komen
en deel te nemen aan demonstraties, binnen de grenzen van de wet.

Tegelijkertijd vormt contact zoeken met mensen de basis van politiewerk. In dat kader
is het staande praktijk dat de politie bij burgers langs gaat om het gesprek aan te
gaan. Dit kan om talloze redenen zijn, bijvoorbeeld voor buurtonderzoeken of stopgesprekken
om personen te wijzen op de strafbaarheid van bepaalde voorgenomen gedragingen.

Vraag 5

Op grond van welke wettelijke bevoegdheden worden demonstranten thuis bezocht en hoe
verhoudt zich dit volgens u tot het recht op privacy en demonstratievrijheid?

Antwoord 5

Artikel 3 van de Politiewet 2012 biedt een algemene grondslag voor politieoptreden
in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels.
Het kan hierbij ook gaan om huisbezoeken. Huisbezoeken kunnen leiden tot een (beperkte)
inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Deze inbreuk is gerechtvaardigd als daarvoor
een wettelijke grondslag bestaat, met het huisbezoek een legitiem doel wordt nagestreefd
en het huisbezoek een noodzakelijk en proportioneel middel is om dat doel te bereiken.

Voor zover bij een huisbezoek sprake zou zijn van daadwerkelijk binnentreden van een
woning, gelden de waarborgen krachtens de Algemene wet op het binnentreden. Dit houdt
in dat de persoon die binnentreedt, verplicht is zich voorafgaand te legitimeren en
mededeling te doen van het doel van het binnentreden. Voor het binnentreden in een
woning zonder toestemming van de bewoner is een schriftelijke machtiging vereist.

Als het huisbezoek verband houdt met de handhaving van de openbare orde en het voorkomen
van wanordelijkheden en strafbare feiten rondom demonstraties, kan het huisbezoek
ook raken aan het demonstratierecht. Overheidsoptreden rondom demonstraties is niet
gericht op het ontmoedigen van deelname aan demonstraties.

Huisbezoeken die verband houden met de uitoefening van de politietaak rondom demonstraties
moeten noodzakelijk zijn om het daarmee nagestreefde doel, zoals het voorkomen van
wanordelijkheden en strafbare feiten, te bereiken en in ieder concreet geval moet
worden afgewogen of er minder ingrijpende middelen beschikbaar zijn om het beoogde
doel te bereiken.

Vraag 6

Hoe beoordeelt u het feit dat vermoedelijk een wijkagent persoonlijke informatie van
social media gebruikt (zoals een geplande verhuizing) om gesprekken met demonstranten
thuis aan te gaan?

Antwoord 6

Het is niet aan mij als Minister om in te gaan op individuele zaken. Voor een meer
algemene duiding verwijs ik u naar de beantwoording van de volgende vragen.

Vraag 7, 9 en 10

Bent u bereid een onderzoek te starten naar het gebruik van social media door politie
om burgers te benaderen, mede gezien het potentieel intimiderende effect op demonstranten
en het demonstratierecht?

Welke richtlijnen bestaan er momenteel binnen de politie omtrent het monitoren van
social media van demonstranten en hoe wordt geborgd dat dit gebeurt binnen de grenzen
van privacywetgeving?

Bent u bereid om te onderzoeken of het optreden van wijkagenten bij demonstranten
thuis en het gebruik van persoonsgegevens via social media overeenkomt met geldende
wet- en regelgeving?

Antwoord 7, 9 en 10

Om invulling te geven aan haar taak om de openbare orde te handhaven vergaart de politie
informatie, ook online. De grondslag van deze informatievergaring ligt in artikel 3
Politiewet. Op grond van dit wetsartikel mag de politie informatie vergaren ten behoeve
van de taakuitvoering zolang hiermee niet een volledig beeld ontstaat van delen van
iemands persoonlijke leven. Deze informatie wordt ook online vergaard en heeft als
doel de politie in staat te stellen keuzes te maken over de inzet van politiecapaciteit,
het gezag te informeren en eventueel mitigerende maatregelen te kunnen treffen. Kortom,
deze informatievergaring is noodzakelijk om invulling te geven aan de daadwerkelijke
uitvoering van de taak om de openbare orde te handhaven.

Momenteel wordt gewerkt aan een wetsvoorstel waarin bij een aanwijzing voor een ernstige
verstoring van de openbare orde de politie stelselmatig informatie mag vergaren ten
behoeve van de taakuitvoering. Dit betekent dat met de informatievergaring wel een
beeld mag ontstaan van delen van iemands leven (zoals online al snel het geval is).
Zoals toegezegd aan uw Kamer kunt u dit wetsvoorstel tegemoet zien. Het streven is
om het wetsvoorstel voor de zomer in consultatie te laten gaan.

Zoals ik al eerder aan uw Kamer heb bericht, heeft de politie intern op basis van
de huidige wet en jurisprudentie een vernieuwd handelingskader ontwikkeld voor de
online gegevensvergaring. Zo wordt voor de werkvloer meer duidelijkheid gecreëerd
over de bestaande bevoegdheden in de online wereld en de grenzen hiervan.4 Momenteel bereidt de politie de implementatie van dit vernieuwde handelingskader
voor.

Vraag 8

Hoe beoordeelt u de constatering dat dergelijke huisbezoeken door demonstranten als
intimiderend worden ervaren en mogelijk een afschrikwekkend effect hebben op het recht
om vrij te demonstreren?

Antwoord 8

Overheidsoptreden rondom demonstraties is niet gericht op het ontmoedigen van deelname
aan demonstraties.

Huisbezoeken die verband houden met de uitoefening van de politietaak rondom demonstraties
moeten noodzakelijk zijn om het daarmee nagestreefde doel, zoals het voorkomen van
wanordelijkheden en strafbare feiten, te bereiken en in ieder concreet geval moet
worden afgewogen of er minder ingrijpende middelen beschikbaar zijn om het beoogde
doel te bereiken.

Vraag 11

Welke maatregelen gaat u nemen om ervoor te zorgen dat het optreden van politie bij
demonstraties beter aansluit bij het faciliteren van demonstraties in plaats van intimidatie
en controle?

Antwoord 11

Ik heb op 15 mei een rapport van de Inspectie Justitie en Veiligheid over de rol van
de politie bij demonstraties naar uw Kamer gestuurd, voorzien van een beleidsreactie,
waar ik u graag naar verwijs.5 Daarnaast is het WODC bezig met een onderzoek naar het demonstratierecht met als
doel het bestendigen van het wettelijk kader en het verbeteren van het handelingsperspectief
van het lokaal gezag.

Vraag 12

Heeft u sinds het verschijnen van het Amnesty-rapport (meer dan een jaar geleden)
concrete stappen gezet om de politiepraktijken rondom demonstraties aan te passen?
Zo ja, welke stappen waren dit en wat was het resultaat? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

In de beleidsreactie van 12 december 2023 op dit rapport is aangegeven dat de bevindingen
van Amnesty International aanleiding voor de politie waren om naar de huidige processen
rondom demonstraties te kijken en te bezien of de huidige instructies beter bekend
moeten worden gemaakt onder politiemedewerkers.

Er zijn interne kwaliteitstrajecten opgericht op systeemvaardigheid en op het bewustzijn
van politiemedewerkers met betrekking tot het omgaan met persoonsgegevens en demonstraties.
Zoals hieronder nader wordt toegelicht, zal ook een gegevensbeschermingseffectbeoordeling
worden uitgevoerd.

Vraag 13

Bent u bereid duidelijke nieuwe richtlijnen op te stellen waarin exact staat omschreven
onder welke omstandigheden ID-controles, huisbezoeken en social media-monitoring bij
demonstranten toegestaan zijn, en hoe toezicht daarop geregeld wordt? Zo ja, binnen
welke termijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 13

In de bovengenoemde beleidsreactie is ten aanzien van identiteitscontroles verwezen
naar de parlementaire geschiedenis en een reeds bestaande instructie van de korpschef.
Hieruit blijkt dat voor de uitvoering van identiteitscontroles sprake moet zijn van
een concrete aanleiding in relatie tot de politietaak en een afweging door de betreffende
politiemedewerker op basis van de omstandigheden van het geval.

Bij de beantwoording van vragen 7, 9 en 10 heb ik reeds aangegeven dat de politie
werkt aan een handelingskader voor de verduidelijking van de bestaande bevoegdheden
in de online wereld en de grenzen hiervan.6