Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Paternotte over het verdwijnen van Radio Free Europe / Radio Liberty

Antwoord van Minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 15 april 2025)

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de berichtgeving dat Amerika de financiering van Radio Free
Europe/Radio Liberty (RFE/RL) wil stopzetten? Hoe kijkt u hier tegenaan?

Antwoord 1

Op 14 maart jl. tekende president Trump een presidentieel decreet waarmee de financiering
van US Agency for Global Media (USAGM), de Amerikaanse overheidsinstantie die Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL)
financiert, per direct werd stopgezet. In reactie daarop besloot USAGM om de resterende
financiering voor het lopende begrotingsjaar – ter waarde van 77 miljoen dollar –
niet aan RFE/RL over te maken. RFE/RL vocht dit besluit met succes aan bij een Amerikaanse
rechter. Naar aanleiding daarvan gaf president Trump alsnog toestemming om de financiering
door te laten gaan. Hiermee zou de continuïteit van RFE/RL gewaarborgd zijn tot september
van dit jaar. Echter, tot op heden is dit geld niet overgemaakt. Daardoor is RFE/RL
in onmiddellijke financiële problemen gekomen.

Het kabinet heeft met spijt kennis genomen van het Amerikaanse voornemen tot terugschroeven
van de financiering van RFE/RL. RFE/RL speelt al decennialang een cruciale rol in
het bieden van feitelijke berichtgeving, die voldoet aan hoge redactionele standaarden
van onafhankelijkheid, juist ook in regio’s waar vrije pers onder druk staat of zelfs
geheel ontbreekt. Daarmee is RFE/RL belangrijk voor het bieden van tegengeluid tegen
desinformatie in een flink aantal landen, van Rusland tot Afghanistan.

Vraag 2

Erkent u dat hiermee onafhankelijke radio met een belangrijke historie van het bestrijden
van desinformatie, verloren zal gaan?

Antwoord 2

Ja. Het wegvallen van deze financiering zou een aderlating zijn op meerdere vlakken
– voor mediavrijheid en voor de democratische weerbaarheid in de betreffende landen,
maar ook in de strijd tegen desinformatie.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het een aderlating is voor onafhankelijke journalistiek en het
vrije woord?

Antwoord 3

Zie het antwoord op vraag 1 en 2.

Vraag 4

Hoe kijkt u naar de berichtgeving dat het stopzetten van deze financiering vooral
winst is voor Rusland en de desinformatie die vanuit Rusland verspreid wordt? Wat
gaat Nederland doen om dit te voorkomen, gezien ook de eigen bezuinigingen op de publieke
omroep?

Antwoord 4

RFE/RL en andere vrije media zijn belangrijk om mediaconsumenten in Oost-Europa en
Rusland te voorzien van feitelijke en onafhankelijke nieuwsprogramma’s en achtergronden.
Het wegvallen hiervan kan de speelruimte voor door de Russische staat gecontroleerde
en gefinancierde media-outlets en staatsgelieerde informatiemanipulatienetwerken vergroten.
Dit staat los van de visie van het kabinet op de Nederlandse publieke omroepen.

Vraag 5

Wat zijn concreet de gevolgen van het stopzetten van financiering door de VS, zoals
financieel voor RFE/RL als de impact op het verspreiden van desinformatie?

Antwoord 5

Zie hiervoor het antwoord op vraag 1. De continuïteit van RFE/RL is tot en met september
van dit jaar alleen gewaarborgd als de voor dit jaar toegezegde financiële middelen
daadwerkelijk aan RFE/RL worden overgemaakt. RFE/RL heeft zich genoodzaakt gezien
drastische bezuinigingen door te voeren. Begin april heeft RFE/RL een deel van zijn
staf met vermindering van salaris op non-actief moeten stellen en de organisatie teert
al enige tijd op eigen reserves. Op 3 april jl. bleek USAGM de satellietdienst, die
zorgt voor ontvangst in Rusland, te hebben uitgeschakeld.

Het wegvallen van RFE/RL geeft meer ruimte aan bijvoorbeeld Russische staatsgecontroleerde
en gefinancierde media-outlets en staatsgelieerde informatiemanipulatienetwerken voor
het verspreiden van propaganda en desinformatie. Daarmee raakt dit niet alleen die
regio’s zelf, maar heeft het ook een bredere Europese uitstraling.

Vraag 6

Deelt u de mening dat er gekeken zal moeten worden door Europa en door Nederland naar
alternatieven voor de financiering van RFE/RL, om het vrije woord niet monddood te
maken?

Antwoord 6

Het kabinet hecht grote waarde aan vrije media wereldwijd, waaronder Radio Free Europe/Radio
Liberty (RFE/RL). Om die reden heeft Nederland, samen met elf andere lidstaten, de
door Tsjechië geïnitieerde verklaring van 18 maart jl. ondertekend over het belang
van RFE/RL, in lijn met motie Timmermans c.s. (Kamerstuk 21 501–20, nr. 2221) die op 19 maart werd aangenomen. Het kabinet zet zich, in samenwerking met andere
EU-lidstaten en gelijkgezinde landen, in voor het vinden van financiële middelen die
RFE/RL en andere vrije media in staat stellen hun belangrijke werk voort te zetten.
Daarbij wordt tevens nagegaan op welke manieren andere vrije media kunnen worden ondersteund.

Vraag 7

Welke acties gaat u nemen om RFE/RL toch in stand te houden?

Antwoord 7

Zie het antwoord op vraag 6.

Vraag 8

Hoe kijkt u naar het voorbeeld van de Tsjechische regering, die vanuit hun historie
de dreiging van Rusland kennen, en de keuze maken om RFE/RL te gaan ondersteunen?
Bent u in gesprek met uw collega daar? Gaat u hen helpen in die steun, en hoe gaat
dat er concreet uitzien?

Antwoord 8

Nederland werkt nauw samen met Tsjechië voor het behouden van maximale druk op het
Russische regime en het tegengaan van Russische informatiemanipulatie. Het Tsjechische
initiatief om RFE/RL overeind te houden past binnen die inzet.

Ik sprak op 19 maart jl. met mijn Tsjechische collega Lipavský over het voortbestaan
van RFE/RL en bedankte hem voor het Tsjechische initiatief. Ik heb hem toegezegd dat
dit kabinet deze inzet steunt en het belang benadrukt van duurzame financiering. Zie
ook het antwoord op vraag 6.