Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Flach, Van Campen, Graus en Pierik over de dure importcontroles bij groente en fruit

Antwoord van Staatssecretaris Karremans (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), meden
namens de Staatssecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (ontvangen
3 maart 2025).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de kritiek vanuit de groente- en fruitsector op de dure
residucontroles?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u precies aangeven welke testen het nationaal referentielaboratorium Wageningen
Food Safety Research (WFSR) verplicht is te doen bij import van groente en fruit?

Antwoord 2

De Europese lidstaten zijn verplicht om officiële controles uit voeren wanneer sprake
is van import van hoog risico producten. In Nederland voert de NVWA deze controles
uit. De vereiste analyses voor de producten zijn opgenomen in de bijlagen bij Uitvoeringsverordening
(EU) 2019/1793. Zendingen van bepaalde levensmiddelen (en diervoeders) uit bepaalde
derde landen worden met een vastgestelde frequentie bemonsterd en geanalyseerd. Voorbeelden
van stoffen waarvan de concentraties worden onderzocht zijn aflatoxinen, residuen
van bestrijdingsmiddelen, Salmonella, ochratoxine A, cyanide. WFSR is aangewezen als
officieel laboratorium en voert laboratorium analyses uit in opdracht van de NVWA
op de door de NVWA genomen toezichtmonsters als onderdeel van de officiële controles.

Vraag 3

Wordt geïmporteerd groente en fruit door WFSR alleen getest op de voor voedselveiligheid
volgens Europese regelgeving verplichte zaken? Zo nee, welke testen worden nog meer
gedaan en waarom?

Antwoord 3

Enkel de door de NVWA opgelegde screeningsanalyses worden uitgevoerd op de monsters
die door de NVWA conform Uitvoeringsverordening (EU) 2019/1793 worden genomen. Er
worden dus alleen voedselveiligheid screeningsanalyses uitgevoerd op volgens Europese
regelgeving verplichte zaken.

Vraag 4

Klopt het dat alleen de kosten verbonden aan de wettelijk vereiste residucontroles
voor voedselveiligheid worden geretribueerd aan het bedrijfsleven?

Antwoord 4

Ja dat klopt. Op grond van artikel 79 van de Europese controle verordening moeten
lidstaten vergoedingen vragen of heffingen innen om de kosten te dekken die zij maken
voor de controles van deze hoog risicoproducten. Hiervoor is gekozen om de afhankelijkheid
van het systeem van officiële controles van de overheidsfinanciën te beperken. Hierbij
wordt vanzelfsprekend ook rekening gehouden met het kabinetsbeleid «Maat houden 2014».
In het tarief dat voor deze specifieke controles aan het bedrijfsleven in rekening
wordt gebracht zijn dus zowel de kosten voor de monstername, transport en afhandeling
door de NVWA, als ook de analyse van het officiële laboratorium verwerkt. De NVWA
publiceert jaarlijks de onderbouwing van de tarieven die voor het bedrijfsleven zijn
berekend.

Vraag 5

Kunt u een verklaring geven voor het grote verschil in tarieven tussen WFSR en private
laboratoria, die wel de wettelijk verplichte residucontroles voor Belgische importeurs
mogen doen?

Antwoord 5

De verklaring voor het verschil ligt mogelijk in de verschillende stelsels van innen
van retributies tussen de verschillende landen. In Nederland is sprake van een kostendekkend
NVWA tarief voor het gehele proces, dus voor zowel kosten voor monstername, transport
en afhandeling door de NVWA als voor de laboratorium analyse. Het bedrijfsleven, de
NVWA en de Ministeries van LVVN en VWS zijn op dit moment hierover met elkaar in overleg.
Hierbij wordt gekeken naar het verschil in kosten tussen WFSR en private laboratoria
en naar een eventuele verklaring hiervoor. Ook zal ik een onderzoeksbureau opdracht
geven om dit nader uit te zoeken. Uw Kamer zal hier voor de zomer over worden geïnformeerd.
Zie ook het antwoord bij vraag 6.

Vraag 6

Hoe waardeert u het grote verschil in genoemde tarieven tussen WFSR en private laboratoria?

Antwoord 6

In Nederland is sprake van een kostendekkend NVWA-tarief voor het gehele proces, dus
voor zowel kosten voor monstername, transport en afhandeling door de NVWA als voor
de laboratorium analyse. Zoals ook in het antwoord op vraag 5 is aangegeven zijn het
bedrijfsleven, de NVWA en de Ministeries van LVVN en VWS hierover met elkaar in overleg
en zal ik dit nader laten onderzoeken.

Vraag 7

Hoe voorkomt u dat de monopoliepositie van WFSR bij residucontroles leidt tot onnodige
kosten voor het bedrijfsleven?

Antwoord 7

WFSR als onderdeel van Stichting Wageningen Research heeft geen winstoogmerk. WFSR
brengt alleen de daadwerkelijk gemaakte laboratoriumkosten in rekening bij de NVWA,
conform de subsidieregeling instituten voor toegepast onderzoek. Voorts is voor de
doelmatigheid recent een evaluatie van de WOT Voedselveiligheid Handhaving uitgevoerd
en aan uw Kamer aangeboden. In de evaluatie is het volgende beschreven «Wij concluderen
een effectieve en efficiënte opzet (aansturing, besluitvorming en verantwoording)
en uitvoering van de WOT-VV Handhaving, en een effectieve en efficiënte samenwerking
met andere kennisinstellingen. Ook concluderen wij dat er voldoende sprake is van
een borging van de kwaliteit en onafhankelijke uitvoering van het WOT-VV Handhavingsprogramma.
Dit concluderen wij over het hier en nu, en de wijze waarop de WOT-VV Handhaving in
de periode 2019–2023 is uitgevoerd.»

Vraag 8

Op welke wijze wordt in afspraken met WFSR gestuurd op transparantie over uitgevoerde
testen, doelmatigheid en kostenefficiëntie?

Antwoord 8

De NVWA stuurt op het zo snel en efficiënt mogelijk uitvoeren van werkzaamheden door
WFSR. Dit is een continue proces waarbij WFSR aan de NVWA rapporteert. Alle analyseresultaten
worden conform jaarplan en de ISO17025 gerapporteerd aan de NVWA. Kosten worden jaarlijks
met de accountantscontrole conform Subsidieregeling instituten voor toegepast onderzoek
geëvalueerd. Indexaties doorgevoerd in tariefstellingen worden afgestemd met Ministeries
en de NVWA en dienen ook conform deze Subsidieregeling instituten voor toegepast onderzoek
een accountantsverklaring te hebben. Zie ook het antwoord bij vraag 7.

Vraag 9

Bent u ervan op de hoogte dat door de sterke stijging van retributietarieven bedrijven
hun handelsstromen (dreigen te) verleggen.

Antwoord 9

Het bedrijfsleven heeft dit inderdaad aan de Ministeries van LVVN en VWS aangegeven.
Het bedrijfsleven, de NVWA en de Ministeries van LVVN en VWS zijn op dit moment met
elkaar in overleg om hier in meer detail op in te gaan.

Vraag 10

Deelt u de analyse dat in het belang van het voorkomen van verschuiving van importstromen
naar andere Europese havens de tarieven voor residucontroles zo laag mogelijk moeten
worden gehouden?

Antwoord 10

Ja dat deel ik. De overheid streeft naar kostendekkende tarieven. Uiteraard wordt
daarbij gestuurd op de doelmatigheid van de WFSR en de NVWA. De kosten van WFSR worden
door de accountant gecontroleerd conform Subsidieregeling instituten voor toegepast
onderzoek. Verder dienen de activiteiten die WFSR als officieel laboratorium uitvoert
te voldoen aan de Europese controle verordening. Analyseresultaten dienen van een
goede kwaliteit te zijn en te voldoen aan de gestelde wettelijke normen en ISO17025
accreditatie.

Vraag 11 en 12

Waarom is er niet voor gekozen ruimte te geven aan private laboratoria om de wettelijk
vereiste residucontroles uit te voeren?

Bent u bereid, met het oog op verbetering van de concurrentiepositie van Nederlandse
importeurs van groente en fruit en het betaalbaarder maken van gezond groente en fruit,
te kijken naar de mogelijkheid om private laboratoria, net zoals in buurland België,
ruimte te geven de wettelijk vereiste residucontroles uit te voeren?

Antwoord 11 en 12

WFSR is hèt laboratorium voor voedselveiligheid. Het is voor Nederland van belang
dat er voor deze EU-verplichting een laboratorium van goede kwaliteit is. Ook vraagt
EU-regelgeving om garanties en borgingen. Zo mag de onafhankelijkheid van het officiële
laboratorium nooit ter discussie komen te staan. Belangenverstrengeling met werk voor
derden is zeer onwenselijk. Ook de Europese controle verordening vereist deze onafhankelijkheid.
Als overheid staan wij voor gezond èn veilig voedsel conform de EU wettelijke eisen.
Op dit moment is onduidelijk of een privaat laboratorium aan al deze eisen kan voldoen.
Ook is onduidelijk hoe groot de effecten van het eventueel moeten voldoen aan meer
eisen zijn, voor de tarieven van private laboratoria.

Het bedrijfsleven, de NVWA en de Ministeries van LVVN en VWS zijn op dit moment met
elkaar in overleg om uit te zoeken waar het prijsverschil tussen private laboratoria
en de WFSR vandaan komt. In dit overleg wordt ook gekeken naar de prijsverschillen
tussen Nederland en België en de oorzaken hiervan. Daarnaast zal ik ook een onderzoeksbureau
opdracht geven om deze punten nader uit te zoeken. De vraagstelling aan het onderzoeksbureau
zal worden afgestemd met het bedrijfsleven. Het kabinet staat welwillend tegenover
het verzoek van de indieners om ook het gebruik van private laboratoria te onderzoeken.

Vraag 13

Ziet u mogelijkheden om de residucontroles dichter bij de havens uit te voeren, zodat
de doorlooptijd voor deze controles (met bijbehorende kosten en risico’s voor de voedselkwaliteit)
kan worden verkort?

Antwoord 13

WFSR is gehuisvest in Wageningen. De reistijd naar Wageningen is een verwaarloosbaar
component in de doorlooptijd. Zie verder het antwoord op vraag