Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Nispen en Van Kent over het nieuws dat arbeidsmigranten worden uitgebuit door werkgevers die de noodopvang voor asielzoekers verzorgen

Antwoord van Minister Faber – Van de Klashorst (Asiel en Migratie), mede namens de
Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 6 januari 2025).

Vraag 1

Bent u bekend met het NRC-onderzoek naar de erbarmelijke omstandigheden waarin arbeidsmigranten
moeten werken in de door de overheid gefinancierde noodopvanglocaties op cruiseschepen
zoals bij het bedrijf Cruisinc?1

Antwoord 1

Ja

Vraag 2

Kunt u reflecteren op de bevindingen dat mensen weken achter elkaar werken zonder
vrij te krijgen, wie ziek wordt, ontslagen wordt en dat deze arbeidsmigranten dan
op straat worden gezet?

Antwoord 2

Iedereen die in Nederland woont en werkt moet goed behandeld worden. Situaties zoals
omschreven in het artikel zijn onacceptabel en iedere misstand in Nederland is er
één teveel. Het is belangrijk dat goed naar deze situatie wordt gekeken. Uit het nadere
onderzoek zal moeten blijken of en zo ja welke wet- en regelgeving hier overtreden
is.

Vraag 3 en 4

Waarom worden arbeidsmigranten ingehuurd voor werk dat asielzoekers ook zelf zouden
kunnen doen?

Deelt u de mening dat het in het kader van het kabinetsvoornemen om de instroom te
beperken ook zeer pijnlijk is dat er arbeidsmigranten extra naar Nederland worden
gehaald voor dit werk en asielzoekers dit nu niet mogen doen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3 en 4

Op iedere locatie van het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (hierna: COA) is personeel
nodig voor de opvang en begeleiding van asielzoekers. Tegelijkertijd worden de bewoners
van het COA gestimuleerd om een bijdrage te leveren aan de locatie waar zij verblijven.
Zo dragen asielzoekers op reguliere locaties bij aan zaken als onderhoud, schoonmaak
en andere ondersteunende activiteiten.

Echter, vanwege het aanhoudende tekort van reguliere opvanglocaties zijn tijdelijke
noodopvanglocaties noodzakelijk, waaronder opvang op schepen. Deze locaties moeten
snel, soms binnen enkele dagen, operationeel zijn. Bovendien is op dit soort locaties
vaak specialistisch personeel noodzakelijk; bijvoorbeeld mensen die kennis hebben
van werken op een groot schip. Ook is het zo dat schepen noodgedwongen worden gehuurd
met hospitality dienstverlening.

Daarnaast speelt dat noodopvanglocaties vaak korter worden gebruikt dan reguliere
locaties, en bewoners minder zelfstandig zijn. Op deze locaties is vaak geen kook
gelegenheid. In plaats daarvan wordt gebruik gemaakt van een cateraar. Om deze redenen
is het lastiger werk te laten doen door de asielzoekers zelf.

Het is mijn ambitie om deze dure en suboptimale vorm van opvang zo snel mogelijk tot
een minimum te beperken.

Vraag 5

Kunt u verklaren waarom deze arbeidsmigranten worden uitgebuit en had u hier weet
van?

Antwoord 5

De omstandigheden zoals genoemd in het artikel zijn onacceptabel. Zoals aangegeven
bij het antwoord op vraag 2 is elke mogelijke misstand in Nederland er één teveel.
Daarom is het belangrijk dat hier onderzoek naar wordt gedaan.

Signalen over mogelijke misstanden bij de noodopvanglocaties waren voor het verschijnen
van dit artikel niet bekend bij de Ministeries van AenM en SZW.

Vraag 6

Voelt u zich verantwoordelijk voor het welzijn van de arbeidsmigranten?

Antwoord 6

Zoals aangegeven in de brief aan uw Kamer van 14 november 20242 zet het kabinet in op gerichter arbeidsmigratiebeleid. Hierbij is van belang dat
mensen goed worden behandeld en zij geen verdienmodel zijn. Een stevige aanpak van
de misstanden rond arbeidsmigratie is hard nodig. In eerste instantie voor deze mensen
zelf. Maar ook voor de samenleving en de bedrijven die het goed doen. Een betere positie
van arbeidsmigranten zorgt ook voor een gelijker speelveld op de markt voor bedrijven
die hun werknemers wel waarderen. Daarmee krijgen we ook de broodnodige grip op arbeidsmigratie.

Vraag 7 t/m 10

Laat dit niet precies het gevaar zien van het uitbesteden van opvang aan private partners
die vooral bezig lijken te zijn met winstmaximalisatie en minder met het welzijn van
asielzoekers?

Deelt u de mening dat het waanzin is dat wij nu met belastinggeld de uitbuiting van
arbeidsmigranten financieren waarvan de winst vervolgens naar de zakken van de ondernemers
gaat?

Deelt u de mening dat het onverteerbaar is dat dit bedrijf naast het uitbuiten van
arbeidsmigranten en het bestelen van de belastingbetalers zich ook nog een schuldig
maakt aan belastingontwijking via constructies die via Cyprus lopen?

Deelt u de mening dat hier enkel dit bedrijf heel hard van profiteert, waar asielzoekers,
arbeidsmigranten en belastingbetalers allemaal de dupe zijn van dit door de overheid
gedoogde beleid?

Antwoord 7 t/m 10

Gelet op de huidige druk op de opvang en de beperkte beschikbaarheid van reguliere
opvanglocaties, ben ik op dit moment genoodzaakt ook gebruik te maken van samenwerking
met private partijen. Vanuit de rijksoverheid wordt al geruime tijd aan gemeenten
gevraagd om tezamen met het COA opvangplekken beschikbaar te stellen en vanaf 2022
blijven het aantal reguliere opvangplekken achter bij de uitvraag. Hierdoor zijn noodopvanglocaties
helaas op dit moment nog steeds noodzakelijk en moet het COA tijdelijke contracten
aangaan om een ieder van opvang te kunnen voorzien. Vanzelfsprekend horen daar goede
afspraken bij om tot realistische prijsafspraken te komen. Daarnaast besteedt het
COA bij inkooptrajecten aandacht aan de overheidsrichtlijnen voor maatschappelijk
verantwoord ondernemen. Dit betekent dat we bij alle aankopen en investeringen letten
op de sociale effecten. Daarnaast wordt bij alle private partijen waar het COA mee
samenwerkt ook een Bibob-toets uitgevoerd, waarin onder andere wordt gekeken naar
eventuele belastingschulden.

In het kader van de berichtgeving zal bezien worden of deze aanpak verstevigd moet
worden. Ik wacht het onderzoek van het COA hierover af.

Vraag 11

Op welke manier gaat u weer het heft in handen nemen en deze uitbuiting zo snel mogelijk
stoppen?

Antwoord 11

Zoals hiervoor vermeld is het mijn ambitie om de dure vormen van opvang waar de berichtgeving
op ziet zo snel mogelijk tot een minimum te beperken. Tegelijkertijd loopt het COA
zowel relevante interne procedures alsmede bestaande contracten en afspraken waarin
deze partij een aandeel had, zorgvuldig na en scherpt deze waar nodig en mogelijk
aan.

Vraag 12

Wat gaat u eraan doen om de mogelijkheden voor asielzoekers om dit werk voor de opvang
zelf te doen ook maximaal te benutten?

Antwoord 12

Het COA blijft zich onverminderd in zetten om asielzoekers tijdens verblijf in opvanglocaties
te activeren om werkzaamheden te verrichten binnen en buiten de opvanglocatie. Dit
gebeurt op verschillende manieren, bijvoorbeeld door het opzetten van een aantal meedoenbalies
en het terugdringen van de wachtlijst bij de BRP straten waardoor asielzoekers sneller
een BSN nummer krijgen, wat noodzakelijk is om arbeid te verrichten.

Vraag 13

Bent u bereid om in alle volgende contracten met private partijen voor de noodopvang
ook af te dwingen dat het werk zoveel mogelijk aan bewoners zelf wordt aangeboden,
dat hier op geen enkele manier uitbuiting kan plaatsvinden en dat er anders harde
sancties volgen waardoor dit niet meer lucratief is?

Antwoord 13

Het heeft altijd de voorkeur om zoveel mogelijk zelfstandigheid en verantwoordelijkheid
te stimuleren op een opvanglocatie. Tegelijkertijd is er, zoals hiervoor aangegeven,
altijd personeel nodig voor de begeleiding op een locatie – zeker als het een tijdelijke
noodopvanglocatie betreft waar bewoners bijvoorbeeld niet zelf kunnen koken. De ambitie
om bewoners van het COA zoveel mogelijk te stimuleren onderschrijf ik, maar daarbij
moet wel oog zijn voor de mogelijkheden op een specifieke opvanglocatie.