Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Michon-Derkzen over handel en diefstal van diamanten naar aanleiding van de podcast ‘De Diamantroof’

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 4 november 2024).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 256.

Vraag 1

Bent u bekend met de strafzaak Diamantroof Schiphol waarbij overvallers er op Schiphol
met zakken vol diamanten ter waarde van bijna zeventig miljoen euro vandoor gingen?

Antwoord 1

Ja, met deze strafzaak ben ik bekend.

Vraag 2

Heeft u enig inzicht in de omvang van dit soort criminaliteit in Nederland en omliggende
landen? Acht u de huidige aanpak van deze vormen van criminaliteit voldoende om de
georganiseerde misdaad op dit gebied te bestrijden?

Antwoord 2

Bij de politie en het OM wordt geregistreerd op delict, zoals witwassen of heling,
en niet op een label zoals diamantroof. Dit maakt dat de omvang van dit soort criminaliteit
in Nederland niet op een eenvoudige manier uit de systemen te halen is. De laatste
grote zaak op het gebied van dit soort criminaliteit in Nederland was de overval op
de Tefaf in Maastricht in juni 2022. Dit onderzoek loopt momenteel nog.

Diamantroof en de handel in gestolen diamanten zijn geen apart thema binnen de Nederlandse
politie, maar kunnen uiteraard wel onderwerp zijn van onderzoek. Op Europees niveau
werkt de politie ten aanzien van bestrijding van specifiek deze vorm van criminaliteit
samen in het Empact Project Diamand, dat een vervolgtraject is op het Interpol project
Pink Panthers. De politie acht voornoemde aanpak voldoende en heeft thans geen signalen
dat de aanpak moet worden verbeterd. Ik zie dan ook geen aanleiding om nadere maatregelen
te nemen voor de aanpak van deze criminaliteit.

Vraag 3

In hoeverre wordt er bij de diamantindustrie in Nederland gebruikgemaakt van systemen
voor het traceren van diamanten, zoals via blockchaintechnologie, om te voorkomen
dat gestolen diamanten worden verhandeld?

Antwoord 3

Van de experts in de diamantbranche heb ik begrepen dat er geen blockchaintechnologie
bestaat voor het traceren van gestolen diamanten. Blockchain is wel internationaal
in opkomst in de diamantenindustrie, maar wordt dan specifiek ingezet om de handel
in nieuwe geslepen diamanten in kaart te brengen. Zo is de herkomst van diamanten
van belang om te voorkomen dat bijvoorbeeld Russische diamanten of zogeheten bloeddiamanten
verhandeld worden. De diamantindustrie heeft op verzoek van de Verenigde Naties en
samen met een aantal landen het Kimberley Process ontwikkeld. Dit certificeringssysteem
moet de handel in conflictdiamanten bemoeilijken.

Informatie over gestolen diamanten wordt wel wereldwijd verstrekt bij alle diamantbeurzen.
Op deze manier wordt de aandacht gevestigd op mogelijk gestolen diamanten. Een voorwaarde
daarvoor is dat het om diamanten gaat die waardevol zijn en zodanig beschreven kunnen
worden dat ze identificeerbaar zijn. De beschrijving omvat informatie over de 4 C’s
(carat (gewicht), cut(slijpvorm en slijpkwaliteit), colour en clarity) en een eventueel certificaat. Er zijn wereldwijd enkele tientallen diamantbeurzen.

Vraag 4

Kunt u aangeven of er een Nederlandse database bestaat waarin eerder geslepen/verhandelde
diamanten met een bijbehorend certificaat staan geregistreerd?

Antwoord 4

In Nederland kan men diamanten laten onderzoeken en van een certificaat laten voorzien
door het Nederlands Edelsteen Laboratorium. Daarnaast laten Nederlanders het onderzoek
en de certificering ook wel verrichten door de Hoge Raad voor Diamant (HRD) in Antwerpen.
Beide instanties houden een archief bij van de door hen opgestelde certificaten. Wereldwijd
gebeurt dit ook bij andere certificerende instanties. Er is echter geen publiek toegankelijke
database beschikbaar met eerder geslepen en verhandelde diamanten.

Individuele eigenaren van diamanten wordt geadviseerd de identificerende kenmerken
goed te bewaren, bijvoorbeeld door gebruik te maken van de app Stop Heling. Deze app
biedt naast het uitvoeren van een diefstalcheck de mogelijkheid om (waardevolle) eigendommen
alleen voor jezelf vast te leggen. Na diefstal is dan meteen alle informatie bij de
hand voor de aangifte. Indien een Nederlandse handelaar de gestolen diamant(en) verwerft
en registreert in het Digitaal Opkopers Register (DOR) zijn ze voor de politie vervolgens
snel traceerbaar.

Vraag 5, 6 en 7

Klopt het dat er in de diamantindustrie een gebrek is aan verplichte achtergrondchecks
voor nieuwe klanten? Zo ja, deelt u de zorgen over de mogelijke risico's die dit met
zich meebrengt voor het vergemakkelijken van het verhandelen van gestolen diamanten?

Welke mogelijkheden ziet u om ervoor te zorgen dat diamantbedrijven verplicht worden
om gedegen achtergrondchecks uit te voeren bij het aangaan van nieuwe klantrelaties?

Bent u bereid om, in samenwerking met de diamantindustrie, te onderzoeken of er meer
regelgeving noodzakelijk dan wel gewenst is om het omslijpen en verkopen van gestolen
diamanten moeilijker te maken? Zo ja, op welke termijn kunnen we hier concrete voorstellen
voor verwachten?

Antwoord 5, 6 en 7

Ik zie op dit moment geen aanleiding om met extra voorstellen te komen om de risico’s
op het verhandelen van gestolen diamanten verder te beperken, gelet op de maatregelen
die reeds door de overheid zijn genomen.

Zo zijn er maatregelen genomen tegen heling – het kopen, bezitten of verkopen van
ontvreemde goederen – waardoor het moeilijk wordt voor criminele handelaren om deze
spullen te verkopen. Opkopers en handelaren in onder meer edelstenen zijn wettelijk
verplicht een doorlopend en gewaarmerkt inkoopregister bij te houden. Hierin moeten
zij onder meer vermelden: 1) de datum van verkrijgen van het product; 2) een zo specifiek
mogelijke omschrijving van het product; 3) de prijs van het product; en 4) de naam
en het adres van de aanbieder van het product. De politie en buitengewoon opsporingsambtenaren
controleren of handelaren zich aan de registratieplicht houden. Als een handelaar
dit niet doet, is hij strafbaar. Onder de registratieplicht vallen onder meer de handelaren
in diamanten. Ook een consument is strafbaar als hij gestolen spullen koopt, bezit
of verkoopt terwijl hij had kunnen bedenken dat ze gestolen zijn.

Daarnaast geldt de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme
(Wwft) sinds 2008. In de Wwft zijn onder meer als poortwachter aangewezen: 1) bemiddelaars
in de koop en verkoop van edelstenen, edele metalen, sieraden en juweliers en 2) alle
handelaren voor zover betaling van deze goederen in contanten plaatsvindt voor een
bedrag van € 10.000 of meer, ongeacht of de transactie plaatsvindt in een handeling
of door middel van meer handelingen waartussen een verband bestaat, ook wel bekend
als toonbankinstellingen. De Wwft verplicht poortwachters om ongebruikelijke transacties
te melden bij de Financial Intelligence Unit Nederland (FIU-Nederland). Verder dienen
poortwachters cliëntenonderzoek te verrichten, waarbij poortwachters kijken of er
sprake is of kan zijn van een witwasrisico. Als die risico’s niet duidelijk zijn,
dient de poortwachter mitigerende maatregelen te nemen. Indien het risico niet mitigeerbaar
is, mogen zij geen diensten leveren aan die klant. Op Europees niveau is de regelgeving
onlangs aangescherpt op dit punt en is de grens van € 10.000 voor handelaren in edelstenen
komen te vervallen, zij zullen dus ook voor transacties van onder dat bedrag cliëntenonderzoek
moeten doen. Dit zogenoemde Europese anti-witwaspakket is dit jaar gepubliceerd en
zal in juli 2027 in werking treden.1

Vraag 8

Ziet u een rol voor de Financial Intelligence Unit (FIU) of andere opsporingsdiensten
in het verbeteren van de controle op transacties in de diamantsector, met het oog
op het opsporen van criminele activiteiten?

Antwoord 8

De FIU heeft op dit moment al een rol in het kader van de Wwft. Poortwachters dienen
namelijk ongebruikelijke transacties te melden bij de FIU-Nederland. De FIU-Nederland
analyseert de meldingen van ongebruikelijke transacties en brengt transacties en geldstromen
in kaart die in verband kunnen worden gebracht met witwassen en onderliggende delicten
en het financieren van terrorisme. Als de FIU-Nederland een transactie na onderzoek
verdacht verklaard, wordt deze ter beschikking gesteld aan de (bijzondere) opsporings-,
inlichtingen-, en veiligheidsdiensten. Zij kunnen daarna verder onderzoek doen.

Daarnaast geldt dat het Bureau Toezicht Wwft, dat onderdeel is van de Belastingdienst,
toezicht houdt op verschillende poortwachters waarop de Wwft van toepassing is, waaronder
op: 1) bemiddelaars in de koop en verkoop van edelstenen, edele metalen, sieraden
en juweliers en 2) alle handelaren voor zover betaling van deze goederen in contanten
plaatsvindt voor een bedrag van € 10.000 of meer, ongeacht of de transactie plaatsvindt
in een handeling of door middel van meer handelingen waartussen een verband bestaat,
ook wel bekend als toonbankinstellingen. Het Bureau Toezicht Wwft voert risicogericht
onderzoek uit om te beoordelen of deze doelgroepen de Wwft op de juiste wijze naleven.

Vraag 9

Deelt u de mening dat het hier om een grensoverschrijdende vorm van criminaliteit
gaat? Hoe werkt de Nederland samen met andere landen/ internationale partners om de
handel in gestolen diamanten te bestrijden? Welke stappen zet u om deze samenwerking
te verbeteren?

Antwoord 9

Ja, ik deel de mening dat de handel en diefstal van diamanten een grensoverschrijdende
vorm van criminaliteit is. Voor het doorbreken van het criminele verdienmodel intensiveren
we de samenwerking met landen waar crimineel vermogen wordt geïnvesteerd of witgewassen.
Dat doen we door duurzaam te investeren in de strafrechtelijke samenwerking met relevante
derde landen zoals de Verenigde Arabische Emiraten, Singapore, Marokko en Turkije,
en ook door de inzet van Nederlandse verbindingsofficieren of liaison officers met
financiële expertise. Ook benutten we waar mogelijk de invloed van de EU. Ten aanzien
van specifiek deze vorm van criminaliteit geldt dat er een Europees netwerk is waarin
de Nederlandse politie samenwerkt in de opsporing en informatiedeling. Zo werkt de
politie samen in het Empact Project Diamond, dat een vervolgtraject is op het Interpol
project Pink Panthers. Ik zie op dit moment geen aanleiding om extra stappen te zetten
in de samenwerking met andere landen om de handel in gestolen diamanten te bestrijden.

Vraag 10 en 11

Hoe beziet u het idee voor een internationale of Europese database waarin gecertificeerde
diamanten geregistreerd staan en waartoe laboratoria toegang hebben om te controleren
op gestolen diamanten?

Bent u bereid om in EU-verband of met gelijkgestemde landen het voortouw te nemen
om afspraken te maken over het inrichten van een internationale of Europese database
voor gecertificeerde diamanten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10 en 11

Ik zie op dit moment geen aanleiding tot het inrichten van een internationale of Europese
database voor gecertificeerde diamanten. Hiertoe verwijs ik allereerst naar de maatregelen
zoals geschetst in de beantwoording van de vragen hierboven. Daarnaast geldt dat het
inrichten van een internationale database tot aanzienlijke kosten en een sterke toename
van de administratieve lasten van de betrokken bedrijven en overheidsinstanties leidt.
Daar komt bij dat kwaadwillenden een database met gecertificeerde diamanten relatief
eenvoudig kunnen omzeilen, doordat de eigenschappen van een diamant kunnen veranderen
als deze wordt geslepen. Een gestolen gecertificeerde diamant kan na slijpen dus niet
langer als zodanig worden geïdentificeerd.