Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Brug en Van Campen over bericht ‘Georgië neemt omstreden wet aan tegen lhbtqia+-rechten’ en het bericht ‘Beroemde trans vrouw vermoord in Georgië na invoering wet tegen lhbtqia+-rechten’

Antwoord van Minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 29 oktober 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten «Georgië neemt omstreden wet aan tegen lhbtqia+-rechten»
en «Beroemde trans vrouw vermoord in Georgië na invoering wet tegen lhbtqia+-rechten»?1, 2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe kijkt u naar de anti-lhbtqia+ wet die onlangs door het Georgische parlement is
goedgekeurd?

Antwoord 2

Ik betreur de aanname van de zogenaamde «protection of family values and minors»-wet zeer. Deze wetgeving ondermijnt de fundamentele rechten van de Georgische bevolking
en is onverenigbaar met internationale verplichtingen en de EU-ambities van Georgië.

Aanname van deze wetgeving volgt op de op 14 mei jl. aangenomen zgn. «Transparency of Foreign Influence»-wet. Deze ontwikkelingen hebben er mede toe geleid dat tijdens de Europese Raad van juni
en 17 oktober jl. is geconstateerd dat het EU-toetredingstraject van Georgië de facto
tot stilstand is gekomen.

Vraag 3

In hoeverre staat deze anti-lhbtqia+ wet volgens u haaks op Europese liberale waarden?

Antwoord 3

Gelijkheid en non-discriminatie zijn kernwaarden en grondrechten in de EU, die zijn
vastgelegd in de EU-verdragen en in het Handvest van de Grondrechten van de EU. Aanname
van wetten die deze gelijkheid en non-discriminatie aantasten staan daarmee dus haaks
op onze Europese waarden.

Vraag 4

Op welke manier ondersteunt Nederland de lhbtqia+ gemeenschap in Georgië?

Antwoord 4

Nederland ondersteunt via de ambassade in Tbilisi sinds 2012 vanuit het Mensenrechtenfonds
maatschappelijke organisaties die zich inzetten voor de rechten van de lhbtiq+-gemeenschap.
Naast directe financiering draagt de ambassade het belang van het onderwerp uit door
aanwezigheid bij publieke bijeenkomsten en projecten. Ook heeft de ambassade regelmatig
overleg met deze organisaties over uitdagingen voor de gemeenschap en de manier waarop
Nederland met gelijkgezinde landen kan bijdragen aan hun inzet. Nederland heeft in
contacten met de Georgische autoriteiten actief gepleit voor voldoende aandacht voor
de bescherming van de rechten van de lhbtiq+-gemeenschap en tegen wetgeving die die
rechten nadrukkelijk inperkt.

Vraag 5

Hoe kijkt u naar de rol van Russische beïnvloeding bij totstandkoming van dergelijke
wetgeving?

Antwoord 5

Het kabinet heeft aandacht voor Russische beïnvloeding in landen die Rusland van oudsher
als zijn invloedssfeer beschouwt, zoals Georgië. Het kabinet zet zich in op het versterken
van weerbaarheid tegen Russische beïnvloeding in dergelijke landen.

Deze wet vertoont overeenkomsten met de Russische wetten die de vrijheid en rechten
van de lhbtiq+-gemeenschap in Rusland sinds 2013 steeds verder inperken. Over een
mogelijke rol van Russische beïnvloeding in de totstandkoming van deze wetgeving ga
ik niet speculeren.

Vraag 6

Ziet u ook een trend van anti-lhbtqia+ wetgeving in de Europese Unie (EU) en EU kandidaat-lidstaten?

Antwoord 6

Lhbtiq+-rechten staan ook in Europa onder druk. Het is zaak deze rechten actief te
verdedigen. Dat doet Nederland in Europees verband en zal dat blijven doen.

Vraag 7

Ziet u deze anti-lhbtqia+ wet als een voorbode van verdere rechtsstatelijke erosie
in Georgië?

Antwoord 7

Ik beschouw deze wetgeving als een onderdeel van een negatieve trend op het gebied
van rechtsstatelijkheid, ingezet door de Georgische regering. Zo heeft het Georgische
parlement eerder dit jaar ook wetgeving aangenomen die de activiteiten van maatschappelijke
organisaties stevig inperkt, (de zgn. «Transparency of Foreign Influence»-wet), en stappen gezet waardoor de onafhankelijkheid van verschillende staatsinstellingen
wordt aangetast.

Vraag 8

Hoe kan in Europees verband worden opgetreden als lidstaten of EU kandidaat-lidstaten
anti-lhbtqia+ wetgeving invoeren?

Antwoord 8

Het invoeren van wetgeving die de grondrechten van minderheden ondermijnt is in strijd
met het Unierecht. De Europese Commissie kan als reactie hierop een inbreukprocedure
starten wanneer zij van mening is dat dit Unierecht geschonden wordt door een EU-lidstaat.
Afhankelijk van de situatie kunnen mogelijk ook fondsen binnen de EU worden stopgezet.

Ook in het geval van kandidaat-lidstaten kan verstrekking van financiële middelen,
bijvoorbeeld de pre-accessiemiddelen, worden heroverwogen. In het geval van Georgië
is bij de Raad Buitenlandse Zaken van 24 juni jl. de financiële steun aan de overheid
opgeschort, en zijn gelijktijdig middelen herverdeeld ten gunste van het maatschappelijk
middenveld en onafhankelijke media. Momenteel zijn de officiële contacten op politiek
niveau met Georgië bevroren.

In het algemeen is op kandidaat-lidstaten die toetredingsonderhandelingen voeren het
brede spectrum van fundamentele rechten van toepassing binnen de systematiek van de
EU-uitbreidingsmethodologie. Deze zijn onderdeel van het zogenaamde Fundamentals-cluster,
hoofdstuk 23 («Judiciary & Fundamental Rights»). De toetredingssystematiek kent bijzonder
gewicht toe aan dit onderhandelingscluster, en ziet erop toe dat rechten en vrijheden
verankerd en gerespecteerd worden in lijn met Europese standaarden. Het kabinet besteedt
hier expliciet aandacht aan.

Vraag 9

Zal u ervoor pleiten dat de invoering van deze anti-lhbtqia+ wet consequenties moet
hebben voor stappen in de Europese integratie van Georgië? Zo ja, welke consequenties?
Zo nee, hoezo niet?

Antwoord 9

Zoals in het Regeerprogramma aangegeven staat Nederland zeer kritisch tegenover verdere
uitbreiding van de EU. We houden streng vast aan de eisen voor lidmaatschap van de
EU, inclusief de zogenoemde Kopenhagen-criteria. Hervormingen op het gebied van goed
bestuur, transparantie en de rechtsstaat zijn belangrijk en waar mogelijk ondersteunt
Nederland daarbij. Er worden geen concessies gedaan aan deze criteria.

Tijdens de Europese Raad van juni en 17 oktober jl. werd, mede op aandringen van Nederland
al geconstateerd dat de acties van de Georgische regering hebben geleid tot het de
facto stopzetten van het toetredingstraject.

Vraag 10

Welke consequenties zullen er volgen voor de bilaterale en Europese betrekkingen met
Georgië als ook na de Georgische parlementaire verkiezingen de Georgische rechtsstaat
verder wordt beschadigd?

Antwoord 10

Nederland beziet steeds samen met andere partners wat de ontwikkelingen in Georgië
betekenen voor de samenwerking met Georgië. Dit geldt zowel bilateraal als in EU-verband.
Nederland blijft zich hard maken voor de noodzaak van het beschermen van lhbtiq+-rechten
en de rechtsstaat in Georgië. In Europees verband komt dit nu neer op het de facto
bevriezen van het toetredingsproces van Georgië. Dit is temeer spijtig daar de EU
ook om geopolitieke redenen graag intensieve betrekkingen met Georgië wil onderhouden.
Tevens worden de financiële middelen voor Georgië verschoven van middelen voor de
overheid naar steun van het maatschappelijk middenveld. Nederland zal in Brussel aandringen
op een nadere inventarisatie van consequenties voor Georgië en bij de Georgische autoriteiten
blijven aandringen op het beschermen van de rechtsstaat. Bij verder afglijden van
Georgië kunnen ook bestaande verworvenheden voor Georgië in relatie tot de EU in het
gedrang komen, zoals de geldende visumvrijheid.

Vraag 11

Deelt u de opvatting dat de verwerpelijke aangenomen wet tegen lhbtqia+ rechten bijdraagt
aan een vijandig klimaat tegen minderheden, wat uiteindelijk kan leiden tot bijvoorbeeld
de afschuwelijke moord op transvrouw Kesaria Abramidze?

Antwoord 11

Het aannemen van wetgeving die de rechten van minderheden aantast, draagt verder bij
aan de kwetsbare situatie waarin zij zich bevinden. Dit past helaas in een wereldwijde
trend, waarbij een toenemend aantal landen de mensenrechten van lhbtiq+-personen beperkt.
Dit kan uiteindelijk leiden tot een toename van geweld. Met betrekking tot de gruwelijke
moord op Kesaria Abramidze wacht het kabinet het onderzoek hiernaar af.

Vraag 12

Bent u bereid om openlijk richting de president van Georgië, mw. Salome Zourabichvili,
steun uit te spreken voor de strijd tegen de afbraak van lhbtqia+-rechten in Georgië?

Antwoord 12

Nederland spreekt zich consequent uit voor lhbtiq+-rechten. Onze steun voor deze rechten
heb ik onder andere publiek gemaakt via een verklaring na aanname van de Georgische
lhbtiq+-wetgeving. Nederland heeft dit ook in gesprekken met de Georgische autoriteiten
benadrukt.

Vraag 13

Bent u bereid om de Georgische autoriteiten formeel te laten weten dat Nederland deze
wet ten strengste afkeurt en dit Europese toenadering alleen maar verder wegbrengt?

Antwoord 13

Nederland heeft meermaals in gesprekken met de Georgische autoriteiten duidelijk gemaakt
dat het de aanname van lhbtiq+-wetten zeer zorgelijk vindt. Daarbij is ook aangegeven
dat tijdens de Europese Raad van juni en 17 oktober jl. geconstateerd is dat het EU-toetredingstraject
van Georgië de facto tot stilstand is gekomen.