Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Boswijk over het bericht ‘dat de Nederlandse Kustwacht de sancties tegen Rusland niet uitvoert’

Antwoord van Minister Madlener (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens de Minister
van Buitenlandse Zaken (ontvangen 30 augustus 2024).

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht dat de Nederlandse Kustwacht al ruim een jaar weigert
nieuwe Europese sancties tegen Rusland te handhaven?1

Antwoord 1

Er is geen sprake van weigering door de Kustwacht. Met de Kustwacht is afgesproken
om prioriteit te geven aan een zo goed als mogelijke uitvoering van de eerste tien
sanctiepakketten voor zover de maatregelen op hun terrein liggen, dit in het licht
van de beperkte beschikbare capaciteit. Het kabinet hecht waarde aan een strikte naleving
van alle sancties en in het bijzonder die tegen Rusland. Daarom is er bij de opvolgende
pakketten steeds naar oplossingen gezocht voor het capaciteitsprobleem bij de Kustwacht.
Voor wat betreft het 11e sanctiepakket met betrekking tot het tegengaan van de schaduwvloot zijn beheersmaatregelen
genomen door taken te beleggen bij het maritieme sanctieteam en de Inspectie Leefomgeving
en Transport (ILT) van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW).

In de uitvoeringspraktijk bleken deze sanctiemaatregelen uit het 11e sanctiepakket lastig uitvoerbaar, omdat een havenverbod is opgelegd aan schepen,
waarvan instanties «redelijkerwijs vermoeden» dat zij illegale «ship-to-ship» transfers
hebben uitgevoerd met Russische olie. De bewijslast om deze vermoedens te staven vergt
veel capaciteit. Mede daarom is ingezet op nieuwe en effectievere sanctiemaatregelen
in de aanpak van de Russische schaduwvloot, waarbij tijdens het ontwerp zo goed mogelijk
rekening is gehouden met de uitvoerbaarheid. Nederland heeft, conform ook de motie
van 20 maart 2024 van de Tweede Kamerleden Koekoek en Dassen (Volt)2, zich ingespannen om in de sanctiepakketten effectievere maatregelen te treffen tegen
de Russische schaduwvloot in de vorm van een lijst met schepen die de toegang tot
Europese havens wordt ontzegd door te gaan werken met gesanctioneerde schepenlijsten.
Deze maatregel vormt een onderdeel van het 14e sanctiepakket van afgelopen juni.

Door Europa-breed te werken met een eenduidige lijst met gesanctioneerde schepen,
die geen toelating krijgen tot de Europese havens, is de implementatie van de sanctiemaatregelen
eenvoudiger. Deze gesanctioneerde schaduwvloot-schepen worden door de Nederlandse
zeehavens opgenomen in de haveninformatiesystemen en op deze wijze kunnen deze schepen
per direct de toegang tot de haven worden ontzegd. Deze lijst bestaat nu uit 27 schepen
en er wordt door de lidstaten gewerkt aan een verdere uitbreiding van deze lijst van
gesanctioneerde schaduwvlootschepen.

Sanctiepakketten 12 en 13 bevatten in essentie geen nieuw te implementeren maritieme
maatregelen.

Vraag 2

Deelt u de mening dat wanneer een lidstaat besluit bepaalde sancties niet te handhaven,
dit het geheel aan Europese sanctiepakketten ondermijnt? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Een adequate naleving van sanctiemaatregelen is cruciaal voor de effectiviteit en
het draagvlak van sancties. Alle toezichts- en handhavingsautoriteiten in Nederland
die bij de sanctienaleving betrokken zijn, hebben sinds 2022 forse inspanningen geleverd
door de verschillende sanctiemaatregelen zowel te implementeren als te handhaven.
Dit vraagt – bij elk nieuw aangenomen sanctiepakket weer – om capaciteit (op een krappe
arbeidsmarkt) én om middelen. Begrijpelijkerwijs moeten er door de betreffende autoriteiten
dan ook in sommige gevallen prioriteiten worden gesteld. Het kabinet herkent zich
echter niet in het geschetste beeld dat er sprake zou zijn van een «besluit om niet
te handhaven», zie ook het antwoord op vraag 1.

Vraag 3

Klopt het dat de Kustwacht met u als opdrachtgever heeft afgesproken alleen sanctiepakketten
één tot en met tien te handhaven? Zo niet, welke afspraken zijn dan gemaakt met de
Kustwacht over het handhaven van de sancties?

Antwoord 3

In de Raad voor de Kustwacht is afgesproken om met de beperkte beschikbare capaciteit
prioriteit te geven aan een zo goed mogelijke uitvoering van de maatregelen uit de
sanctiepakketten t/m 10. Voor sanctiepakket 11 is een tijdelijke oplossing gevonden
middels ondersteuning door het maritieme sanctieteam van IenW en de ILT. Aan het maritieme
sanctieteam worden casussen gemeld en in overleg met o.a. de ILT, Rijkswaterstaat,
de Douane en de haven van Rotterdam worden deze casussen opgepakt. Om overbelasting/uitval
te voorkomen bij de Kustwacht heeft de Raad voor de Kustwacht besloten dat het Kustwachtcentrum
pas aan een informatieproduct voor pakket 11 kan werken zodra er capaciteit bij is
gekomen. Er wordt momenteel hard gewerkt aan het invullen van deze capaciteit ten
behoeve van een structurele oplossing. In sanctiepakketten 12 en 13 zitten geen nieuw
te implementeren maritieme maatregelen en sanctiepakket 14 wordt momenteel geïmplementeerd.
Zie ook de beantwoording onder vraag 1.

Vraag 4

Waarom zouden de sancties op verboden vaargedrag, die al een jaar geleden zijn ingesteld,
moeilijk te handhaven zijn? Waarom zou bijvoorbeeld de nieuwe aanpak die de Inspectie
Leefomgeving en Transport op de Westerschelde heeft ingevoerd om verboden vaargedrag
tegen te gaan, niet ook in andere havens ingezet kunnen worden?

Antwoord 4

Zie ook de beantwoording onder vraag 1. In sanctiepakket 11 is een havenverbod opgelegd
aan schepen, waarvan instanties «redelijkerwijs vermoeden» dat zij illegale ship-to-ship
transfers hebben uitgevoerd met Russische olie. Het handhaven van dit specifieke havenverbod
is in de praktijk lastig uitvoerbaar, omdat de bewijslast om dit aan te kunnen tonen
ingewikkeld is.

Daarnaast werkt de ILT aan haar informatiepositie door sneller verdachte schepen in
beeld te krijgen. Deze aanpak heeft al resultaat opgeleverd. Door goed, voorafgaand
onderzoek van de ILT, konden recent enkele schepen op de Westerschelde geweigerd worden.
De specifieke aanpak voor de Westerschelde is ook in samenspraak met de Gemeenschappelijke
Nautische Autoriteit (GNA) opgesteld, omdat bij deze ankerpunten in de Westerschelde
het lastig is om fysiek aan boord van een schip te komen. In de havens van Rotterdam
en Amsterdam kunnen dergelijke controles makkelijker worden uitgevoerd. De havens
gaan over het toelatingsbeleid dat gebaseerd is op de informatie die zij ontvangen
van onder andere de Kustwacht, douane en het Ministerie IenW.

Vraag 5

Bent u bereid met de havenbedrijven van Rotterdam en Amsterdam in gesprek te gaan
met als doel om de werkwijze van de Inspectie Leefomgeving en Transport over te kunnen
nemen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Het Ministerie van IenW is met de Nederlandse havens in overleg over de uitvoering
van de sanctiepakketten. De havens van Rotterdam en Amsterdam vallen al onder de reguliere
werkwijze van de ILT, om precies te zijn het Port State Control-toezicht. De havenmeester
gaat over de toegang tot de haven en benut daarvoor de informatie en het advies van
de Kustwacht, Douane en waar nodig van de ILT. Vanuit de Europese sanctieregels mogen
Russische gevlagde schepen niet meer de haven aandoen en is er recent een lijst van
schaduwschepen opgesteld, die ook geweerd worden. Mocht er toch een schip de haven
aandoen, waarover twijfels bestaan, dan kan de ILT een inspectie doen aan boord.

Vraag 6

Welke acties worden ondernomen om de capaciteit en de organisatie van de Kustwacht
te versterken? Worden hier bijvoorbeeld financiële middelen in het kader van de Strategie
bescherming Noordzee infrastructuur voor ingezet? Zo nee, waarom niet? Zo ja, op welke
termijn moet dit tot meer capaciteit leiden?

Antwoord 6

De Kustwacht bevindt zich in een reorganisatie, waarbij nieuwe functies gecreëerd
zijn bij de Kustwacht voor het invullen van de (basis) taken op de Noordzee (hieronder
vallen niet de taken voor de sanctiemaatregelen in opdracht van IenW). Dit wordt met
eigen middelen uit de interdepartementale begrotingen van de opdrachtgevers van de
Kustwacht opgelost.

Het Ministerie van IenW is nagegaan of het Programma Bescherming Noordzee Infrastructuur
(PBNI) aanknopingspunten kan bieden voor de financiering van de sanctienaleving van
zeeschepen door de Kustwacht. De conclusie is dat het PBNI hier geen mogelijkheden
toe heeft, enerzijds doordat het PBNI voor de jaren 2024 en 2025 middelen beschikbaar
heeft voor financiering van de eigen opgaven ten aanzien van bescherming van de Noordzee
infrastructuur en anderzijds omdat de sanctienaleving van zeeschepen geen onderdeel
uitmaakt van het programma PBNI. En tevens wordt het vanwege de complexiteit en andersoortige
vraagstukken ook onwenselijk geacht om de sanctienaleving van zeeschepen onderdeel
uit te laten maken van het PBNI.

Wel gaat IenW via rijkswaterstaat zo snel mogelijk extra sanctieanalisten leveren
aan de Kustwacht voor pakketten 1 t/m 10. Zij zullen het Maritieme Informatie Knooppunt
(MIK) van de Kustwacht gaan versterken. Ook blijft IenW informatie over schepen geven
aan de European Maritime Safety Agency (EMSA) om de schaduwvlootlijst uit te breiden
en de handhavingslast daarmee te verkleinen.

Vraag 7

Welke andere mogelijkheden ziet u om de handhaving op de sancties te versterken?

Antwoord 7

Met de betrokken uitvoeringsinstanties kijkt IenW, samen met het Ministerie van Buitenlandse
Zaken, voortdurend naar het implementeren en handhaven van de sanctiepakketten, op
alle terreinen, inclusief in dit geval maritiem. Zo is ook de aanpak van ILT op de
Westerschelde tot stand gekomen. Daarnaast zet het kabinet vooral in op een Europees
geharmoniseerde aanpak. EMSA biedt handhavingstools voor de lidstaten en ontwikkelt
deze ook op basis van de ervaringen van de lidstaten.

IenW heeft regelmatig contact met EMSA om hierover informatie uit te wisselen. Zo
hoopt IenW de administratieve en analytische last van het handhaven te verminderen.
Samen met de extra fte van Rijkswaterstaat, kan het MIK (Kustwacht) hiermee gemakkelijker
haar sanctietaken uitvoeren.

Vraag 8

Op welk moment heeft u de Kamer geïnformeerd over de problemen met de capaciteit van
de Kustwacht, waardoor sancties onvoldoende kunnen worden gehandhaafd?

Antwoord 8

De Kamer is niet geïnformeerd over de beperkte capaciteit bij de Kustwacht, omdat
er tijdelijke oplossingen zijn gevonden bij de andere verantwoordelijke handhavingspartijen.
Zie hiervoor ook de antwoorden op vraag 1, 3, 4, 6 en 7.

Vraag 9

Klopt het dat de havenbedrijven van Amsterdam en Rotterdam pas op 4 juli jl. geïnformeerd
zijn dat de Kustwacht de laatste sancties niet handhaaft?

Antwoord 9

De stellingname in de vraag dat de sancties niet worden gehandhaafd wordt niet herkend,
omdat er beheersmaatregelen zijn getroffen om de Kustwacht te ontlasten bij de uitvoering
van de sanctiemaatregelen.

Tweewekelijks vindt onder voorzitterschap van het Ministerie van IenW overleg plaats
met de ILT, Rijkswaterstaat, de Douane, de Kustwacht en het Havenbedrijf Rotterdam.
In dit overleg is regelmatig gesproken over de beperkte capaciteit van de Kustwacht
in relatie tot de uitvoering van de sanctiepakketten.

Vraag 10

Is het onvolledig handhaven van de sancties met de Europese Unie afgestemd? Zo nee,
waarom niet? Zo ja, welke afspraken zijn hierover gemaakt?

Antwoord 10

De Europese Commissie is ervan op de hoogte dat er extra capaciteitsbehoefte is bij
de uitvoeringsinstanties, mede omdat de sanctiepakketten hier zwaar op leunen. Dit
is een uitdaging die zich bij meerdere lidstaten voordoet en er wordt samen met o.a.
de Commissie en EMSA gekeken naar een goede verdeling van de taken en tools die het
werk kunnen verlichten.

De Europese Commissie benut zelf ook het Maritieme Directeuren overleg van de EU om
op de hoogte te blijven van vragen en uitdagingen ten opzichte van handhaving en uitvoering
van de sanctiepakketten.