Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Boswijk, Van der Werf en Paternotte over het bericht dat producten van in Nederland gevestigde fabrikanten nog steeds worden aangetroffen in Russische wapens

Antwoord van Minister Klever (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp), mede namens
de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 23 augustus 2024).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de berichtgeving van Nieuwsuur waaruit blijkt dat producten
van in Nederland gevestigde fabrikanten, waaronder microchips van NXP en Nexperia,
nog steeds worden aangetroffen in Russische wapens?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Herkent u het beeld dat in de laatste drie maanden van 2023 Rusland alleen al ruim
2.800 afzonderlijke zendingen met microchips van Nederlandse fabrikanten heeft kunnen
importeren?

Antwoord 2

Ja, dat beeld herkent het kabinet.

Vraag 3

Beschikt u over meer recente handelsdata met betrekking tot Russische import van in
Nederland geproduceerde microchips? Zo ja, kunt u deze data met de Kamer delen? Zo
niet, kunt u hier onderzoek naar (laten) uitvoeren?

Antwoord 3

Het kabinet analyseert voortdurend de beschikbare informatie uit open en gesloten
bronnen om omzeiling in kaart te brengen en tegen te gaan. Dit mede in (vertrouwelijke)
samenwerking met partners uit zowel de private als publieke sector, waaronder ook
de Oekraïense autoriteiten. Omwille van de gevoeligheid doet het kabinet in het openbaar
geen uitspraken over de huidige informatiepositie rondom Russische import van gesanctioneerde
goederen.

Vraag 4

Kunt u uitleggen hoe het nog steeds mogelijk is dat er op grote schaal microchips
uit Nederland in Russische wapens terecht kunnen komen?

Antwoord 4

Het betreft een markt van relatief laagwaardige technologie die in bulk wordt geproduceerd
en verhandeld – op jaarbasis gaat het over vele miljarden chips. Bovendien is er geen
reguliere exportcontrole op de goederen van toepassing. Het is daarom lastig om omzeiling
volledig te voorkomen. Ondanks uitvoerige samenwerking tussen Nederlandse chipfabrikanten
en de overheid komen hun chips nog steeds terecht bij het Russisch militair-industrieel
complex (MIC). De oorzaak hiervan is dat tussenhandelaren in landen waar geen sancties
tegen Rusland zijn opgelegd de goederen buiten de officiële distributiekanalen inkopen
en naar Rusland exporteren, soms via meerdere schakels.

Dat wil niet zeggen dat de sancties op deze goederen geen effect hebben of dat de
inzet van het kabinet en de chipfabrikanten om omzeiling tegen te gaan tevergeefs
is. Rusland betaalt voor de complexe aanvoerroutes – dankzij sancties – een prijs
die vaak ruim boven de marktwaarde van de goederen ligt. Bovendien lopen de levertijden
op, waardoor de voorraad wordt uitgeput.

Het kabinet treedt bovendien op tegen de tussenhandelaren door onder andere een actieve
bijdrage te leveren aan (nieuwe) sanctiemaatregelen die omzeiling bemoeilijken of
bestraffen, en door in bilateraal contact een beroep te doen op de verantwoordelijkheden
van overheden in de landen waar deze tussenhandelaren gevestigd zijn. Het kabinet
herhaalt daarbij consequent de oproep van EU Sanctiegezant David O’Sullivan om export
van common high priority goederen naar Rusland een halt toe te roepen.

Vraag 5

Welke acties onderneemt u om te voorkomen dat microchips uit Nederland toch in Rusland
terecht komen?

Antwoord 5

Het kabinet betreurt het dat goederen van NL oorsprong nog altijd worden teruggevonden
in Russische wapenresten en besteedt hier al langere tijd veel aandacht aan.2 Het tegengaan van omzeiling is dan ook een prioriteit van het Nederlandse sanctiebeleid.
Naast de internationale inzet zoals hierboven genoemd, doet de overheid uitvoerig
onderzoek naar patronen en kenmerken van sanctieomzeiling en combineert dit met actieve
outreach en informatievoorziening richting betrokken bedrijven om hen te ondersteunen in hun
zorgvuldigheidsonderzoek. De onderzoeksresultaten worden tevens gebruikt om de risicoprofilering
bij de Douane verder aan te scherpen. Ook worden alle signalen van omzeiling consequent
opgevolgd met onderzoek en waar nodig wordt strikt gehandhaafd.

Vraag 6

Bent u van mening dat Nederlandse bedrijven als NXP en Nexperia voldoende doen om
te checken wat er met hun chips gebeurt nadat die de fabriek verlaten hebben? Zo niet,
wat kunnen deze bedrijven volgens u meer doen, en op welke wijze kan het kabinet daarbij
helpen?

Antwoord 6

Het kabinet doet geen uitspraken over contacten met individuele bedrijven. Het kabinet
werkt intensief samen met bedrijven waarvan goederen bijzonder gevoelig zijn voor
sanctieomzeiling. De algemene indruk van het kabinet is dat deze bedrijven zich met
toewijding inzetten om de omzeiling van hun goederen te voorkomen. We moeten echter
realistisch zijn over de mate van invloed die deze specifieke bedrijven kunnen uitoefenen
op goederenstromen in een wereldwijde markt waarin veel landen zich niet gebonden
voelen aan Westerse sancties jegens Rusland.

Vraag 7

Ziet u mogelijkheden voor de inlichtingendiensten om te helpen om malafide tussenhandelaren
in het buitenland aan te pakken?

Antwoord 7

Over de inzet en/of informatiepositie van de inlichtingendiensten doet het kabinet
in het openbaar geen uitspraken.

Vraag 8

Zijn er in het 14e sanctiepakket van de Europese Unie (EU) aanvullende maatregelen
genomen met als doel om Rusland minder toegang te geven tot hoogwaardige technologie
zoals computerchips? Zo ja, welke maatregelen zijn dat?

Antwoord 8

Ja, de maatregelen rondom de zogenaamde common high priority (CHP) goods – waaronder computerchips – zijn in de afgelopen pakketten aangescherpt. Het 14e pakket bevat onder andere een due diligence plicht voor exporteurs van CHP-goederen. Ook zijn er maatregelen genomen t.a.v. dochterondernemingen
van EU-bedrijven die gevestigd zijn buiten de EU.

Bovendien zijn er via bijlage IV van de sanctieverordening (Verordening (EU) 2014/833)
maatregelen genomen tegen specifieke tussenhandelaren waarvan bekend is dat zij een
groot aandeel hebben in omzeiling. Deze bijlage vormt een overzicht van entiteiten
waarmee EU-bedrijven geen handel mogen drijven en deze beperkt zich niet tot Russische
entiteiten. Tijdens de laatste onderhandelingen zijn onder andere negentien Chinese
en negen Turkse bedrijven toegevoegd.

Vraag 9

Kunt u aangeven in hoeverre de Europese sanctiepakketten verschillen van de aanvullende
sancties die de Verenigde Staten vorige maand hebben aangekondigd, waarbij ook Chinese
tussenhandelaren gesanctioneerd worden die microchips aan Rusland leveren?3

Antwoord 9

EU sanctiepakketten jegens Rusland worden in hoge mate afgestemd met partnerlanden
waaronder de Verenigde Staten. Wel is het zo dat er verschillen zijn op het gebied
van personen en entiteiten die door partners zijn gesanctioneerd. Zo heeft de Verenigde
Staten al aan meer Chinese entiteiten handelsrestricties opgelegd dan de EU.