Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Boswijk en Mutluer over de het bericht ‘dat bij de brandweer PTSS niet wordt herkend als beroepsziekte, in tegenstelling tot bij defensie en politie’

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 2 april
2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1171.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht dat bij de brandweer het posttraumatisch stresssyndroom
(PTSS) niet wordt herkend als beroepsziekte, in tegenstelling tot bij defensie en
politie?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat PTSS geen erkende beroepsziekte is bij de brandweer, waardoor brandweerlieden
zelf psychische hulp moeten opzoeken en uitgevallen medewerkers hierdoor gekort worden
op hun salaris? Zo ja, wat is uw reactie daarop?

Antwoord 2

PTSS is op dit moment geen landelijk erkende beroepsziekte bij de brandweer in Nederland.
De veiligheidsregio’s hebben mij recent aangegeven te werken aan een landelijke modelregeling
PTSS. Het uitgangspunt hierbij is dat een dergelijke regeling moet gaan gelden voor
zowel beroepskrachten als vrijwilligers. Zie voor een nadere toelichting over het
erkennen van beroepsziekten het antwoord op vraag 3.

Op dit moment is het zo geregeld dat indien er brandweermensen (tijdelijk) arbeidsongeschikt
raken, er waar nodig maatwerkafspraken gemaakt kunnen worden door veiligheidsregio’s.
Het feit dat PTSS niet als landelijke beroepsziekte is erkend bij de brandweer, betekent
niet dat individuele veiligheidsregio’s in individuele gevallen deze ziekte niet als
beroepsziekte kunnen aanmerken. Op dit moment is het zo dat enkele veiligheidsregio’s
een (tijdelijke) regeling hebben waarin PTSS door hen wordt erkend als beroepsziekte.

De veiligheidsregio’s geven aan dat als sprake is van een beroepsziekte, waarbij arbeidsongeschiktheid
wordt gekwalificeerd als in en door de dienst, er de aanspraken volgen uit de rechtspositie,
zoals volledige doorbetaling van het salaris, aanvulling op de WGA/IVA-uitkering en
de vergoeding van geneeskundige kosten voor behandeling en verzorging. Voor brandweervrijwilligers
is dit momenteel niet vastgelegd.

Voor een inhoudelijke toelichting op de inrichting van het opvang- en nazorgproces
door veiligheidsregio’s bij de brandweer verwijs ik naar het antwoord op vraag 8.

In algemene zin ben ik van mening dat de brandweermensen die in- of door- brandweerwerk
in de knel raken, hier tijdig hulp en adequate ondersteuning voor moeten krijgen.
Ik vind het belangrijk dat de zorg voor PTSS bij de brandweer in Nederland op orde
is.

Vraag 3

Wat is de reden dat PTSS bij defensie en de politie wel wordt erkend als beroepsziekte,
maar niet bij de brandweer?

Antwoord 3

PTSS kan worden veroorzaakt door één of meerdere ingrijpende gebeurtenissen. Wanneer
deze zich in overwegende mate voordoen in het werk, kan er sprake zijn van een beroepsziekte.2 In het algemeen geldt, dat of er sprake is van een beroepsziekte, dit in individuele
gevallen wordt vastgesteld door een bedrijfsarts.

Bij Politie en Defensie is PTSS (landelijk) erkend als beroepsziekte in juridische
zin. Dit betekent dat Politie en Defensie de erkenning van PTSS vastgelegd hebben
in de rechtspositie middels rechtspositionele regelingen. Dit zijn geldende afspraken
tussen werkgevers en werknemers.

Daarbij is het in Nederland zo geregeld, dat bij zowel Politie als Defensie het werkgeverschap
centraal is belegd. Anders dan bij Politie en Defensie ligt de werkgeversverantwoordelijkheid
voor de brandweer bij de besturen van de 25 veiligheidsregio’s. Zo is ook de juridische
erkenning van PTSS als beroepsziekte bij de brandweer binnen de veiligheidsregio’s
aan de besturen van de individuele veiligheidsregio's voorbehouden.

Vraag 4

Hoeveel brandweerlieden kampen naar schatting jaarlijks met een posttraumatische stressstoornis?

Antwoord 4

Er is op dit moment geen goed zicht op het aantal brandweermensen met PTSS in Nederland.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het aantal PTSS-gevallen bij de brandweer beter en centraal
geregistreerd moet worden en zo ja, hoe gaat u hiervoor zorgen?

Antwoord 5

De werkgeversverantwoordelijkheid voor de brandweer ligt bij de besturen van de 25
veiligheidsregio’s. Op grond van de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) is de werkgever
verantwoordelijk voor een gezonde en veilige werkomgeving. De werkgever laat zich
daarbij ondersteunen door een bedrijfsarts en andere Arbodeskundigen. Als een bedrijfsarts
een beroepsziekte vaststelt, moet de bedrijfsarts dit melden bij het Nederlands Centrum
voor Beroepsziekten3 (hierna: NCvB).

In het afgelopen Veiligheidsberaad is gesproken over de zorg rondom PTSS bij de brandweer.
Als stelselverantwoordelijk Minister blijf ik in gesprek met de veiligheidsregio’s
als werkgevers van de brandweer in Nederland, hierbij zal ik ook inzicht in de omvang
meenemen.

Vraag 6

Bent u het eens met de stelling dat het onbegrijpelijk is dat brandweerlieden onvoldoende
hulp krijgen bij psychische problemen en dat de gegeven hulp per veiligheidsregio
verschilt, terwijl zij zich dagelijks inzetten om mensen in nood te helpen en regelmatig
worden blootgesteld aan traumatische gebeurtenissen?

Antwoord 6

In algemene zin ben ik van mening dat de brandweermensen die in- of door- brandweerwerk
in de knel raken, hier zelf tijdig en adequate hulp moeten krijgen, Zeker in het geval
van psychische problemen die te relateren zijn aan hun inzet bij de brandweer. Ik
vind het belangrijk dat de zorg voor PTSS bij de brandweer in Nederland op orde is.
De veiligheidsregio’s hebben als werkgevers van de brandweer de verantwoordelijkheid
voor een gezonde en veilige werkomgeving op grond van de Arbowet.

Vraag 7

Herkent u het beeld dat brandweerlieden niet goed voorbereid zouden worden op de impact
van aangrijpende gebeurtenissen, zoals verdrinkingen en suïcides?

Antwoord 7

Uit de gesprekken met brandweermensen weet ik dat dit ingrijpende ervaringen zijn.
Ik heb dit ook besproken met de burgemeesters in het Veiligheidsberaad van 18 maart
jl.

Vraag 8

Wat is op dit moment het protocol wanneer brandweerlieden aangeven met psychische
klachten te kampen na een heftige gebeurtenis tijdens het werk en welke rol hebben
de veiligheidsregio’s hierin?

Antwoord 8

De veiligheidsregio’s hebben als werkgevers van de brandweer een verantwoordelijkheid
voor een gezonde en veilige werkomgeving op grond van de Arbowet.

Voor de inrichting van het opvang- en nazorgproces hanteren de veiligheidsregio's
de Richtlijn Psychosociale Ondersteuning Geüniformeerden4. Deze Richtlijn is opgesteld in samenwerking met de verschillende hulpdiensten en
wordt momenteel herzien. De Richtlijn Psychosociale ondersteuning is voor de veiligheidsregio’s
vertaald naar een toolbox Psychosociale Ondersteuning5 en de Handreiking Opvang en Nazorg Brandweer6. De toolbox bevat eenduidige en uniforme handvatten voor de veiligheidsregio’s gericht
op het goed

opvangen van medewerkers en het voorkomen van klachten en uitval. Daarbij is tevens
aandacht voor klachten die zich later openbaren, of klachten die ontstaan als gevolg
van een stapeling van stress en/of langdurige belasting. De toolbox is volgens de
veiligheidsregio’s bedoeld voor alle medewerkers van de veiligheidsregio's, ongeacht
of ze repressieve taken hebben of niet.

Na het bieden van hulp bij natuurlijk herstel na een schokkende gebeurtenis, kan georganiseerde
collegiale ondersteuning nodig of gewenst zijn. Dit aanbod wordt gedaan door getrainde
collega's van het Team Collegiale Opvang (TCO). De medewerker zelf, een leidinggevende
of de meldkamer kan hierom verzoeken. De collegiale ondersteuning heeft een steunende,
signalerende en adviserende functie. Bovendien volgt het TCO de medewerkers na ingrijpende
gebeurtenissen actief. Als de gesprekken niet tot het gewenste effect leiden, wordt
een advies voor verwijzing naar professionele hulpverlening gegeven.

Soms is een schokkende gebeurtenis zo ingrijpend, dat er verwerkingsproblemen ontstaan
die het dagelijks functioneren en het welbevinden (ernstig) verstoren. In dat geval
is doorverwijzing naar professionele psychische hulpverlening mogelijk. Dit kan op
verschillende manieren georganiseerd worden en is veelal afhankelijk van de hulpvraag
van de individuele collega.

Vraag 9

Hebben de veiligheidsregio’s gespecialiseerde personen in dienst die brandweerlieden
kunnen helpen bij ernstige psychische problemen, zoals een psycholoog, of beschikken
zij over een loket waar brandweerlieden laagdrempelig terecht kunnen voor hulp en
advies?

Antwoord 9

Er zijn enkele veiligheidsregio’s die een psycholoog, bedrijfsmaatschappelijk werker
of geestelijk verzorger in dienst hebben. De meeste veiligheidsregio’s werken (daarnaast)
samen met gespecialiseerde instituten. Enkele veiligheidsregio’s zijn aangesloten
op het Steunpunt Brandweer7, andere veiligheidsregio’s maken gebruik van vergelijkbare aanbieders van psychosociale
hulp voor medewerkers. Daarnaast zijn de collega's uit de collegiale ondersteuningsteams
beschikbaar voor hulp en advies, zie hiervoor ook het antwoord op vraag 8.

Vraag 10

Wat is de rol van verzekeraars als het gaat om steun van brandweerlieden met PTSS
en klopt het dat PTSS-claims als onverzekerbaar worden beschouwd? Zo ja, wat vindt
u daarvan?

Antwoord 10

Het Verbond van Verzekeraars en de veiligheidsregio’s geven aan dat PTSS in beginsel
verzekerbaar is. Het is een beroepsziekte die vaker voorkomt en de beoordeling van
aanspraken die daarop zijn gebaseerd, valt onder de dekking voor werkgeversaansprakelijkheid.

Bij gebleken aansprakelijkheid van de werkgever wordt de schade die een werknemer
lijdt als gevolg van PTSS onder de aanwezige aansprakelijkheidsverzekering van de
werkgever vergoed. Het Verbond van Verzekeraars en de veiligheidsregio’s geven aan
dat behandelen van deze claims complex is, omdat de schade medisch en juridisch in
causaal verband tot de PTSS moet staan.

De veiligheidsregio’s zijn de werkgevers van de brandweer. Zie voor een nadere toelichting
op de huidige vastgelegde aanspraken voor brandweermensen mijn antwoord op vraag 2.

Vraag 11

Is er een compensatieregeling voor de hoofdwerkgever van brandweervrijwilligers bij
tijdelijke en blijvende arbeidsongeschiktheid als gevolg van PTSS en zo nee, zou die
er volgens u moeten zijn?

Antwoord 11

Nee, een dergelijke regeling is er niet en het is een verantwoordelijkheid van werkgevers
en vakbonden om hier naar te kijken.

Vraag 12

Klopt het dat de veiligheidsregio’s een waarborgfonds hebben opgezet voor onverzekerbare
claims waar PTSS niet onder valt? Wat vindt u daarvan?

Antwoord 12

Ja, er is een waarborgfonds door de veiligheidsregio’s opgericht om te voorzien in
de financiering van onverzekerbare aanspraken na dienstongevallen. Volgens de veiligheidsregio’s
is de insteek beperkt tot dienstongevallen waar fysiek letsel uit volgt.

Vraag 13

Bent u bereid om onderzoek te doen naar de omvang van PTSS bij de brandweer in Nederland
en in gesprek te gaan met de veiligheidsregio’s om PTSS te erkennen als beroepsziekte
bij de brandweer?

Antwoord 13

Op 18 maart jl. heb ik gesproken met de voorzitters van de veiligheidsregio’s in het
Veiligheidsberaad over de zorg rondom PTSS bij de brandweer. De veiligheidsregio’s
hebben mij aangegeven te werken aan een landelijke modelregeling PTSS. Het uitgangspunt
hierbij is volgens de veiligheidsregio’s dat een dergelijke regeling moet gaan gelden
voor zowel beroepskrachten als vrijwilligers. Daarbij heb ik vernomen dat de gezamenlijke
werkgeversvereniging van de 25 veiligheidsregio’s dit ook gaat agenderen voor overleg
met de vakbonden.

Als stelselverantwoordelijk Minister blijf ik in gesprek met de veiligheidsregio’s
als werkgevers van de brandweer in Nederland, hierbij zal ik ook inzicht in de omvang
meenemen. Daarbij zal ik de voortgang nauwgezet volgen en breng ik uw Kamer hiervan
ook op de hoogte.