Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Diederik van Dijk over het online verstrekken van abortuspillen

Antwoord van Minister Dijkstra (Medische Zorg) (ontvangen 28 maart 2024). Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1116.

Vraag 1

Wat is de stand van zaken met betrekking tot het aangekondigde wetsvoorstel dat het
voorschrijven van medicijnen via internet mogelijk zal maken, ter vervanging van de
tijdelijke beleidsregel Voorschrijven via internet? Wanneer gaat u het wetsvoorstel
indienen?1

Antwoord 1

De Geneesmiddelenwet wordt op meerdere punten gewijzigd, ook op andere punten dan
voorschrijven via internet. Het wetsvoorstel tot wijziging is in voorbereiding. Er
wordt op dit moment geïnventariseerd welke punten mee kunnen in een wijziging van
de Geneesmiddelenwet. Een traject tot wijziging van de wet duurt meestal 1,5 jaar.
Tot de Geneesmiddelenwet is gewijzigd zal de tijdelijke beleidsregel van kracht zijn.

Vraag 2

Klopt het dat deze tijdelijke beleidsregel sinds april 2023 ook het op afstand verstrekken
van abortuspillen mogelijk maakt?

Antwoord 2

De beleidsregel maakt het mogelijk om na een digitaal consult medicatie voor te schrijven,
maar voor het voorschrijven van de abortuspil gelden ook de voorwaarden uit de Wet
afbreking zwangerschap (Wafz). Zoals toegelicht in de kabinetsreactie op de initiatiefnota
«Toegang tot veilig en legale abortuszorg voor iedereen»2 is in de Wafz niet expliciet rekening gehouden met abortuszorg op afstand. Het is
in eerste instantie aan abortuszorgverleners om te beoordelen of en hoe – in een concreet
geval – binnen de zorgvuldigheidseisen van de Wafz en andere geldende wetgeving verantwoorde
abortuszorg op afstand kan worden verleend. Het is aan de Inspectie Gezondheidszorg
en Jeugd (IGJ) om daarop toe te zien.

Vraag 3

Kunt u aangeven of abortusklinieken in Nederland sindsdien gebruik hebben gemaakt
van deze beleidsregel Voorschrijven via internet?

Antwoord 3

Naar aanleiding van deze vraag heb ik een uitvraag gedaan bij bestuurders van abortusklinieken.
Hierop heeft één kliniek laten weten gebruik te maken van de «Beleidsregel voorschrijven
via internet». Desgevraagd heeft deze kliniek toegelicht dat ze soms de mogelijkheid
biedt van een digitaal consult als vrouwen de kliniek niet kunnen of willen bezoeken.
In die gevallen wordt de vrouw gevraagd een zwangerschapsecho in te sturen. Na het
digitale consult en de beoordeling van de termijn op basis van de echo, kan de kliniek
een recept voor abortusmedicatie voorschrijven en kan de vrouw de medicatie ophalen
bij de apotheek. De kliniek gaf hierbij aan dat het vaak gaat om vrouwen die (vermoedelijk)
niet verzekerd zijn overeenkomstig de Wet langdurige zorg (Wlz) en daarom zelf de
kosten moeten dragen voor een zwangerschapsafbreking. De kliniek stelt dat zij bij
deze werkwijze voldoet aan de zorgvuldigheidseisen van de Wafz.

Bovenstaande is ook besproken met de IGJ en de IGJ heeft mij laten weten dat ze deze
informatie meeneemt in haar toezicht op deze kliniek.

Vraag 4

Hoe wenselijk vindt u het dat deze gedoogconstructie al bijna een jaar voortduurt?
Deelt u de mening dat een eventuele wijziging van wet- en regelgeving ten aanzien
van het op afstand verstrekken van (abortus)pillen zo spoedig mogelijk via een ordentelijk
wetgevingsproces aan de Staten Generaal moet worden voorgelegd?

Antwoord 4

Een wetsvoorstel tot wijziging van de Geneesmiddelenwet is in voorbereiding, omdat
ik ernaar streef om onnodige beleidsregels naast bestaande wet- en regelgeving te
voorkomen en om te voldoen aan de door de Eerste Kamer aangenomen motie-Kox c.s.3 De gedoogconstructie vind ik echter niet onwenselijk omdat goede zorg op verschillende
manieren wordt gewaarborgd. In de rest van het antwoord op deze vraag licht ik dit
toe.

Voor alle zorgverlening, dus ook voor het online voorschrijven, geldt dat moet worden
voldaan aan de eisen van goede zorg uit de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg
(Wkkgz), aan de eisen van goede beroepsuitoefening die voortvloeien uit de Wet op
de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) en aan de eisen uit de Wet
op de geneeskundige behandelovereenkomst (Wgbo). De eisen van goede zorg en goede
beroepsuitoefening worden nader ingevuld aan de hand van de professionele standaard
(vakinhoudelijke regels, protocollen, richtlijnen, gedragsregels, algemene zorgvuldigheidsvereisten
en de normen uit wet- en regelgeving en rechtspraak). Dat betekent dat ook zonder
artikel 67 van de Geneesmiddelenwet en zonder de beleidsregel (gedoogconstructie)
een voorschrijver een fysiek consult of onderzoek moet doen als dat nodig is om te
bepalen of een geneesmiddel moet worden voorgeschreven. De voorschrijver moet ook
beschikken over de geactualiseerde medicatiehistorie van de patiënt. Die eisen gelden
namelijk ook als een patiënt de voorschrijver in persoon bezoekt. De IGJ beschikt
dus naast artikel 67 van de Geneesmiddelenwet (en de beleidsregel) over instrumenten
om te handhaven. Daarnaast kan ook het strafrecht worden ingezet. Artikel 96 van de
Wet BIG stelt bijvoorbeeld iedereen strafbaar die bij het verrichten van individuele
gezondheidszorg buiten noodzaak benadeling of een aanmerkelijke kans op benadeling
van de gezondheid van een ander veroorzaakt.

Artikel 67 van de Geneesmiddelenwet en de beleidsregel met de gedoogconstructie hebben
betrekking op het online voorschrijven van geneesmiddelen. In aanvulling op de hierboven
genoemde (algemeen geldende) wet- en regelgeving zijn er voor abortuszorg specifieke
zorgvuldigheidseisen opgenomen in de Wafz en het Besluit afbreking zwangerschap (Bafz).

Vraag 5 en 6

Kunt u toelichten op welke wijze de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) toezicht
houdt op het (online) verstrekken van abortuspillen door abortusklinieken?

Kunt u eveneens toelichten op welke wijze de IGJ toezicht houdt op personen en organisaties
die géén vergunning hebben voor het (online) verstrekken van abortuspillen?

Antwoord 5 en 6

De IGJ houdt toezicht op abortuszorg, zowel binnen abortusklinieken als in de toekomst
ook bij de huisarts, onder andere op basis van signalen die bij de IGJ binnenkomen
en door middel van (on)geplande inspectiebezoeken. De inspectie kijkt per signaal
welke actie passend is. De IGJ zal zoals gebruikelijk toezicht houden op het (online)
verkopen en/of het verstrekken van Uitsluitend Recept (UR) geneesmiddelen. Bovenstaande
houdt in dat de inspectie handhavend kan optreden jegens zorgaanbieders en anderen
die zich niet aan de volgende voorwaarden houden.

Voor abortusmedicatie gelden specifiek de voorwaarden op grond van de Wafz. Zo mogen
abortusbehandelingen op dit moment op grond van de Wafz alleen worden uitgevoerd door
artsen in abortusklinieken of ziekenhuizen met een vergunning. Wanneer abortusmedicatie
wordt verstrekt zonder dat aan deze voorwaarden wordt voldaan, is dit strafbaar op
grond van artikel 296 van het Wetboek van Strafrecht.

In algemene zin gelden ook andere voorwaarden voor het online verkopen van medicatie.
Zo moet een aanbieder die online medicijnen verstrekt zich hebben aangemeld bij de
overheid en moet deze een EU-logo op de website hebben. Ten slotte kan het maken van
publieksreclame voor UR geneesmiddelen en het online aanbieden hiervan zonder recept
en het in voorraad hebben of verkopen van geneesmiddelen zonder dat men hier een vergunning
voor heeft een overtreding zijn van de Geneesmiddelenwet die direct bestuurlijk beboetbaar
is.

Vraag 7

Hoe vaak komt het voor dat handhavend is opgetreden door de IGJ of het Openbaar Ministerie
tegen personen, zorgaanbieders of andere organisaties die zich niet hielden aan de
voorwaarden van artikel 296 van het Wetboek van Strafrecht inzake het (online) verkopen
en/of verstrekken van abortuspillen? Kunt u hiervan een overzicht geven van de afgelopen
tien jaar?

Antwoord 7

De IGJ heeft hier in de afgelopen tien jaar niet handhavend tegen opgetreden. De IGJ
ontvangt heel af en toe (ongeveer een keer per jaar) een melding over abortuspillen
die via internet worden aangeboden, maar deze meldingen gaven geen aanknopingspunten
om verder onderzoek te doen.

Het Openbaar Ministerie (OM) meldt dat er in de afgelopen tien jaar twee zaken zijn
geweest waarbij sprake was van verdenking van overtreding van artikel 296 van het
Wetboek van Strafrecht. Allebei deze zaken dateren uit 2019 en hebben geleid tot een
dagvaarding. In de twee zaken gaat het om een verdenking voor overtreding van artikel 296
door middel van (onder meer) medicatie, ook wel omschreven als de «abortuspil». In
één van de twee gevallen ging het om medicatie die via internet was besteld. Die laatste
zaak is nog niet onherroepelijk afgedaan.

Vraag 8

Bent u bekend met in Nederland geregistreerde websites of in Nederland actieve organisaties
die via internet abortuspillen aanbieden en/of verstrekken aan vrouwen in het buitenland?
Zo ja, hoe verhouden deze activiteiten zich tot de Nederlandse wetgeving?

Antwoord 8

De meldingen die de IGJ heel af en toe ontvangt over abortuspillen die via internet
worden aangeboden, hebben tot dusver geen aanknopingspunten gegeven voor nader onderzoek.
Ik ben dus niet bekend met organisaties of websites die vanuit Nederland via internet
abortuspillen aanbieden en/of verstrekken aan vrouwen in het buitenland.

Vraag 9

Kunt u specifiek ingaan op hoe activiteiten van in Nederland actieve organisaties
zoals Women on Web en Abortion Network Amsterdam zich verhouden tot de Nederlandse
wetgeving?

Antwoord 9

Women on Web is niet in Nederland, maar in Canada gevestigd en verstuurt abortusmedicatie
na online consulten. Het versturen is toegestaan onder Canadese wetgeving. De Nederlandse
wetgeving staat het ontvangen van abortusmedicatie van organisaties zoals Women on
Web niet in de weg. Abortion Network Amsterdam houdt zich voornamelijk bezig met het
adviseren van buitenlandse vrouwen die naar een Nederlandse abortuskliniek willen
reizen voor abortuszorg. Het bieden van dergelijke hulp is toegestaan onder de Nederlandse
wetgeving.

Vraag 10

Hoe verhoudt het zich tot de Nederlandse wetgeving wanneer een vrouw online abortuspillen
bestelt bij een in het buitenland geregistreerde organisatie of website en deze pillen
in Nederland laat bezorgen? Welke mogelijkheden heeft u in zo’n situatie om de wet
te handhaven?

Antwoord 10

Voor vrouwen in Nederland is abortuszorg goed toegankelijk, en van goede kwaliteit.
Desondanks is het in theorie mogelijk dat vrouwen in Nederland abortusmedicatie per
post uit het buitenland toegestuurd krijgen. Het hangt af van de concrete omstandigheden
(bijvoorbeeld de wetgeving van het land waar de organisatie is gevestigd) of handhavend
kan worden opgetreden tegen de betreffende organisatie. De vrouw is vanwege het ondergaan
van een abortus zelf nooit strafbaar.