Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Beckerman over het artikel 'Het 'giftigste' terrein van Nederland wordt eindelijk aangepakt, maar zorgen bij omgeving blijven'

Antwoord van Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 8 februari
2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 559.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Het «giftigste» terrein van Nederland wordt eindelijk
aangepakt, maar zorgen bij omgeving blijven»?1

Antwoord 1

Ja, in het kader van de voorbereiding van het artikel en de uitzending zijn door de
redactie van EenVandaag schriftelijke vragen gesteld aan het ministerie en deze zijn
beantwoord.

Vraag 2

Bent u bekend met de tv- en radiouitzending van EenVandaag van 2 november 2023?

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3

Hoe beoordeelt u de ernst van de situatie zoals beschreven in het artikel en de uitzending
en welke maatregelen heeft u genomen om de gezondheid en veiligheid van de omwonenden
te waarborgen?

Antwoord 3

In de beantwoording van de Kamervragen van het lid Kröger (GroenLinks) op 23 februari
20212 gaat mijn voorganger uitgebreid in op de situatie op het EMK-terrein. De veiligheid
van de omwonenden is met de uitvoering van de IBC-sanering (Isoleren, beheren en controleren)
van eind jaren 80 gewaarborgd. Er bestaan sinds die tijd geen gezondheidsrisico’s
voor omwonenden. Het terrein is afgesloten van de omgeving en wordt gecontroleerd
en beheerst.

Om het terrein weer geschikt te maken voor gebruik wordt nu een aanvullende sanering
voorbereid zodat het gebied in de toekomst kan worden gebruikt als bedrijventerrein.
Bij de opzet van deze aanvullende sanering is er veel aandacht besteed om deze sanering
veilig en met minimale overlast voor de omgeving uit te voeren. Zo wordt er bijvoorbeeld
in een gesloten hal gewerkt waarbij de lucht wordt afgevangen en gezuiverd.

Vraag 4

Welke en hoeveel bedrijven lieten hun chemisch afval door de Exploitatie Maatschappij
Krimpen (EMK)/Uniser «verwerken»? Hoeveel en welke van deze bedrijven bestaan nog?

Antwoord 4

Uit meldingsformulieren in het kader van de Verordening industriële en chemische afvalstoffen
Zuid-Holland uit de periode 1976–1978 en een coderingsoverzicht van aanwezige vaste
afvalstoffen op het terrein uit maart 1977 zijn vele tientallen bedrijven op naam
teruggevonden. In de Hinderwet uit 1973 voor het bedrijf EMK wordt de inrichting als
volgt beschreven «oliezuiverings- opslag- reiniging en scheeps- en motorenreparatie-,
afvalverwerkingsbedrijf» met als aanvullende beschrijving: de verwerking van afvalolie,
de verwerking van afgewerkte boor, snij en wals olie-emulsies, de opslag van stoffen
voor derden, het reinigen van tanks, schepen en tankauto’s, scheeps- en motoren reparatie,
verhuur van loodsen en terreinen, opslag en overslag van zand, grind, bouwmaterialen
en bulkgoederen en de opslag van afvalstoffen in stalen en/of fiber drums, en/of containers.
Aangezien er op dit moment geen grondslag is om deze bedrijven iets te verwijten,
is het niet zinvol specifieke bedrijven bij naam te noemen.

Vraag 5

Past bij «maatschappelijk verantwoord ondernemen» ook niet de financiële verantwoordelijkheid
voor de schadelijke voetafdruk uit het verleden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Ja en dat is ook vastgelegd in de Wet bodembescherming (Wbb). De Wbb biedt de mogelijkheid
om bedrijven aan te kunnen spreken op het veroorzaken van verontreinigingen en indien
nodig een bodemsanering juridisch af te dwingen, dit geldt voor bodemverontreinigingen
die veroorzaakt zijn na 1975. Echter bij bodemverontreinigingen die veroorzaakt zijn
voor 1975 is de aansprakelijkheid via arresten van de Hoge Raad beperkt en ligt die
maatschappelijke verantwoordelijkheid bij de bedrijven zelf. Bij faillissement, zoals
bij het bedrijf EMK, kan een bedrijf niet meer aangesproken worden en heeft het Rijk
in dit geval de maatschappelijke verantwoordelijkheid voor de noodzakelijke bodemsanering.
Ook heeft het Rijk de aanvullende sanering van het terrein op zich genomen.

Vraag 6

Hoe beoordeelt u de oproep van sommige omwonenden om het terrein weer veilig in te
pakken en niet door te gaan met de plannen om het deels beschikbaar te maken voor
bouw?

Antwoord 6

Ik wil benadrukken dat het om een enkele omwonende/eigenaar van een aangrenzend bedrijfspand
gaat. Een groot deel van de omwonenden is via de Stichting belangen EMK IJsselwijk
door middel van een speciaal ingerichte klankbordgroep van het project al jaren intensief
betrokken. Deze klankbordgroep zet in op het minimaliseren van overlast die de hersanering
van het terrein kan veroorzaken en is positief over de hersanering en herontwikkeling
van het terrein.

Ten aanzien van het terrein weer veilig inpakken: het terrein is veilig en zal ook
na de aanvullende bodemsanering veilig blijven. De aanvullende sanering heeft tot
doel om het terrein weer een maatschappelijke functie te geven. Het Rijk heeft zich
gecommitteerd aan de sanering in een bestuurlijke overeenkomst met de provincie Zuid-Holland
en de gemeente Krimpen aan den IJssel om het terrein geschikt te maken als bedrijventerrein.

Vraag 7

Wat doet u om de zorgen van omwonenden over mogelijke gezondheidsrisico's als gevolg
van de vervuiling serieus te nemen en de betrokken gemeenschap te informeren en te
betrekken bij de aanpak van dit probleem?

Antwoord 7

Zorgen over mogelijke gezondheidsrisico’s worden zeer serieus genomen. De GGD Rotterdam-Rijnmond
is sinds de indiening van het raamsaneringsplan in 2016 betrokken bij het project
om toe te zien op gezondheidsrisico’s die verband houden met de luchtkwaliteit en
stankoverlast bij uitvoering van de sanering. De GGD is onderdeel van de speciale
klankbordgroep en brengt daar haar expertise in.

Voor het informeren van de betrokken gemeenschap zijn bij het indienen van het saneringsplan
en het uitvoeringsplan informatieavonden georganiseerd. Daarnaast is er een projectwebsite
(www.stormpolderdijk.nl) waarbij het project op de voet gevolgd kan worden. Ook wordt er periodiek een digitale
nieuwsbrief verstuurd aan geïnteresseerden.

Vraag 8

Wat is de huidige stand van zaken met betrekking tot de sanering van het terrein?
Hoe staat u tegenover de door de verantwoordelijk wethouder uitgesproken kritiek en
de zorgen van de gemeente Krimpen aan de IJssel?

Antwoord 8

Op dit moment worden volop voorbereidende werkzaamheden getroffen om in het voorjaar
van 2024 met de daadwerkelijke bodemsanering te starten. De kritiek en zorgen van
de verantwoordelijke wethouder hadden geen betrekking op de uitvoering van de bodemsanering.
Er is overeenstemming tussen Rijk en gemeente over het uitvoeringsplan. Wel lopen
nog gesprekken tussen het Rijksvastgoedbedrijf en de gemeente over een mogelijke aanpassing
van de oorspronkelijk overeengekomen koopprijs. Dit omdat met het uitvoeringplan de
voor ontwikkeling beschikbare oppervlakte beperkt is gewijzigd.

Vraag 9

Hoe wordt er toezicht gehouden op de voortgang en de effectiviteit van de saneringsinspanningen
op dit terrein? Hoe en waar gaat het chemisch afval verwerkt worden? Wat gaat er met
het residu aan vaste stoffen die na verwerking overblijven gedaan worden? Wat is de
kwaliteit in milieutechnische zin van dit restproduct? Zijn er plannen om deze grote
berg afvalstoffen te hergebruiken, of in algemene zin: wat gaat daarmee gebeuren?

Antwoord 9

Op de voortgang en de effectiviteit van de saneringsinspanningen wordt toezicht gehouden,
en indien noodzakelijk gehandhaafd, door het bevoegd gezag Wet bodembescherming (Wbb),
DCMR Milieudienst Rijnmond namens de provincie Zuid-Holland.

De bij de sanering vrijkomende verontreinigde grond wordt afhankelijk van de samenstelling
(type grond en mate verontreiniging) conform de wettelijke regels gestort of thermisch
gereinigd. Het merendeel van de verontreinigde grond gaat naar een thermische reiniger.
Het materiaal dat ontstaat na reiniging wordt in een aantal korrelgrootte deelfracties
gescheiden en is onder bepaalde voorwaarden veilig herbruikbaar. In het Besluit bodemkwaliteit
staan regels over de kwaliteit en de toepassing van thermisch gereinigde deelfracties.
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) houdt toezicht op het thermische reinigingsproces.
Deelfracties van de thermisch gereinigde grond kunnen nuttig worden toegepast, waaronder
in civiele werken maar ook in beton.

Vraag 10

Kunt u aangeven welke financiële middelen beschikbaar zijn gesteld voor de sanering
van dit terrein en hoe deze middelen worden ingezet om de situatie te verbeteren?
Zijn er afspraken over extra saneringskosten bij onvoorziene problemen? Wat weet u
bijvoorbeeld over de zeer waarschijnlijke nog niet in kaart gebrachte aanwezigheid
van grote hoeveelheden chemisch afval in de kelders van de voormalige «vatenloods»?

Antwoord 10

Op dit moment is zestig miljoen euro gereserveerd voor de herontwikkeling en hersanering
van het gehele EMK-terrein.

Deze middelen worden ingezet om de sanering en herontwikkeling uit te voeren conform
het raamsaneringsplan, het uitvoeringsplan 2.0 en de afspraken zoals vastgelegd in
de bestuurlijke overeenkomst en de koopovereenkomst met de gemeente. Dit betekent
uiteindelijk een functioneel gesaneerd terrein geschikt als bedrijventerrein waarbij
oude ondergrondse kelders, funderingen en andere obstakels verwijderd zijn inclusief
het overgrote deel van de sterk verontreinigde grond. Extra saneringskosten bij onvoorziene
problemen zijn voor rekening van het Rijk.

De kans is klein dat er nog grote hoeveelheden niet in kaart gebrachte verontreinigingen
en kelders worden gevonden. Ter voorbereiding van het raamsaneringsplan zijn in 2013
twee grote proefsleuven op het terrein gegraven om inbeeld te brengen wat er zich
ondergronds kan bevinden Daarnaast zijn er ten behoeve van de heroriëntatie tientallen
aanvullende boringen verdeeld over het terrein geplaatst. Deze zijn geplaatst met
een nieuwe boortechniek die de verontreiniging beter in beeld brengt.

Vraag 11

Wat is de verwachte tijdlijn voor de volledige sanering en het herstel van het terrein?
Of, indien volledige sanering niet wordt uitgevoerd, waarom niet? Is dit in overeenstemming
met de lokale overheid besloten? Is niet-volledig saneren op milieutechnische gronden
of op financiële gronden gebaseerd?

Antwoord 11

De beoogde start van de aanvullende sanering is in dit voorjaar. De grootschalige
grondsanering duurt circa 2 jaar, waarna er nog circa 2 jaar een aanvullende grondwatersanering
plaatsvindt. Dit betreft een sanering waarbij het terrein functioneel geschikt wordt
gemaakt voor het toekomstig gebruik als bedrijventerrein. Dit betekent niet dat het
terrein volledig schoon wordt gemaakt; er blijven restverontreinigingen achter, maar
deze zullen geen risico’s voor de gezondheid opleveren.

De wijze van sanering is conform het functioneel saneringsbeleid zoals dat sinds 2001
van kracht is. Het saneringsbeleid is gebaseerd op het traject beleidsvernieuwing
bodemsanering (BEVER) waarin de functiegerichte en kosteneffectieve aanpak van bodemverontreiniging
wordt uitgewerkt en is gebaseerd op technische en financiële afwegingen.

Afstemming met de lokale overheid over de sanering en herontwikkeling heeft plaatsgevonden
in het kader van de afgesloten Bestuurlijke Overeenkomst op 13 mei 20153.

Vraag 12

Zijn er wettelijke vereisten of normen voor bodemsanering en de bescherming van de
omgeving in dergelijke gevallen? Zo ja, hoe wordt ervoor gezorgd dat deze normen worden
nageleefd?

Antwoord 12

De wettelijke vereisten en normen voor bodemsanering zijn vastgelegd in de Wbb, de
circulaire bodemsanering (2013) en in de Provinciale milieuverordening Zuid-Holland.

De opdrachtgever/eigenaar moet een voorgenomen sanering melden aan het bevoegde gezag
Wbb (gedeputeerde staten Zuid-Holland, gedelegeerd aan DCMR Milieudienst Rijnmond).
Het bevoegde gezag toetst of het ingediende saneringsplan voldoet aan de wettelijke
vereisten en normen en legt dat vast in een beschikking. De opdrachtgever en degene
die de sanering feitelijk uitvoert zijn verplicht om het saneringsplan en de aan de
beschikking verbonden voorschriften na te leven. Het bevoegd gezag ziet erop toe dat
de sanering conform het plan wordt uitgevoerd. Wijzigingen van het saneringsplan moet
de saneerder ten minste twee weken van tevoren melden. Naar aanleiding van deze melding
kan het bevoegde gezag aanwijzingen geven omtrent de verdere uitvoering van de sanering.
De saneerder is verplicht om deze aanwijzingen op te volgen.

Na beëindiging van de sanering dient de saneerder een evaluatieverslag in. Het bevoegd
gezag toetst of het evaluatieverslag voldoet aan de vereisten en legt dat vast in
een beschikking.

Vraag 13

Kunt u aangeven welke rol u speelt in het toezicht op en de coördinatie van bodemsaneringsprojecten
tot en met de eindverwerking? Hoe wordt de samenwerking met andere betrokken instanties
geregeld?

Antwoord 13

In de Convenanten bodem en ondergrond van 2010 t/m 2020 en in de bestuurlijke afspraken
bodem en ondergrond 2023 – 2030 tussen het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen
zijn afspraken vastgelegd over de aanpak van de zogenaamde spoedlocaties voor bodemsanering
en de monitoring hiervan. Hierover wordt jaarlijks door Rijkswaterstaat Bodem+ gerapporteerd4). Bodemsanering en het verwerken van verontreinigde grond zijn erkenningplichtige
werkzaamheden binnen het stelsel kwaliteitsborging in het bodembeheer (Kwalibo-stelsel).
Het Kwalibo-stelsel is een publiek-privaat stelsel dat regelt dat bepaalde werkzaamheden
in of met de bodem goed worden uitgevoerd en door integer werkende bedrijven. In dit
stelsel zijn ook de vergunningverlening, toezicht en handhaving geregeld en de samenwerking
tussen de verschillende organisaties.