Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over ‘Kritiek rechters op uitstel celstraffen’

Antwoord van Minister Weerwind (Rechtsbescherming) (ontvangen 29 januari 2024). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 824.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Kritiek rechters op uitstel celstraffen: «Tast gezag
rechtspraak aan»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe vindt u het uit te leggen dat een rechter heeft geoordeeld dat iemand de gevangenis
in gaat, maar dit in de praktijk dus soms niet zal gebeuren?

Antwoord 2

Een persoon die door de rechter is veroordeeld tot een gevangenisstraf zal in beginsel
altijd daadwerkelijk detentie ondergaan. Het niet opnemen van zelfmelders is een tijdelijke
noodmaatregel als gevolg van personeelstekort bij DJI waardoor niet alle cellen inzetbaar
zijn. De maatregel heeft daarmee geen structureel effect maar een opschortende werking.
Door zelfmelders tijdelijk niet op te roepen ontstaat wel ruimte om andere maatregelen,
die wel structureel effect sorteren, verder uit te werken. Ik beoog met aanvullende
maatregelen er voor te zorgen dat zelfmelders zo spoedig mogelijk weer opgeroepen
kunnen worden.

Vraag 3

In hoeverre vindt u het uit te leggen aan slachtoffers en de samenleving dat gedetineerden
eerder, met een enkelband, vrijgelaten kunnen worden of soms niet de gevangenis in
gaan?

Antwoord 3

Zoals hierboven aangegeven zal een persoon die door de rechter is veroordeeld tot
een gevangenisstraf in beginsel altijd daadwerkelijk detentie ondergaan. In mijn brief
van 30 november jl. heb ik aangekondigd aanvullende maatregelen te verkennen, waaronder
de inzet van elektronische monitoring. Bij de verkenning van dit voorstel worden passende
voorwaarden verkend die erop moeten toezien dat alleen gedetineerden in aanmerking
komen die goed gedrag vertonen en bij wie de veiligheidsrisico’s kunnen worden beperkt.
Ook het borgen van de slachtofferbelangen is een belangrijk aandachtspunt in het vervolgproces.
Bij de uitwerking van dit voorstel wordt de inzet van elektronische monitoring aan
het einde van de detentie overwogen voor gedetineerden met een straf tot maximaal
een jaar. Gedetineerden die veroordeeld zijn voor een zwaar delict komen niet in aanmerking
voor deze mogelijkheid. Ik streef er naar uw Kamer op korte termijn nader te informeren
over de eventuele inzet van deze maatregel.

Vraag 4 en 5

Waarom kiest u ervoor om gedetineerden tegemoet te komen met verlichtende maatregelen
voor hen, maar niet om gedetineerden een soberder bestaan te laten leiden, bijvoorbeeld
door ze minder te laten luchten?

Waarom zijn de maatregelen die u heeft aangekondigd allemaal ten faveure van gedetineerden?

Antwoord 4 en 5

Inrichtingen die te maken hebben met personele krapte hebben maatregelen, die binnen
de wettelijke kaders (zoals minimaal één uur luchten per dag) mogelijk zijn, al genomen.
Zo is er op veel plaatsen al geruime tijd sprake van significante beperkingen in het
dagprogramma.

De DJI en ik vinden een verdere versobering van de dagprogramma’s ten zeerste af te
raden. Het leefklimaat en daarmee het effect op de orde en veiligheid in de inrichtingen
zou zwaar onder druk komen te staan. Dit heeft een negatieve effect op het personeel.
Daarmee beïnvloedt het ook de aantrekkelijkheid van DJI als werkgever en het aantrekken
van nieuw personeel.

Vraag 6

Bent u het met de stelling eens dat een tekort aan capaciteit aan personeel of cellen
nooit ten koste mag gaan van de veiligheid van en in Nederland?

Antwoord 6

Ja, ik ben het eens met deze stelling. De veiligheid van het personeel, de gedetineerden
en de samenleving staat voor mij voorop.

Vraag 7

Bent u het eens met Henk Naves, de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, dat
het kabinet met deze maatregelen het gezag en de geloofwaardigheid van de rechtspraak
aantast? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Rechters gaan over veroordelingen en het is belangrijk dat hun vonnissen worden uitgevoerd.
Met de aangekondigde maatregelen probeer ik samen met de ketenpartners er juist voor
te zorgen dat de straffen die zijn opgelegd door de rechtspraak zo adequaat mogelijk
ten uitvoer worden gelegd binnen de beschikbare capaciteit.

Vraag 8

In hoeverre bent u het eens met Henk Naves, die vreest voor rechtsongelijkheid, omdat
het kabinet een plan zou hebben om mensen niet langer op te sluiten als ze boetes
van een bepaalde omvang niet betalen?

Antwoord 8

Samen met de ketenpartners heb ik diverse maatregelen besproken. Ik heb vooralsnog
niet besloten om vervangende hechtenis bij geldboetes niet te executeren, omdat ik
het belangrijk vind dat gevangenisstraffen daadwerkelijk ten uitvoer worden gelegd.

Vraag 9

In hoeverre geeft u de Dienst Justitiële Inrichting (DJI) meer speelruimte zodat zij
zelf kunnen bepalen hoe straffen moeten worden uitgevoerd?

Antwoord 9

DJI houdt zich bij de tenuitvoerlegging van straffen aan het vonnis van de rechtelijke
macht en wettelijke bepalingen en richtlijnen, zoals vastgelegd in onder andere de
Penitentiaire beginselenwet. Het besluit om mannelijke volwassen zelfmelders tijdelijk
niet meer op te roepen en de verkenning van aanvullende maatregelen gebeurt in nauwe
samenwerking met DJI en de ketenpartners.

Vraag 10

In hoeverre bent u het eens met Richard Korver die namens de vereniging voor slachtofferadvocaten
(NVSSA) stelt dat we niet meer in een rechtsstaat leven waarin de rechter degene is
die rechtspreekt?

Antwoord 10

Zoals bij antwoord 8 aangegeven, rechters gaan over veroordelingen en het is belangrijk
dat hun vonnissen worden uitgevoerd. Met de aangekondigde maatregelen probeer ik samen
met de ketenpartners er juist voor te zorgen dat de straffen die zijn opgelegd door
de rechtspraak zo adequaat mogelijk ten uitvoer worden gelegd binnen de beschikbare
capaciteit.

Vraag 11

Afgelopen zomer werden de criteria voor de zogenoemde Beperkt Beveiligde Afdeling
versoepelt, waardoor gedetineerden op die afdeling in de laatste fase buiten de gevangenis
aan het werk mogen; kunt u inzichtelijk maken om hoeveel gedetineerden het gaat?

Antwoord 11

De verruiming van de criteria voor de Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA) die in de
zomer heeft plaatsgevonden zag op het uitbreiden van de definitie «leer-/werkplek»
met «zinvolle dagbesteding bij een (niet-)betalende organisatie». Eind juli 2023 verbleven
56 mannen en 2 vrouwen in de BBA. In de eerste week van 2024 zitten er 86 mannen en
9 vrouwen in de BBA. In zes maanden is de bezetting van de BBA dus gestegen met 30
mannen en 7 vrouwen. Het is niet bekend welke gedeelte van deze stijging in de bezetting
het gevolg is van versoepeling van de criteria voor de BBA. Ook andere redenen kunnen
er aan hebben bijgedragen dat er vaker gedetineerden die aan de criteria voor de BBA
voldoen, doorstromen naar de BBA.

Vraag 12

Kunt u meer duidelijkheid geven hoe u van plan bent, samen met het Openbaar Ministerie
(OM) en de politie, om de instroom van gevangenen te beperken? Bent u van plan om
nog meer maatregelen te nemen waardoor gedetineerden nog meer voordelen kunnen genieten?

Antwoord 12

Ik werk momenteel samen met de ketenpartners een pakket van maatregelen uit om de
druk op de capaciteit te verlagen. Maatregelen om de instroom tijdelijk te verlagen
kunnen daar onderdeel van zijn. Ik zal u zo spoedig mogelijk uitgebreider informeren
over de uitwerking daarvan.

Vraag 13

Kunt u de Kamer halfjaarlijks op de hoogte houden hoeveel gedetineerden geprofiteerd
hebben van de versoepelde maatregelen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 13

Bij de voortgangsbrief «Recht doen, kansen bieden» zal ik u informeren over de ontwikkeling
van de capaciteit bij DJI en de voortgang van de maatregelen.